Postmodern kamu yönetiMİnde e-devlet dr. Hüseyin ŞeyhanlioğLU

III- TÜRKİYE’DE e-DEVLET ÇALIŞMALARI

III-a) Türkiye'de e-Devlet

Türkiye’de e-devlet çalışmalarına, öncelikle teknolojiye duyulan ihtiyaç ve sürekli artan sorunların çözümünde sağladığı kolaylıklar nedeniyle başladığını görmekteyiz. Ancak ülkenin büyüklüğü, sorunların ağırlığı, imkan ve organizas-yonların azlığı nedeniyle çalışmaların istenilen hız ve boyutta gitmediğini söylemek mümkündür. Örneğin: MERNİS projesi 1976 yılında ODTÜ’ye ihale edildikten ancak 24 yıl sonra tamamlanabilmiştir.

Bu nedenle, Türkiye’nin AB ile yürüttüğü ilişkilerin bu süreci hızlandırması nedeniyle Türkiye’nin e-Devlet çalışmalarını AB ile ilişkileri çerçevesinde başla-mak gerektiğini düşünülmektedir.

Türkiye’nin e-Avrupa girişimi

Türkiye-AB ilişkilerinde belirleyici özelliği olan ve ülkemiz açısından hedef-leri ortaya koyan Ulusal Program'ın 17. bölümü olan "Bilim ve Araştırma" başlığı altında şöyle denilmektedir; "Hükümetimiz AB çerçevesinde başlatılan ve yürütülmekte olan e-Avrupa girişimini desteklemekte ve bu girişime katkıda bulunmak istemektedir. Türkiye'de Bilgi Toplumu oluşturmak amacıyla e-Türkiye girişimini başlatıp, yönlendirmeyi ve Avrupa Birliği'ndeki çalışmalarla eşgüdümü sağlayacak bir kurumsal yapıyı, ilgili özel sektör, akademik çevreler, sivil toplum örgütleri ve diğer ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği halinde oluşturmayı hedefler.

Adı geçen bölümden sorumlu kuruluş olarak gösterilen TÜBITAK, Avrupa Komisyonu tarafından e-Avrupa Girişimi'ni aday ülkelere yayma amacı güden e-Avrupa+ Girişimi hazırlık çalışmalarına katılmakta ve sekreterya hizmetlerini yürütmektedir. Bu kapsamda, Dışişleri Bakanlığı ve AB Genel Sekreterliği koordinasyonu altında ülkemizde konuyla ilgili tüm kurumların katılımıyla ortak görüş oluşturma çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmaların sonuçları AB yetkilileri ile yapılan temaslarda dile getirilerek, 15-16 Haziran 2001'de Göteburg'da yapılan AB Zirvesi'nde ülkemizin e-Avrupa+ Girişimi'nin resmi bir üyesi olması kabul edil-miştir.

Bu girişim, AB üye ülkeleri ve aday ülkeler arasında ölçme ve karşılaştırma yapmaya olanak sağlamak üzere e-Avrupa Girişimi'nin hedef, eylem ve ölçme kriterlerini aynen kabul etmiştir. Bunlara ek olarak e-Avrupa+ Girişimi, aday ülkelerin demografik, sosyo-ekonomik ve toplumsal özelliklerini de göz önüne alan ve e-Avrupa Girişimi'nde bulunmayan ek eylem maddelerini de içermektedir.

e-Devlette çalışma yöntemlerinin optimizasyonu, hata oranının en aza indirilmesi, dijital demokrasiye geçişin hızlandırılması, ekonomik arz ve talebin sağlanması (Milli Emlak Genel müdürlüğü, e-devlet, www.milliemlak.gov.tr) karar verme süreçlerinin geliştirilmesi ve hızlandırılması (Tübitak-mam, TÜİK, MER-NİS, www.mam.gov.tr) katma değerinin yüksek üretimlere zemin oluşturulması, güvenli, üreten, devletiyle barışık mutlu bir toplum yaratması (e-Devlet, www.spss. com, 2003) gibi amaçlar da güdülmektedir.

III-b) e-Devlet Alt Yapısını Oluşturan Kamu Proje Örnekleri Ulusal Birey Bilgi Sistemi (UBBS)

Kamuda yapılan bilişim uygulamalarının birbirinden kopuk olması, çok bilginin, değişik kamu kurumlarında mükerrer olarak tutulması, benzer işlerin farklı kamu kuruluşlarında tekrar edilmesi, çoğu uygulamanın İnternet teknolojilerini kullanmaması, uygulamaların bütünleşik bir açıdan ele alınamaması, zaman ve kaynak israfına yol açılması nedenleriyle, Türkiye Bilişim Vakfı (TBV) tarafından bazı kamu uygulamaları bütünleşik bir açıdan ele alındığında Türkiye’nin neler kazanabileceğini gözler önüne sermek amacıyla, 1998 yılı son çeyreğinde UBBS araştırmasını başlatmıştır.

