Microsoft Word seyid c?F?R pis?V?RI. doc
Yüklə 1,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
54 gec istənilən nəticələr ilə nəticələnib, arzu olunan məqsəd, gözlənilməyən vasitələrlə əldə edilə bilər. Çətinliklərə baxmayaraq, müraciətnaməmizi müvəffəqiyyətlə yazılıb, çap olub, intişara qoyulması firqə tarixində şərəfli və qiymətli bir iş hesab olunmalıdır. Bu birinci qədəmi müvəffəqiyyətlə götürməklə firqəmizin əsl fəaliyyət tarixi başlanır ki, oda 12 Şə hrivərdən ibarətdir. 12 Şəhrivər Müraciətnaməsinin intişar tapması Bu müraciətnamə ilə firqə o vaxta dək apardığı müqəddəmatı işlərə xatəmə verib, rəsmi və ələni sürətdə fəaliyyətə başladığını ümum xalqa bildirmiş oldu. O günədək istər Azərbaycanda, istərsə Azərbaycanın xaricində Hizb, müraciətnamə intişar (nəşr) vermək, dəstələr düzəldib, təzahür edərək, xalq namından adi bir hal aldığına görə firqə müəssisələrinin bəzisi bizim müraciətnamənin da səssizsədasız keçməsini həds (güman) vururdlar. Bəziləri də onun milli ruhda yazılıb, birinci dəfə olmaq, üzrə Azərbaycan xalqı üçün azadlıq, muxtariyyət tələb etdiyini nəzərdə tutaraq böyük tufan qoparacağına (inamlı) idilər. Xoşbəxtanə əməldə axırıncı nəzər doğru çıxdı. Müəyyən bir gündə bütün Azərbaycanın şəhər və qəsəbələrində intişar tapan bu müraciətnamə xalq tərəfindən böyük əlaqə və rəğbətlə qarşılandı. Iş qabaqdan diqqət və əlaqə ilə təşkil olunduğundan demək olar ki, həmin 12 Şəhrivər günü bütün Azərbaycanda onu oxumayan savadlı bir Azərbaycanlı qalmadı. Xalqın (zehninə də) bizim gördüyümüz tədbirlər da çox dərin təsir bağışladı. Qabaqdan hazırlanmış nəqşə üzrə sayı çox məhdud olan firqə üzvlərinin haman gün bütün şəhər və qəsəbələrdə hazır olub, müraciətnaməni divarlara yapışdırdıqdan sonra onun ətrafında xalqa müfəssəl surətdə məlumat vermələri çox faydalı bir iş idi. Hətta Qəzvin, Tehran, Rəşt, Mazandaran camaatının əksəri həmən birinci rəsmi qədəmi çox mükəmməl surətdə icra edilib, fövqəladə yaxşı nəticə verdi. 12 Şəhrivər saat 2 günortadan sonra 15 min nüsxədən bir dənə də olsun baqi (qalıq) qalmadığından, onu 319 tapşırıldı. Azər ayının 18-də gecə saat 10-da bir iddə və bir dəstə avtobus vasitəsilə Ərdəbilə tərəf hərəkət etdi. Gecə Fəxrəabadda qalıb, 19-u gecə bu dəstə Təzəkənd, Məhəmmədiyədə, Ərdəbilin 18 kilometrliyində toplandı. Mən özüm Ərdəbilə getdim. Bu mövqedə Kərəmi və Ucarud kəndlərini ki, Əlixan Bəhramxan oğlu və Mollaqulu ki, orada təşkil tapan fədailərin başçısı idilər, mühasirə etdi. Kərəmidə olan jandarm və ordunu Seyidhüseyn Mirqulam və Hüseyn Vətəndust almaq istəyirdi. Oranın fərmandehinə xəbər verdim, 48 saata kimi təslim olsun. Əgər bir ədəd tüfənglərdən başqasının əlinə keçsə iki şaqqa olacaqdır. Bu xəbər ordu fərmandehi kiçik leytenant ..... qorxuya salıb, tüfəngi bəylərə verməkdən çəkindi. Bu mövqe Ərdəbil tipinin (ordusunun) süqutuna iqdam olunurdu ki, yirmi biri gecə Məhəmməd Cəlil və Hacınağı Vahabzadə Təbrizdən gəlib, orada gedən hadisəni bizə xəbər verdilər. Hacınağı sərhəng Zərivi, Firidun Əfşari və sərhəng Mənzurini sərbazxanadan evinə əmr üzündən apardı ki, birdən onlar Təbrizə tabe olmayıb, müqavimət edərlər. Azər ayının 21-də şəxsən mən düruşgə (fayton) ilə sərbazxanaya getdim. Əfsər və sərbazlardan bir dəstəsi otaqlarda, bir dəstəsi isə səngərlərdə idilər. Uca səslə sərbazlara dedim ki, bütün Azərbaycanda silahlı qüvvə təslim oldu. Onlar Azərbaycan Demokrat Firqəsi tərəfindən buraxılıb. Siz sərkərdələr və ya fərmandehlər əmr verin ki, sərbazlarda olan silahları təhvil alıb, anbarlara qoyun. Eyni zamanda müəyyən yerlərdə müəyyən dəstələr olmuşdur. Sərbazlar bu sözü eşidən kimi sevinc ilə silahları təhvil verib, getdilər. Əfsərlər bu hadisədən sonra qorxuya düşüb, mənə müraciət etdilər. Onları bütün əminliklə, sakit etdim. Sonra sərhəng Zərivə və sərhəng Mənzuriyə elan olundu ki, sərbazxananın silah və bütün təchizatının siyahısını təhvil versinlər. Sərhəng Zəriv elə fikir edirdi ki, dəstgah hənuz pozulmamışdır. Ona görə sərhəng mənzuriyə əmr etdi ki, onun tabeliyində olan dəstəni sıraya düzüb, təhvil versin. Sərhəng Mənzuri cavab verdi ki, dəstə qalmayıb. O soruşdu: “Nə olub?” 318 “Düzdür mən bu millətin haqqında namərdlik etmişəm. icazə verin mən tək-tək bura yığılanların ayaqlarından öpüb, əfv diləyim. Və bir də Təbrizdən pul istəyim ki, hər kimsədən nə almışam ödəyim”. cavabında dedim: “Yadındadır ki, 1324-cü ildə (1945) sizə dedim bu millətin yaxasından əl götür. Dedin biz bu camaatın qeyrətini bilirik, əllərindən heç iş gəlməz. Bil bu millət bundan ötrü silah ələ almayıb ki, verdikləri pulları geri alsınlar. Siz ona görə edam olursunuz ki, millətin qeyrətini biləsiz və bir də sizin kimi xalq düşmənləri bilsinlər millətin müqəddəratı ilə oynayanların cəzası nədir. Istəyimiz budur ki, sizin edamınız tarix səhifələrində dərc olunsun. Gələcək dünya sizin kimi naxələf azərbaycanlılardan ibrət alsın”. Cavabında O dedi: “Arvad paltarın giyəni öldürməzlər. Dedim əgər sizin edamınıza yüz illət vardırsa biri də odur ki, bu vəziyyəti törədib, özünüz arvad paltarı geyib, qaçmısınız”. Bu danışıqdan sonra edam olundu. Cənazəsi ağacda qaldı. 