1.1.1.
Nəzarət üç səviyyəni əhatə edir
1.
Fərdi səviyyə
Daxi
li nəzarətin işlək olması üçün,polis işçilərinin qorunmalı və nəzarət obyekti olan
dəyərlər və normalar haqqında məlumatlı olmaları və həmçinin,öz təşkilatlarının nəzarət
mexaniz
mlərini başa düşmələri vacibdir. Onlar anlamalıdırlar ki, əsassız ittihamlar zama-
nı mövcud daxili nəzarət mexanizmləri onları da qoruya bilər və bilmədən edilən səhvlər-
dən qaçınmaq üçün kömək edər. 4-cü Fəsil etika problemləri ilə üzləşən işçiləri dəstəklə-
mək üçün böyük müzakirə açır. Bütün üç səviyyənin müqayisəsi üçün aşağıda 1-ci Cəd-
vələ baxın.
2. Proses
səviyyəsi
Polisin günd
əlik işində korupsiya imkanlarının azaldılmasının bir mühüm yolu da sab-
lon tap
şırıqların sənədləşdirilməsi və onların müəyyən edilmiş prosedur qaydalarına uy-
ğun yerinə yetirilməsidir. Lazım olduqda,korrupsiya üçün mümkün imkanları aradan qal-
dırmaq üçün bu prosedur qaydalarına yenidən baxılmalıdır. Məsələn,prosedurlar heç bir
şəxsin təklikdə maliyyə köçürmələrini başlanğıcdan sona qədər aparmasını təmin etmə-
m
əlidir və bir idarənin və ya şəxsin apardığı iş,başqa idarə və ya şəxsin
nəzarətində olma-
lıdır. Bütün üç səviyyənin müqayisəsi üçün aşağıda 1-ci Cədvələ baxın.
3.
Təsistati/təşkilati səviyyə
Korrupsi
ya təşkilati və idarəetmə zəifliyi ilə münbit şərait əldə edə bilər və daxili nə-
za
rət bu cür zəif nöqtələri tapıb və düzəltməyə
kömək edir. Bütün üç səviyyənin müqayi-
səsi üçün aşağıdakı 1-ci Cədvələ baxın.
Cədvəl 1: Polis təşkilatı daxilində potensial zəiflik nümunələri
Fərdi səviyyə
Po
lis işçiləri
Yəqin ki, polis xidməti daxilində polis işçiləri korrupsiya-
dan
ən çox qorunmayan elementdir. Onların ictimaiyyətlə
əlaqələri,adamları saxlamaq və ittiham etmək səlahiyyətlə-
ri,onla
rın əməliyyatlar haqqında məlumatları və məlumat ba-
za
sına çıxışları korrupsiyalı davranış üçün çox imkanlar ya-
ra
dır. Polis işçiləri, həmçinin,onları korrupsiyaya çəkən
adamlarla da üz
ləşə bilir.
Yük
sək riskli
birlik
lər
Mənəviyyat və ya narkotiklərlə bağlı yüksək riskli
birlik-
lərdə işləyən polislər artan korrupsiya riskləri ilə üzləşir-
lər.Daxili nəzarət tədbirləri bu sahələrdə xüsusi dəstək təklif
edə bilər. .
Proses
səviyyəsi
Po
lis əməliyyat-
la
rı praktikaları və
prosedurla
rı
Həbs,istintaq,və saxlama kimi əməliyyat prosesləri polislərə
korrupsiya
lı davraniş üçün imkanlar verir. Uyğun prosedurlar
və spesifik daxili nəzarət tədbirləri, riskləri minimuma endir-
mək üçün müxtəlif yollarla bu proseslərlə məşğul olur.
171
İnsan resur-
slar
ı
Po
lis işçilərinin toplanıb seçilməsi və vəzifələrinin artırıl-
ma
sı prosedurları,xüsusilə,rüşvət və ədalətsizliyə və ya
qeyri-etik davra
nışa meyllidir. Polis işçilərinin işə alınması
və vəzifələrinin artırılması namizədlərin
keyfiyyətlərinin sis-
temli şəkildə yoxlanması və qiymətləndirilməsi əsasında ol-
ma
lıdır. Bu cür qiymətləndirmə sistemləri daxili nəzarət sis-
temi
nin tərkib hissəsini formalaşdırır.
Məlumat ba-
za
sının qorun-
ma
sı
Sənədlər və məlumat bazaları cinayətgarlar üçün lazımlı
informasiya kimi xid
mət edə bilər və ona görə də korrupsiya
mənbəyi ola bilər. Daxili nəzarət bu cür informasiyaları qo-
ruyur
və oğurlanması və sui-istifadənin qarşısını alır.
