Преподавание зыка и литературы anguage and literature
Obid qori Karimov (adibning zamondoshi)
Yüklə 0,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Obid qori Karimov (adibning zamondoshi):
–1919–1920-yillarbo‘lsakerak,Toshkentda“Ros- TA” gazetasi chiqar edi. Siyosiy, ijtimoiy, tarbiyaviy ahamiyatga ega bo‘lgan bu gazeta bosmaxonada yirik arab harfida bosilib, devorlarga, masjid darvozalariga yopishtirib qo‘yilar, yo‘lovchilar to‘xtab o‘qib o‘tar edilar. Abdulla Qodiriy (Julqunboy) shu chog‘lardayoq tanilgan yozuvchi, “RosTA“da uning qiziq-qiziq maqola, felye- tonlari bosilib turar edi. Men o‘sha vaqtlarda namozxon o‘qituvchi edim... Qodiriy yozgan ana shu tiniq, ajoyib fikr-mulohazalar mening dunyoqarashimning o‘zga- rishiga zo‘r ta’sir ko‘rsatgan. Abdulla Qodiriyning “RosTA” varaqalarida kurtak yozgan hajviy iste’dodi o‘tgan asrdayoq 20-yillardagi hajviy asarlarida, ayniqsa, “Mushtum” jurnalidagi faoli- yatida olmos qirralari bilan porlab ko‘rindi. Aksar hol- larda “Julqunboy” imzosi bilan bosilgan bu hajviyalar Abdulla Qodiriyning xalq o‘rtasida “Julqunboy” taxallu - si bilan favqulodda katta shuhrat qozonishida muhim ahamiyat kasb etdi. Davomi keyingi sonda. 28 e-mail: til_adabiyot@umail.uz Abdulla Qodiriyning “O‘tkan kunlar” romani yangi- cha epik tafakkur namunasi bo‘lgan o‘zbek romanchilik maktabiga asos soldi. Birinchi o‘zbek romani favqulod- da bir muvaffaqiyat va shuhrat qozondi. Romanning ma’no-mundarija doirasi nihoyatda keng. Asar bamisoli ulkan va tiniq ko‘zgu, unda o‘zbek millatining muayyan tarixiy davrdagi turmushi, urf-odat- lari, ruhiy-ma’naviy dunyosi, bo‘y-basti, qiyofasi keng ko‘lamda aniq ifodalanadi. Romandagi uchlik – oshiq, ma’shuqa va ag‘yor, bir qarashda, an’anaviy ishq dos- tonlarini ham eslatadi. Unda Otabek bilan Kumushning toza muhabbati, ishqiy kechinmalari, baxti va baxtsizli- gi mahorat bilan ishonchli tasvirlanadi. Adibning yurak javhari o‘z qahramonlari ruhiy olamiga ko‘chadi. Asar- dagi juda kam insonlarga nasib qiladigan bir “durri be- baho” – ishq-muhabbat tuyg‘usiga doir inja tafsilotlar kitobxonni hayajonga soladi; Otabek bilan Kumushni baxtli onlaridan mahrum etgan fojiaviy sahnalar kishi- ni chuqur o‘yga toldiradi. Abdulla Qodiriy Otabek bilan Kumushning ilk uchrashuvi va ishq tarixidan so‘zlash barobarida o‘lkaning tutqunlikka tushishining bosh sa- babi jaholat, qoloqlik, xusumat, munofiqlik, noahillik va o‘zaro ichki nizolardir, degan fikrni benihoya mahorat bilan asar mazmuniga singdiradi. Adibning badiiy so‘zida betakror joziba mujassam bo‘lgani bois “O‘tkan kunlar”ni necha topqir o‘qisa ham, odam to‘ymaydi; qayta mutolaaga ehtiyoj sezaveradi. Roman o‘quvchini zeriktirmaydi. Qayta o‘qish jara- yonida asarning yangidan-yangi qirralari kashf etiladi. Bir o‘qilganda e’tiborsiz o‘tilgan epizodlarga boshqa safar diqqat qaratiladi. Bu hol, tabiiyki, adibning obraz yara tish mahoratiga, inson qalbini chuqur anglashiga daxldor hodisa. Zero, ko‘rkam adabiyotdek san’at dun- yosida badiiy nutq muhim sanaladi; so‘z vositasida man- zara, ruhiyat va obraz chiziladi; so‘zdan “umr – otilgan o‘q ermish”, “o‘rinsiz chiransang, beling sinadi” singari cho‘ng hikmatlar bunyod bo‘ladi. Barchaga ayon, bu haqiqat badiiy adabiyotning eng murakkab alifbosidir. So‘zdan obraz bunyodiga doir nazariy ko‘chirmalar kel- tirib, ortiqcha ezmalanib o‘tirishga zarurat yo‘q. Ammo Abdulla Qodiriyning mo‘tabar so‘zida insonni o‘ziga bog‘lab turadigan, o‘quvchini ohanrabodek tortib turadi- gan quvvat bor. Buni har kim sezadi. Aynan so‘zning ta’sir quvvati bois Kumush o‘lgan sahnaning tasavvuri- dan ho‘ng-ho‘ng yig‘laydi kitobxon. Aytgancha, bu epi- zodning o‘zi yig‘lab yozilgan. Demak, adibning titragan, Yüklə 0,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|