İçişleri Bakanlığı Nüfus İşleri Genel Müdürlüğü’nün MERNİS Projesi kapsa-mında bireylerin kimlik bilgilerinin çevrim içi tutulmasının yanında, kişilerin adres bilgilerinin de çevrim içi tutulması ve kişilere bu bilgileri içeren bir elektronik kimlik kartı verilmesi uygulamasının bütünleşik bir açıdan ele alınmıştır. Araştırma, 1999 yılı Aralık ayında tamamlanmıştır. Araştırma raporu, önerilen uygulamanın ana hatlarını ve uygulamanın yararlarını içermektedir. Araştırma sonucuna göre bu tür bir uygulamanın gerçekleştirilmemesinin, Türkiye’nin yılda 10 milyar dolar kaybına yol açtığı belirlenmiştir.

Türkiye, günümüz (2007) itibariyle, e-Devlet süreçleri açısından sadece bilgilendirme ve e-hizmetlerini aşmış durumdadır. Özellikle Maliye, Üniversiteler, MERNİS gibi toplumsal ve geniş katılımlı kurumlar bu konuda başarılı ve iyi hizmetler sunmaktadır.

Aşağıda bazı e- hizmet örnekleri verilmektedir. 

• 
  Emekli Sandığı, İnternet/İntranet aracılığı ile yaklaşık 23 000 eczaneyi sis-teme entegre etmiş ve anında denetim yapabilmektedir.
  
• 
  Maliye Bakanlığı, 26 il ve 37 Vergi Dairesinde gerçekleştirdiği MOTOP projesi ile, Nakil Vasıtaları bilgileriyle mükellef bilgilerini ilişkilendirme ve vergi/trafik cezaları oluşumlarını anında izleyebilmekte (2007-07-01 tarihi itibariyle de tüm illerde on-line ilişik kesme belgesi vermeye başlamıştır),
  
• 
  Maliye Bakanlığı, 21 il ve 253 Vergi Dairesinde uygulamaya başlattığı VEDOP projesi ile, vergileri toplamakta ve ödemeyenleri anında takibe alabilmek-tedir. Şimdilik, toplam vergilerin % 80’i bu proje ile toplanmaktadır,
  
• 
  Maliye Bakanlığı, Web Tabanlı Saymanlık Projesi ile ülke çapında 6,000 kullanıcıya hizmet verme noktasındadır, 
  
• 
  İçişleri Bakanlığı MERNİS projesi, İnternet/İntranet aracılığıyla Kimlik Numarası vermektedir, (Bunun sayesinde 2007 seçimlerinde seçmen sayısında aradan 5 yıl geçmesine rağmen bir önceki seçime göre artış yerine düşme yaşanmış ayrıca TUİK’in çalışmaları büyük takdir toplamıştır.)
  

Ülkemizin bu konudaki profilini çıkarmak gerekirse;

• 
  Ülkemiz, dünyada çok hızlı gelişen teknolojiyi istekli ama yeterli olmayan düzeyde izler durumdadır.
  
• 
  Ülkemiz, mevcut durumda, teknolojiyi üreten değil kullanan bir durumdadır.
  
• 
  e-Devlet servisleri için gerekli teknoloji, yeterli sayılabilecek seviyede mev-cuttur.
  
• 
  Donanım ve yazılım uygulama geliştirme için dışa bağımlılık söz konusudur.
  
• 
  Servislere ait yazılımları geliştirmek için ülkede yeterli potansiyel vardır.
  
• 
  Devletin çeşitli kurumlarında var olan donanım, sistem yazılımı, servis uygulama yazılımı teknolojileri arasında başkalıklar vardır.
  
• 
  Birbiriyle ilişkisi olması gereken servisleri sunacak kurumlar arasında standardizasyon sağlanamamıştır.
  
• 
  Servislerin kullanılması ve yaygınlaştırılmasını sağlayacak İnternet altyapısı yeterli gelişmişlik düzeyinde değildir.
  
• 
  İletişim ortamında olması gereken gizlilik ve güvenlik yeterince sağlanama-mıştır.
  
• 
  İnternet kullanımına ilişkin hukuki altyapıda bir takım eksiklikler vardır.
  
• 
  Çeşitli servislerin içerikleri ve işletimleriyle ilişkili olarak oluşturulacak ge-nel, kurumsal ve işlevsel portal yapıları üzerindeki çalışmalar yetersiz düzeydedir.
  