Təşkilati səviyyə
Xid
məti sa-
hələr
Polis xid
mətinin müəyyən sahələri,məsələn,bahalı ava-
dan
lıq, nagd pul və ya həssas məlumat bazaları üçün anbar-
lar,korrupsiya üçün
böyük imkanlar yara
dır. Daxili nəzarət
yük
sək riskli zonaların müəyyənləşməsi və uyğun şəkildə
qorunma
sını təmin edir.
Rəhbərlik
Po
lis rəhbərliyinin tutduğu əsas vəzifələr və nüfuz yüksək
səviyyəli korrupsiya üçün imkanlarla təmin edir. Yaxşı qu-
rul
muş mütəşəkkil cinayət qrupları rəhbərliyi korrupsiyaya
çəkməyə can ata bilər. Daxili nəzarət bu imkanları məhdud-
laşdırmalıdır.
Bərabərlik
tədbirləri
Mü
əyyən sosial qruplar tarixən polis ayrımçılığından
əziyyət çəkmişdir və onlar gender,seksual
orientasiyaya görə
və ya irqlərinə görə qeyri-etik davranışa,ayrımçılığa və şan-
ta
ja məruz qalırlar.Bu risklərə fokuslanmış daxili nəzarət
prosedurla
rı, bu problemi minimuma endirər.
Zəiflik
Təşkilati zəiflik fərdi və ya qrup korrupsiyasını artıra bi-
lər; nəzarət, onları üzə çıxarmağa kömək etməlidir ki,düzəl-
di
ci tədbirlərə imkan verilsin.(3-cu Fəsilə bax).
Di
gər fəsillərlə əlaqələr
Bu f
əsildə müzakirə olunan müəyyən mövzular ətraflı şəkildə digər fəsillərdə də inki-
şaf etdirilir:
Fəsil 2 dəyərlər,qaydalar və davranışın korrupsiyaya qarşı istifadə edilə biləcəyinə yö-
nəlir.
Fəsil 3
təşkilat
Fəsil 6
xari
ci nəzarət
Fəsil 7
təhqiqat
Fəsil 9
mexaniz
mlər
172
Böl
mə 2: Korrupsiyaya qarşı mübarizədə daxili nəzarət nəyə görə əhə-
miy
yətlidir?
2.1. Daxi
li nəzarət idarəetməni gücləndirir
Po
lis işçiləri tərəfindən pozulan dəyərlərin və qaydalarn rəhbərlik tərəfin-
dən aydınlaşdırılması və düzəldilməsinə,təşkilat daxilində korrupsiyanın geniş-
lənməsinin qarşısının alınmasına imkan verən ilkin xəbərdarlıq sisteminin qurul-
ma
sı.
Şübhəli kadrların işə alınması və ya vəzifəsinin artırılmasının qarşısının
alınması.
2.2. Daxi
li nəzarət polisin imicini yaxşılaşdırır
Xid
mətlərin məhsuldar aparılmasının gücləndirilməsi,polisin korrupsiyalı
oldu
ğu və onların ancaq “yararsız” olduğu haqda ictimaiyyətdə mövcud olan tə-
əssüratın aradan qaldırılması. Bacarıqsızlığa görə gecikmiş xidmətin ictimai fikrə
təsiri, korrupsiyalı polis işçilərinin rüşvət almaq ümidiylə prosedurları uzatması
ilə eyni cür olur.
Korrupsiya
nın ciddi qəbul olunduğunu və pozuntuların dözülməz olduğu-
nu gös
tərir.
Po
lis işçiləri tərəfindən törədilən korrupsiya halları ilə bağlı (və digər növ
pozuntular haq
qında)ictimaiyyəti məlumatlandıran və polis xidmətinin bu
cür po-
zuntulara olan cavabla
rı haqqında şəffaflıq siyasətinin hazırlanması və həmçi-
nin,bu
cür halla
rın təkrar olmaması üçün daha geniş tədbirlərin hazırlanması.
2.3. Daxi
li nəzarət polis təşkilatlarını hesabatlı edir
•
Qanunda
və daxili davranış kodeksində göstərilən etik qaydaları pozan
rəhbərliyin addımlarına görə cavabdeh olmaları üçün komandanlıq məsuliyyəti-
nin mü
əyyən edilməsi.
2.4. Daxi
li nəzarət etikaya hörmət edilməsinə kömək edir
•
Etika standardla
rınn həyata keçirilməsi və polis işçilərinin təşkilat tərə-
fin
dən müəyyən edilmiş dəyərlər və normalara hörmət edilməsinin təmin
edilmə-
si. Daxi
li nəzarət tədbirləri, polis xidmətinin bütün işçiləri ilə və polis işçilərinin
təmasda olduğu bütün şəxslərlə gender və irqindən asılı olmayaraq eyni cür rəftar
edil
məsini təmin edə bilər. Daxili nəzarət,rəhbərlik tərəfindən ortaya qoyulmuş
dəyərlər və normalara polis işçilərinin sözdə riayət etdikləri zaman meydana çı-
xan ikiüzlülük
lə də mübarizə apara bilər..
173