Microsoft Word Hikmet 15. doc

56   Щикмят 
 
 
Ə.Hüseyni:   
“Mümkün olsa m
ərhəmət qıl, ömürlərdə yox vəfa! 
Söyl
əmə mehmanına zövqü səfa indi niyə?  
G
ənc idim, ləzzət alırdım, nazəninin zülmündən, 
Eyl
əyirsən söylə bəs cövrü cəfa indi niyə?” (1;270) 
 
Göründüyü kimi 
Şəhriyar  şeiriyyətinin gözəlliyi  Ə.Hüseyni 
t
ərcüməsinin sərbəstliyi ilə  əvəz olunmuşdur.  Əlbəttə, biz Ə.Hüseyninin şair 
oldu
ğunu və mövzuya varid olduqdan sonra öz ilham pərisinə tabe olmasını 
istisna etmirik, ancaq müt
ərcim  Şəhriyar kimi ustad şairin fikirlərini uyğun 
t
ərcümə etsəydi, həm  Şəhriyara, həm də oxuculara orijinalın ifadəsini 
çatdırmı
ş olardı və bundan həm də mütərcim uğurlu tərcüməçi kimi qazanardı. 
"Hala çera?" q
əzəlində beytə  bədii gözəllik bəxş edən ifadələr də  nəzərə 
alınmamı
şdır.  Şairin Fərhaddan bəhs edən beytdə  şirin ləbdən, hicran 
gec
əsində yatmayan, indi isə yuxulamış  bəxtə çalınan layladan bəhs etməsi 
Şəhriyar  şeiriyyətinin gözəlliklərini, cazibədarlığını göstərsə  də, tərcümədə 
bunlar müt
ərcim sərbəstliyinə güzəştə gedilib. 
Şəhriyarın "Azərbaycan" qəzəli böyük məhəbbət və diqqətə layiq 
görül
ən  əsərlərindəndir. Bu qəzəli F.Sadıq Azərbaycan dilinə  tərcümə 
etmi
şdir. Mütərcim orijinalın 15 beytini tərcümədə 11 beytlə  əvəzləmişdir, 
y
əni qəzəlin 4 beytini ixtisar etmişdir. Bu tərcümədə bəzi beytlərin tərcüməsi 
F.Sadı
ğın mütərcim uğurundan xəbər verir. Həmin misallara diqqət edək: 
M.
Şəhriyar:  
  د  د  زا  داز  د     ر د
 
ن
رذ  د
   
 ن  و 
 رد 
 (2; 336)  
 
F.Sadıq: 
“Qurtarmaqçün zalımların 
əlindən Rey şümşadını, 
Öz 
şümşadın başdan-başa olub al qan, Azərbaycan!” (1;271) 
 
M.
Şəhriyar:  
و 
 ر  زا ب ا ن
 رد 
ن
رذ  د ه  
     
   
 (2;336)  
F . Sadıq:  
“Bisütuni-inqilabda 
Şirin vətən üçün Fərhad 
Külüng vurmu
ş öz başına zaman-zaman, Azərbaycan”! (1;271)  
M.
Şəhriyarın "Azərbaycan" qəzəlinin bəzi beytlərinin tərcüməsində 

---

Ədəbiyyatşünaslıq
 
 57 
 
 
F.Sadıq bir misranı  orijinala  uy
ğun tərcümə    etsə    də, ikinci  misranı  öz  
zövqün
ə uyğunlaşdırmışdır və  bəzən belə  tərcümələr  Şəhriyar fikrinin 
t
əhriflərinə səbəb olmuşdur. Məs:  
M.
Şəhriyar:  
 
ن
رذ  د     د غ  
 
ن
رذ  داز  مد   و د  ش  
(2;272)  
“Az
ərbaycanı yad etməklə könlüm quşu pərvazlanar, 
Az
ərbaycanın azad xalqının günləri xoş olsun.” (sətri tərcümə) 
 
F . Sadıq:  
 “Könlüm qu
şu qanad çalmaz sənsiz bir an, Azərbaycan, 
 Xo
ş günlərin getmir müdam xəyalımdan, Azərbaycan!” (1;337)  
 