• 
  Ülkenin ekonomik gerçekleriyle karşılaştırıldığında, İnternet kullanım mali-yeti yüksektir.
  
• 
  Ekonomik kriz gibi bazı gerekçelerle teknoloji yatırımlarında kısıntıya gidil-mektedir.
  
• 
  Toplumda bilgisayarlaşma ve bilgisayar okur-yazarlığı yüzdeleri düşüktür.
  
• 
  e-Devlet servisleri için gerekli olan verinin çok büyük hacimde olacağı açık-tır. Bu verinin merkezi bir veri tabanında depolanmasını olanaklı kılacak ortamın hazırlanması ve dağıttık erişiminin sağlanması için gerekli teknolojik altyapı hazır-lanmalıdır. (www.bilisimsurasi.org.tr)
  

Kamu kuruluşlarının başarılı olması için göz önüne alması gereken konular hakkında şöyle önerilerde bulunabilir.

• 
  Gereken teknik bilgilerin çalışanlara öğretilmesi,
  
• 
  Kamu hizmetleriyle her fırsatta sistemlerin kullanılması ve kullanımın des-teklenmesi,
  
• 
  Dayanıklı bir Bilişim Teknolojileri altyapısı geliştirmek,
  
• 
  e-Devlet'in yararları ve sağlayacağı olanaklarla ilgili, meclis üyeleri, yöneti-ciler, direktörler, profesyoneller ve kıdemli müdürler gibi anahtar kişileri bilgilen-dirmek ve eğitmek,
  
• 
  e-Devlet projelerini başarılı kılmak için teknolojinin entegrasyonunu sağla-yıp titizlikle yürütülen proje yönetimi metotları geliştirmek (Bilim, Eğitim, Düşünce Dergisi 15/04/2006 Zorlu ŞENYÜCEL).
  

SONUÇ

Modernizm, akılcılığın ve bilimselliğin adıdır. Post-modernizm ise, moder-nizm öncesi ve sonrasını modernizmden tamamen farklı bir dönemin adıdır. Kendi-ne bir tanım olarak modernizmin karşıtını görmektedir. Post-modern kamu yöneti-mi ise yeni bir devlet–vatandaş ilişkisinin kurulduğu ve eskisinden tamamen farklı bir devlet–yurttaş modelidir. Yurttaşın yönetime aktif katılımını savunan Post-modernlere göre; yurttaş ne istediğini en iyi kendisi bilir, aksi takdirde demok-rasiden söz edilemez. Bürokrasi ise yaz çizciliğe eşittir. İnternet’in gelişmesiyle kurulan e-devlet, Post-modern kamu yönetimi modelinin en önemli aracıdır.

Türkiye, ‘e-devlet’leştikçe, klasik kamu yönetimi anlayışı da hızla değişime uğrayacaktır ve vatandaş ile girdiği ilişkinin boyutu değişecektir. Bu da vatandaş devlet ilişkilerinin post-modern döneme uyarlanması anlamına gelmektedir. Yani devletin “e” leşmesi bir nevi devlet vatandaş ilişkilerinin de eskiye göre buhar-laşması ve bir o kadar da yeni bir ilişkilerin kurulması demektir. Burada yurttaş yönetime daha aktif katılmakta iken devlet de yurttaşını daha sıkı kontrol altına almaktadır. Post-modern dönemde, vatandaş devlet ilişkileri açısından yeni bağımlılıklar ve bağımsızlıklar doğmaktadır.

Post-modern kamu yönetiminde yurttaşın yönetime aktif katılımı ve Türki-ye’de e-Devlet çalışmalarının yeterli olmadığını söylemekle birlikte, Türkiye’nin de Dünya ile birlikte bu sürece girdiğini, aktif iç dinamikleri ve küreselleşme süreciyle bunu başaracağını söylemek mümkündür.

Türkiye, Avrupa'daki devletlerin de yaptığı gibi, e-Devlet hedefini gerçekleş-tirmek için 2005 yılını benimsemişti. Tabii ki bu hedefini başta alt yapı ve maddi imkânlar nedeniyle gerçekleştiremedi. Ama en azından dinamik bir talep ve hızlı bir sürecin içinde yer almaktadır.

Başta MERNİS, TUİK, Maliye, Bankacılık, Eğitim, Sağlık ve Sosyal Güven-lik sistemlerinin tek çatı altında toplanması ve bu konuda çok büyük kolaylıkların hayatımıza girmesi Türkiye’nin e-devletleşmesi süreci sonucudur.

KAYNAKÇA

Aronowitz, Stanley, “Postmodernism and Politics” In Universal Abandon Ed. Andrew Ross, pp.46-62, Minneapolis: University of Minnesota Pres, 1988.

