Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

R
əsm4: Dəyərlər bəyanının
188
 nümu
nəsi 
D
əyərlərin bəyan edilməsi 
Yüks
ək  Bacarıq
 
 
Ən yüksək peşəkar standardlar və dürüstlüyə sahib olmaq 
İnam 
 
 
 Polis
ə əhalinin inancinin və inamının artırılması 
Şərəf
 
 
Polis
lik peşəsinə görə qürur duymaq və fəxr etmək 
T
ərəfsizlik
  
Önyar
ğılar olmadan ədalətli və obyektiv qərar vermə 
Sadiqlik
 
 
V
əzifə borcunun yerinə yetirilməsinə sadiqlik və özünü həsr etmə 
Hesab
tlılıq
  
Mülkiyy
ət hüququnu qəbul et və öz hərəkətlərinə cavab verən ol 
Liderlik
 
 
Öz icma
nız və həmkarlarınız üçün rol modeli nümunəsi ol 
 
 
Bu f
ərqli sənədlər bir vahid davranış kodeksinin içərisinə yığılmalıdır və polis işçiləri 
öz ad
dımlarını və qərarlarını aşağıdakı amillərə görə qiymətləndirməkdən ötrü zəruri etik 
ç
ərçivəyə malik olmaq üçün onlara isnad etmək iqtidarında olmalıdır: 
 

 
Qanun n
ə tələb edir? 

 
T
əşkilatın siyasəti nə tələb edir? 

 
Şəxsi etika nə tələb edir? 
 
 
M
ərhələ3:Struktur və insan resursları çətinlikləri 
T
əşkilatın strukturu  
Anti-korrupsiya siyas
əti aparan zaman polis xidmətinin strukturu sual doğura bi-
l
ər(Detallar üçün 3-cü  Fəsilə  baxın).  Polis xidmətinin  ənənəvi olaraq üstünlük verdiyi 
h
ərbi üslublu model olan “idarəetmə sistemi” ierarxiyası korrupsiyaya qarşı mübarizə ilə 
m
əşğul olmaq üçün açıqlıq, səmimilik və xəbərləşməni sövq edən ən yaxşı tələblərə ca-
vab ver
ən təşkilat olmaya da bilər. Təklif edilən model səlahiyyətləri daha da bölünən,təş-
kilati strukturla
rı yerlərdə idarə olunan və xidmətin əməliyyat qolunun mərkəzdən(qərar-
gah v
ə mütəxəssislər funksiyası) idarə olunduğu bir modeldir;yerli rayonlar,idarələr və ya 
bölm
ələr. Struktur,lüzumsuz idarəetmə təbəqələrini,bürokratiyanı və inzibatı strukturları 
aradan qal
dırmaq üçün nə qədər mümkünsə bir o qədər “hamar” ierarxiya olmalıdır. Arıq 
278 

---

v
ə hamar təşkilat təklif olunur və bu cür struktur, qərar vermənin və ideal olaraq maliyyə 
m
əsələlərinin və bir çox və ya bütün kadrların(insan resursları) funksiyalarının daha geniş 
paylanma
sına çağırır. Bu yolla,polis işçiləri xidmət etdikləri əhaliyə daha yaxın olurlar və 
bu yolla önd
ə olan polis işçilərinin gündəlik polislik işlərini müşahidə və rəhbərlik etmək 
üçün daha böyük imkanlar yara
nır. Bu yanaşma üçün ən yaxşı yayılmış nümunə son illər 
ərzində hərəkətə keçən və 1970 –ci illərdə İngiltərədə keçmiş Devon və Kornval-ın Baş 
polis r
əisi  Jon Anderson(Chief  Constable  of Devon and Cornwall Police,  Mr John 
Alderson)  t
ərəfindən populyarlaşdırılmış
189
 “sah
ə polisi” formalarıdır. Böyük Britaniya-
da
kı hər bir polis xidməti indi “Qonşuluq Polisliyi” prinsipi ilə polislik edir
190
. 
Ancaq,polislik ideologiya
sı  arxasında duran dəqıq  fəlsəfə  və  ya  yanaşmanın  burada 
çox da  
əhəmiyyəti yoxdur,əsas məsələ polisin əsas işinin dövləti yox(totalitar və keçmiş 
kommunist rejiml
ərində olduğu kimi)ictimaiyyəti və onun tərkib hissələrini qorumaq fak-
tını qəbul etməsidir
191
.Ya
naşma ictimaiyyətə yaxşı xidmət standardları göstərməyə yönəl-
m
əli,ictimaiyyətin nümayəndələrinə  və  polis nəzarəti altında  olan  şəxslərə  əla  müştəri 
xidm
əti göstərmək olmalıdır.  
 
Po
lis işçilərinin tapılması,seçilməsi,vəzifələrinin artırılması  
Polis xidm
ətləri yeni işə alınan işçilərin və vəzifələri artırılmaq üçün seçilən işçilərin 
korrupsiya halla
rına cəlb olunmaması və ya korrupsiya ilə əlaqədə olmamasına əmin ol-
ma
lıdırlar. Polis xidmətlərinin çoxu işə alınan polis işçiləri üçün standardlar və tələblərə 
sahibdirl
ər.  Onlar həmçinin,psixometrik testlər,cinayətgar adların yoxlanması və işə alı-
na
nın keçmişi ilə bağlı testlər edirlər. Nümunə olaraq Britaniyadakı Midlənd Polisinin
192
 
apar
dığı prosesi göstərmək olar,onlar yeddi qabiliyyəti ölçməklə namizədləri qiymətlən-
dirirl
ər: 
1.
 
