Qobiliyatlar va qiziqishlar diagnostikasi
Amaliy psixologiyaning bugungi kundagi eng muhim va dolzarb vazifalaridan
biri layoqat kurtaklarini ilk yoshlikdan aniqlash, intellekt darajasiga ko„ra shaxs
qobiliyatlari yo„nalishini ochib berishdir. SHuning uchun ham hozirda ko„plab
intellekt testlari va qobiliyatlarni diagnostika qilish usullari ishlab chiqilgan va ular
muvaffaqiyatli tarzda amaliyotda qo„llanmoqda.
Qobiliyatlarni o„lchash muammosi X1X asrning oxiri - XX asrning boshlariga
kelib izchil hal qilina boshlandi. Xorijda bunday ishlar Spirmen, Bine, Ayzenk va
boshqalar tomonidan o„rganildi. Ular qobiliyatlar va iqtidorni o„rganish uchun
maxsus testlardan foydalandilar. Bu testlarning umumiy mohiyati shundaki, ularda
topshiriqlar tizimi tobora qiyinlashib boruvchi testlar-topshiriqlar batareyasidan
iborat bo„ladi. Masalan, Ayzenkning mashxur intellekt testi 40 ta topshiriqdan
iborat bo„lib, u intellektual jarayonlarning kechishi tezligini o„lchaydi. Bu erda
vaqt mezoni muhim hisoblanadi. Boshqa mualliflar sekin ishlash - qobiliyatsizlik
belgisi emas deb, boshqacharok usullarni o„ylab topganlar. Ko„pchilik olimlar
uchun, masalan, rus olimlari uchun qobiliyatni o„lchashning ishonchli mezoni - bu
shaxs yutuqlarini va uning qobiliyatidagi o„zgarishlarni bevosita faoliyat
jarayonida qayd etishdir. Rus olimi E.A. Klimov yoshlar iqtidorining yo„nalishini
aniqlash maqsadida faoliyat va kasb - xunar sohalarini asos qilib olib, metodika
yaratdi va uning «Professional - diagnostik so„rovnoma» deb atadi. SHunday qilib,
u barcha kasblarni ularning yo„naltirilgan sohasiga ko„ra 5 toifaga bo„ldi:
P(T) - tabiat (usimlik, hayvonlar, mikroogranizmlar);
T - texnika (mashina, materiallar, energiyaning turlari) ;
CH(O)- odam (odamlar guruhi, jamoalar);
Z (B)- belgilar (turli ma‟lumotlar, belgili simvollar);
X (I)- badiiy, ijodiy obrazlar (tasviriy san‟at, musiqa).
Dostları ilə paylaş: |