BAUDRILLARD, Jean, “Simgesel Değiş Tokuş ve Ölüm”, Boğaziçin Üniversitesi Yayınevi, İstan-bul 2002.

BOZKURT, Veysel, Enformasyon Toplumu ve Türkiye, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 1996.

GERAY, Haluk, Yeni İletişim Teknolojileri, Kılıçaslan Matbaası, Ankara, 1994.

HARVEY, David, Postmodernliğin Durumu, Metis Kitapları, İstanbul, 2003.

JAMESON, Fredric, 1988. “Regarding Postmodernism- Conversation with Friedric Jameson.” In Universal Abandon. Ed. Andrew Ross., Minneapolis: University of Minnesota Press, pp.3-30.

LACLAU, Ernesto, “Politics and the Limits of Modernity.” In Universal Abandon Ed. Andrew Ross., Minneapolis: University of Minnesota Press, 63-82. 1988.

LYOTARD, Jean-François, The Postmodern Condition: A report on Knowledge, Minneapolis: University of Minnesota Press, 1984.

NOHUTÇU, Ahmet, “Tekno-Ekonomik Paradigma Dönüşümünden Yeni Demokratik Yöne-tim Mekanizmalarına: Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Devlet ve Kamu Yönetimine Etkileri”, (15.05.2005).

ÖGÜT, Adem, Bilgi Çağında Yönetim, Nobel Yayınevi, Ankara, 2001.

RILEY, Thomas, Electronic Governance and Electronic Democracy, The Commonwealth Secretariat, London, UK, 2000.

JAMESON, F., Postmodernism or the Culturel Logic of Late Capitalism, Durham, 1992.

TOFFLER, A., Üçüncü Dalga, (Çev.: Ali Seden), Altın Kitaplar Yay., İstanbul, 1981.

UÇKAN, Özgür, E-Devlet, E-Demokrasi ve Türkiye, Kamu Yönetiminin Yeniden Yapılan-ması İçin Strateji ve Politikalar-I, Literatür Yayıncılık, 2003, s. 47.

YALÇINDAĞ, Selçuk, Yerel Yönetimler, Sorunlar, Çözümler, TÜSİAD Yayınları, İstanbul, 1995.

Dergiler

BENGSHİR, Kaya Türksel, “Devlet – Vatandaş İletişiminde e-Posta” Amme İdaresi Dergisi, cilt: 33, Sayı: 4 Ankara Aralık 2000.

BENNET, T. JAMES, “Yeni Bilgi Teknolojisi ve Refah Değişen İş Dünyası” Liberal Düşün-ce, Çev. Cahit Güren, Sayı: 9, Kış 1998.

BİLEN, Mahmut ve Cahit Şanver, “Genişleyen Devletin Bunalımı ve E-Devlet”, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, Kocaeli Ünv., İİBF Yayını, İzmit, 2002.

ERGUN, Turgay, TODAİ Dergisi, Cilt 30, Sayı 4, Aralık 1997.

SAKAL, Mustafa, “Türkiye’de Yerel Yönetimlerde Yeniden Yapılanma Sorunu: Tarihsel Perspektiften Bir Değerlendirme”, SDÜ İİBF Dergisi, Cilt: 5 Sayı: 1, Isparta, 2000.

ŞENER, Hasan Engin, “Bilim Kuramı Bakımından Postmodernizm ve Kamu Yönetimi,” (1999/2000 Öğretim Yılı -Yayımlanmamış- Kamu Yönetimi Bölümü Bitirme Tezi), An-kara, Haziran. (2000).

WILSON, Woodrow, "İdarenin İncelenmesi", Woodrow Wilson Seçme Parçalar (Çev. Nermin Abadan), İstanbul, Türk Siyasi İlimler Derneği, 1961, s. 53-79. [Yazının orijinal tarihi 1887'dir].

ŞEN, Ercan: “Kamusal Bulanıklık ve Yalan Kültürü”, Tezkire, Yıl:10, Sayı 22, Ankara, 2001, s. 10.

ŞENYÜCEL, Zorlu: Bilim, Eğitim, Düşünce Dergisi, Haziran 2003.

İnternet Siteleri

www.bilgislem.org.tr (erişim tarihi 15.05.2005).

www.digitaldevlet.com (erişim tarihi 07.05.2007).

www. bilisimsurasi.org.tr (erişim tarihi 07.05.2007).

www.bilgiyonetimi.org (erişim tarihi 07.05.2007).

www.edevlet.net (erişim tarihi 07.05.2007).

 Süleyman Demirel Üniversitesi Kamu Yönetimi