Plani Hapësinor për Parkun Kombëtar “Bjeshkët e Nemuna”
Instituti për Planifikim Hapësinor
23
→ Shfrytëzimi i tokës
Siç shihet edhe nga tabela e mësipërme ekziston një ndërlidhje në mes të
lartësisë mbidetare dhe kullosave, sa më madhe lartësia mbidetare aq më
shumë sipërfaqe nën kullosa ka. Shumica dërmuese e sipërfaqeve nën
kullosa ose 63% e kullosave (9826ha) shtrihen mbi lartësinë mbidetare
1750m, ndërsa me uljen e hypsometrisë zvogëlohet edhe fondi i
sipërfaqeve nën kullosa. Në lartësinë mbidetare në mes të 1500-1750m
ndodhën 22% e sipërfaqeve nën kullosa, derisa në lartësinë nga 1000m
deri në 1500m ndodhën rreth 12% të sipërfaqeve nën kullosa ose
2040.75ha. Nën lartësinë mbidetare 1000m ndodhën 1.9% e kullosave në
park ose 295.57ha.
Raporti në mes të pjerrtësisë së terrenit dhe kullosave tregon mundësinë e
shfrytëzimit të kullosave të kushtëzuar nga shkalla e pjerrtësisë së terrenit.
Dihet që me rritjen e shkallës së pjerrtësisë së terrenit kufizohet mundësia
e shfrytëzimit të kullosave për shkak të energjisë që e humb bagëtia gjate
kullotjes. Gjithashtu te kullotat përveç pjerrtësisë rëndësi ka edhe distanca
deri te burimet e ujit.
→ Raporti në mes të pjerrtësisë së terrenit dhe kullosave
1% 3%
6%
29%
55%
6%
Raporti në mes të kullosave dhe pjertësisë së
terrenit
0.00 - 2.0
2.0 - 5.0
5.0 - 8.0
8.0 - 15.0
15.0 - 30.0
mbi 30
Nr.
Shkallë
ha
%
1
0.00 - 2.0
0
76
0.49
2
2.0 - 5.0
0
430.5
2.77
3
5.0 - 8.0
0
937.75
6.04
4
8.0 - 15.0
0
4468
28.77
5
15.0 - 30.0
0
8610
55.45
6
mbi 30
0
1005.75
6.48
Totali
15528
100.00
Plani Hapësinor për Parkun Kombëtar “Bjeshkët e Nemuna”
Instituti për Planifikim Hapësinor
24
Më tepër se gjysma e kullosave shtrihen në pjerrtësinë 15
0
-30
0
gjë që nuk
paraqet ndonjë problem të madh, ndërsa kufizon deri diku potencialin
prodhues të bagëtive duke mos e rrezikuar atë. 39% të kullosave ose
5912.25ha e tyre shtrihen në shpatet me pjerrtësi deri në 15
0
. Kullosa të
pashfrytëzuara shtrihen në shpatet me pjerrtësi mbi 30
0
dhe kapin
pjesëmarrje jo më shumë se 6% ose 1005.75ha.
Krahasimi tjetër me rëndësi sa i përket kullosave është edhe raporti i tyre
me ekspozicionin. Kjo ndërlidhet me kohëzgjatjen e qëndrueshmërinë të
borës mbi kullota dhe shfaqjen e këtyre të fundit për shfrytëzim nga
bagëtia. Dihet që ekspozicionet veriore kanë prirje të mbajnë borën më
shumë se sa ekspozicionet jugore, por edhe ato perëndimore dhe lindore.
Tabela në vazhdim tregon raportin në mes të kullosave dhe ekspozicionit.
→ Raporti në mes të kullosave dhe ekspozicionit
→ Raporti në mes të kullosave dhe ekspozicionit
Nga të dhënat e tabelës dhe grafikonit shihet se rreth 55% e kullosave ose
8681ha e tyre shtrihen në shpatije me ekspozicion jugor dhe perëndimor,
derisa rreth 45% ose 6847ha e tyre shtrihen në ekspozicione veriore dhe
lindore.
Përveç kullosave, edhe vendbanimet është me rëndësi të trajtohen në
raport me hypsometrinë, pjerrtësinë dhe ekspozicionin e terrenit. Brenda
parkut kemi kryesisht vendbanime kodrinore-malore dhe vendbanime të
përkohshme ose stane të cilat shtrihen mbi 1500m lartësi mbidetare.
Vendbanimet janë të tipit të shpërndarë, ku njësitë e të njëjtit vendbanim
karakterizohen me ndryshime të theksuara topografike, prandaj është e
rëndësishme që kalkulimet të bëhen për njësi hektari dhe strukturë
hapësinore fragmentimi të vendbanimeve, ku ka njësi të veçuara të kësaj
kategori që janë nën një ha. Në kalkulime përfshihen të gjitha
karakteristikat e specifikuara në tipologjinë e klasifikimit që është më lartë.
Nga analizat e bëra me GIS vërehet që shumica e vendbanimeve ose e
hapësirës së ndërtuar që përfshihet në klasën e vendbanimeve ndodhet në
lartësinë mbidetare mbi
1000m,
68.07% ose 299.5ha e tyre ndodhen në
lartësinë mbidetare mbi 1500m, kurse vetëm 6.77% ose 19.25ha e tyre
ndodhen nën lartësinë 1000m.