Irq v
ə rəngarəngliyə hörmət  
2.
 
S
əmərəli xəbərləşmə 
3.
 
Şəxsi məsuliyyət 
4.
 
Probleml
ərin həlli 
5.
 
Komanda ki
mi işləmək  
6.
 
Əhali və müştəriyə yönəlmə  
7.
 
Çeviklik 
 
Polis xidm
əti,anti-korrupsiyanı vəzifə artırma prosesinin tərkib hissəsi edə bilər və bu-
nunla da ancaq korrupsiyaya qur
şanmamış işçilərin vəzifə artırma üçün müraciətlərini tə-
min 
etmiş olur. 
 
279 

---

Ha
şiyə 2: Öncədən xəbərdarlıq sistemi və dürüstlük testi 
Potensial korrupsiya
nı aşkarlamaq və ondan çəkindirməyin başqa tədbirləri dünya-
nın  çox  sayda ölkələrində  tətbiq edilən  “öncədən xəbərdarlıq  sistemləri” və  son bir 
neç
ə onillikdə tətbiq edilən dürüstlük testləridir. Bu mövzularda çox sayda ədəbiyyat 
var
dır və bu ədəbiyyat onların dəqiq işi haqqında və bu testləri necə yerinə yetirmək 
haq
qında məlumat verir;onların ancaq əsas prinsipləri burada izah olunur..  
 
Polis xidm
ətləri tərəfindən öncədən xəbərdarlıq və öncədən müdaxilə sistemləri, fərdi 
işçilərə aid olan ölçülərdən istifadə edilərək tətbiq olunur,məsələn,başqa amillərlə müqayi-
s
ədə polislərə qarşı edilən bir neçə şikayətlə. Sistemlərin bir qismi mürəkkəbdir,çalışqan 
po
lis işçiləri üçün mənfi amilləri tarazlaşdırmağa niyyətlənmiş və prosesə daha çox həssas-
lıq və ciddilik gətirən bir sıra statistikalardan istifadə edilir. Polis işçisi sistemin daxilində 
sis
temi işə salan müəyyən nöqtəni basdığı zaman, ona yaxınlaşıb peşəkarlıq və ya polislik 
standardla
rı ilə bağlı hər hansı problemin olub-olmadığını müəyyən etmək üçün məsləhət 
verilir. Bu m
ərhələdə cürbəcür müdaxilə metodları həyata keçirilə bilər. 
 
Dürüstlük testinin m
ənasının çox geniş təhlili vardır. O sadəcə polis işçisi üçün si-
dik v
ə qan analızı mənasını da verə bilər və bu yolla onun alkoqol,narkotik və ya başqa 
sağlıq problemlərinin olub-olmadığını müəyyən edə bilər. Və ya,qəsdən olaraq opera-
tiv polis tap
şırığını və ya digər azruolunan obyektləri pulla “zəhərləyərək”şübhəli polis 
işçilərinin həqiqətən korrupsiyaya  açıq  olduqlarını  müəyyənləşdirmək mənasında ola 
bil
ər. Bu cür dürüstlük testləri tam mürəkkəb hala çevrilə bilər və onlar baş verən kor-
rupsiya
lı fəaliyyətləri daha yaxşı ifşa edər. Bu testlər müntəzəm olaraq videoya yazılır 
v
ə korrupsiya haqqında danılmaz sübutlar ortaya qoya bilir. 
Qurul
muş sağlam hesabat sistemi və şahid qoruma prosesinin tətbiq edilməsi(şahid 
qoruma pros
esi şahidlərin ortaya çıxıb və korrupsiyalı və ya qeyri-etik polis praktikalar 
haq
qında özlərinin müşahidələrini xəbər vermək iqtidarında olmasını təmin edir), korrup-
siya
ya uğramış polis işçilərinin ifşa edilməsinə də kömək edə bilər. Bir sıra polis xidmət-
l
əri “köməkxətləri” tətbiq edir  və anonim telefon xətləri bu prosesə kömək edir.  
Ha
şiyə 3: Polisə qarşı şikayətlərin idarə olunması 
Polis xidm
ətinin,polisə qarşı şikayətlərin və daxili intizam məsələlərinin araşdırıl-
ma
sı üçün tələb olunan resursların ayrılmasını təmin etməsi vacibdir. Şikayətlərin sayı 
s
ərəncamda olan,operativ polis hadisələrinin sayından və növündən asılı olaraq ildən 
il
ə dəyişə bilər,lakin yüksək səviyyəli qərar verilməlidir ki,lazımi sayda yüksək ixtisas-
lı kadrlar şikayətlərlə səmərəli səkildə və vaxtlı-vaxtında məşğul olsunlar. Bu,zaman-
zaman o m
ənada da ola bilər ki,yerli xəttdə çalışan rəislər yerli xarakterli kiçik işlərlə 
m
əşğul olsunlar və eyni zamanda peşəkar standardlar və ya xidməti işlər  üzrə araşdır-
ma idar
əsi daha ciddi məsələləri təhqiq etsin.  
280 

---