M.S
əhriyar: 
 
     
   زا 
 ،د  ﮥ    د
ن
رذ
 
 (2;272)  
“At
əş tökülürkən nə qədər küldə oturarsan, 
B
ərbad ev abad olmalıdır, Azərbaycan.” (sətri tərcümə) 
 
F.Sadıq: 
“B
əsdir fəğan odlarından kül ələndi başımıza, 
Dur aya
ğa! Ya azad ol, ya tamam yan, Azərbaycan!” (l ;272) 
 
Qeyd ed
ək ki, bu tip təhriflər Sovetlər zamanı yerli camaatda süni vətən-
p
ərvərlik duyğusu oyatmaq üçün edilib. Elə  həmin səbəbdən bəzi kommunist 
“v
ətənpərvərlər” pioner oğlunun əlindən tutub bu ideologiyanı Təbrizdə yaymaq 
ist
əyirdi. 
Müt
ərcim göstərilən beytlərdə ayrı-ayrı misraları  dəyişdirmiş, Şəhriyar 
q
əzəlinin məzmununu təhrif etmişdir. 
M.
Şəhriyar yaradıcılığını tədqiq edən, onun əsərlərinə ürəkdən bağlı olan 
m
ərhum şairəmiz H.Billuri də əsasən şeirlərin məzmun və formasının qorunub 
saxlanmasına çalı
şmış və çox vaxt buna nail olmuşdur. Mütərcim şairin "Dər 
mat
əm-e pedər" ("Atamın matəmində") 23 beytlik qəzəlini 18 beytdə tərcümə 
etmi
şdir. H.Billuri şairin qəzəldə qələmə aldığı dərin kədəri, sanki, özü 
ya
şayaraq tərcümə etmişdi. Bəlkə, həsrət yanğısı şairəyə doğma olduğundan o, 
Şəhriyarın məhz bu qəzəlinə müraciət etmişdir. 
 

---

58   Щикмят 
 
 
M.
Şəhriyar: 
؟د      ز  و  ه   ار   
 
   و   و  ش
 ر
 
 
   
     ن د  وزر  
 ر  
 
 با    ا   ه   
(2;520) 
 
H.Billuri:
  
“Ey bizl
əri yetim qoyub, kimsəsiz qılan,  
Xo
ş getdin, ey ata, səfərin bixətər, ata! ... 
...S
ən torpağa apardın oğul həsrətini daha, 
M
ən də səni yuxumda görən bil məgər, ata.” (1;257) 
 
Bu misralarda 
şair fikirləri ilə tərcümə təxminən eyniyyət təşkil edir. 
Lakin bu t
ərcümənin də şair-mütərcim sərbəstliyindən xali olmadığını qeyd 
etm
əliyik. 
M.
Şəhriyar: 
ا  
  ّ    
 ن  
ر  
 
   
 
  ه   
 (2;520)  
 
H.Billuri: 
“Ömründ
ə şəm tək yanıb, axırda həm nəfəs  
Oldu s
əhər sənə, bu nəsimi-səhər, ata. (1;258)  
 
M.
Şəhriyar:  
 نادو   ا  ز   م     ا  د    
ر  
 
 و 
   ن  رد  ا 
(2;520) 
H.Billuri:  
Öldün özün, ür
əkdə adın daim yaşar, 
Ç
əkdim qəmində gər biləsən mən nələr, ata. (1;258) 
 
Müt
ərcim bu beytlərdə Şəhriyar fikrinin yarısını olduğu kimi tərcümə 
ets
ə də, orijinala uyğun gəlməyən misralar tərcümə sərbəstliyindən xəbər verir. 
H
ər halda Şəhriyarın "Dər matəm-e pedər" qəzəlində şair atasını itirdiyinə görə 
ç
əkdiyi əzabları, məhrumiyyətləri, qəmli-kədərli vəziyyətini şərh edərkən 
t
ərcümədə verilmiş - "Çəkdim qəmində bilsən mən nələr, ata"- misrası yoxdur 
v
ə şairə-mütərcim beytin sonuna öz fikrini əlavə etmişdir. 

---