→ Raporti në mes sipërfaqes dhe hypsometrisë
Përveç hypsometrisë, rëndësi ka të tregohet edhe raporti në mes të
vendbanimeve ose shputës së vendbanimit dhe pjerrtësisë së terrenit.
Ligjërisht, me rritjen e shkallës hypsometrike ashpërsohen edhe kushtet
dhe faktorët fiziko-gjeografik duke dhënë më pak mundësi për terrene më
të rrafshëta dhe me pjerrtësi më të butë. Nga tabela e mëposhtme
kuptohet që 48.47%
e vendbanimeve ose
213.25ha e tyre shtrihen në
terrene ose shpatije që kanë pjerrtësi 15
0
deri 30
0
, ndërsa 4.45% ose
178ha të tyre shtrihen në terrene me pjerrtësi 8
0
-15
0
. Nën 8
0
pjerrtësi
shtrihen 10.8% ose 47.5ha të sipërfaqes së vendbanimeve.
→ Raporti në mes pjerrtësisë së terrenit dhe vendbanimeve
→ Shtrirja e vendbanimeve sipas pjerrtësisë së terrenit
Faktorë tjetër fiziko-gjeografik i topografisë së terrenit me shumë rëndësi
në shtrirjen dhe vendosjen e vendbanimeve është edhe ekspozicioni.
Ekspozicioni është gjithashtu faktor determinant i mikroklimës së një
lokaliteti ose edhe të një vendbanimi. Vendbanimet që kanë ekspozicion
jugor, juglindor ose jugperëndimor kanë kushte më të përshtatshme
mikro-klimatike, me ç’rast krijohen lehtësira në menaxhimin e
infrastrukturës së tyre, ka më pak shpenzime për ngrohje, pranverat janë
më të hershme, rendimentet bujqësore më të mira, si dhe rritet mundësia
e kultivimit të llojllojshmërisë më të madhe të pemëve dhe bimëve.
→ Raporti në mes vendbanimeve / ekspozicionit të terrenit
Tabela e mësipërme prezanton që 38.75% ose 170.5ha e hapësirës së
vendbanimeve shtrihen në ekspozicion verior, veriperëndimor dhe
verilindor. Në këto kushte dhe në lartësi mbidetare mbi 1000m, kushtet
për të jetuar gjatë sezonit të dimrit janë me kushtëzime dhe vështirësi të
shumta, si në mundësinë e qarkullimit ose mobilitetit, mirëmbajtjen e
infrastrukturës teknike, në koston e energjisë së shpenzuar për ngrohje etj.
Pjesa tjetër ka ekspozicion të favorshëm, duke filluar nga ekspozicioni
lindor me 22.61% ose 99.5ha, juglindor, jugor dhe jugperëndimor me
31.53% ose 138.75ha të tyre dhe në ekspozicion perëndimor kemi vetëm
5.34% ose 23.5ha te shputës së vendbanimeve.
7%
13%
19%
19%
17%
12%
8%
5%
Raporti në mes të kullosave dhe ekspozicionit
Veri (0-22.5)
Verilindje (22.5-67.5)
Lindje (67.5-112.5)
Juglindje (112.5-157.5)
Jug (157.5-202.5)
Jugperendim (202.5-247.5)
Perendim (247.5-292.5)
Veriperendim (292.5-337.5)
0% 3%
7%
41%
49%
0%
Raporti në mes të pjerrtësisë së terrenit(
0
) dhe
vendbanimeve
< 2
2 deri 5
5 deri 8
8 deri 15
15 deri 30
mbi 30
Nr.
Ekspozicioni
ha
%
1
Veri
1066
6.87
2
Verilindje
1976
12.73
3
Lindje
3017.25
19.43
4
Juglindje
2873.25
18.50
5
Jug
2695.75
17.36
6
Jugperëndim
1934
12.45
7
Perëndim
1178
7.59
8
Veriperëndim
787.75
5.07
Totali
15528
100.00
Nr.
Ekspozicioni
ha
%
2 Verior
44.25
10.06
3 Verilindor
102.75
23.35
4 Lindor
99.5
22.61
5 Juglindor
42.5
9.66
6 Jugor
55.75
12.67
7 Jugperëndimor
40.5
9.20
8 Perëndimor
31.25
7.10
9 Veriperëndimor
23.5
5.34
Totali
440
100.00
Nr.
Gradienti hypsometrik
ha
%
1
< 600
0.25
0.06
2
600.1 - 700
3.25
0.74
3
700.1 - 800
7
1.59
4
800.1 - 900
5
1.14
5
900.1 - 1,000
14.25
3.24
6
1,000.1 - 1,250
36.25
8.24
7
1,250.1 - 1,500
74.5
16.93
8
1,500.1 - 1,750
128
29.09
9
1,750.1 - 2,565
171.5
38.98
Totali
440
100.00
Nr.
%
Shkallë
ha
%
1
0.12 - 3.5
< 2
1.75
0.40
2
3.6 - 8.8
2 deri 5
14.25
3.24
3
8.9 - 14
5 deri 8
31.5
7.16
4
15 - 27
8 deri 15
178
40.45
5
28 - 58
15 deri 30
213.25
48.47
6
59 - 360
mbi 30
1.25
0.28
Totali
440
100.00