2. Abbasqulu Ərbabzadə Ərdəbili idi ki, 1321-ci (1942) ildə Sarabda bəxşdar idi. Sarab vaqiəsində (hadisəsində) ki, sərhəng Canpolad ilə bərabər, orada çoxlu cinayətə əl atmışdı. Həmin cərəyan Abbasqulu Ərbabzadənin hazır edib, nəqşə hazırlanmışdır. Bu şəxs Meşkin şəhərində də bütün yuxarıda qeyd olunan cərəyanlarda iştirakı var idi. O birbaşa bu işlərdə müdaxilə etmişdir. Buna görə bu adam da ölümə məhkum oldu. 3. Sərvan Əsədulla Ədib Əmini ki, özü Ərdəbil əhli idi ki, xanəvadəsi (ailəsi) mürtəce təbəqədən olduğu kimi diplomat bir ə fsər idi. Birbaşa Tehran ilə əlaqəsi var idi. Həmişə sirli bir şə xslər paltarlarını dəyişib, bu adamla görüşürdülər. Bu şəxsin ə li ilə bütün şahsevən xan və bəylərinə tüfəng verilib və ş ahsevən içərisində azadlıq əleyhinə olan səbəblər onun əmrilə icra edilmişdir. Onun etirafına görə Yurdcudan Dutdusınana qədər müxtəlif şəxslərə və bəylərə yüz tüfəng vermişdir. O da ölümə məhkum oldu. Qərbi Meşkinin nüxtəlif bölgələrin fədai dəstələrini təşkil verilib, onun sərkərdəsi o dəstələrin başçısı Kamran Əzizi təyin olmuş, Meşkin şəhərin əmniyyəti ona 55 ikinci dəfə çap etməyə məcbur qaldıq. Müraciətnamənin təsiri və xalqın ona nisbət göstərdiyi rəğbətinin əndazəsini bilmək üçün 2 gün sonra, yəni şəhrivərin 14-də müntəşər (nəşr) olan Azərbaycan ruznaməsi baş məqaləsində yazdığımız aşağıdakı, cümlələrə diqqət yetirmək lazımdır. “Doşənbə (üçüncü gün ran təqvimi ilə) gün firqəmizin müraciətnaməsi intişar tapdı. Bu müraciətnamə xalqımız tərəfindən geniş təvəccöh (diqqət) və böyük rəğbətlə qarşılandı. Minlərcə Azərbaycanlı Azərbaycan şə hərində müraciətnamə yapışdırılmış divarların qabağında toplanıb, ürək döyünən səsi ilə onu oxudu, düşündü, alqışladı....”. Bu vasitə ilə səadət və azadlıq üçün yol açıldığını hiss etdi. Bu isti istiqbal və hərarətli təvəccöh göstərdi ki, tutduğumuz yol düz və intixab etdiyimiz hədəf doğrudur. Yuxarıdakı müraciətnamənin cümlələrin xalq içərisində böyük maraq və həvəslə qarşılanıb diqqətlə oxunduğunu göstərdiyi halda, onun intişarından sonra müxtəlif təbəqələr tərəfindən göndərilən təbrik teleqramları və firqə üzvünün dərxastları (istək) çox dərin bir surətdə təsir bağışladığını aşkara çıxartdı. Misal üçün firqənin ildönümü münasibətilə nəşr etdiyi 12 Şəhrivər kitabının bu xüsusda verdiyi izahatı burada dərc edirik: “Müraciətnamənin intişarı Azərbaycanda böyük bir hadisə idi. Şəhrivərdən əvvəl onun özü ətrafa göndərildiyi üçün Azərbaycanın hər tərəfindən teleqraflar sel kimi axmağa başladı. Illər boyu azadlıq eşqilə yanıb-yaxılan kəndlilər bu teleqraflar vasitəsilə özlərinin demokrat firqəsinə ilhaqlarını (qatılmaq) elam etdilər. Bu teleqraflar fövqəladə maraqlı sənədlərdir. Onların bəzisində yüzdən ziyada imza vardır. Bütün şəhər, qəsəbə, hətta kəndlərimizdə belə şəhrivər günlərində böyük hərəkət vücudə gəldiyindən, müraciətnamənin intişarından 2 gün sonra müntəşər olan Azərbaycan ruznaməsinin səhifələri birinci nömrədən başlayaraq, təbrik teleqrafları ilə dolmağa başladı. Məsələn, bu ruznamənin ikinci şümarəsində fəqət Əhər, Culfa, Mərənddən Yüklə 1,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|