|
Psixologiyaning tadqiqot metodlari Kuzatish metodiPsixologiyaning tadqiqot metodlariSotsiometriya metodi.
Bu metod kichik guruh a’zolari o’rtasidagi bevosita
emotsional munosabatlarni o’rganish va ularning darajasini o’lchashda
qo’llaniladi. Unga amerikalik sotsiolog asos solgan. Mazkur metod yordamida
muayyan guruhdagi har bir a’zoning o’zaro munosabatlarini aniqlash uchun uning
qaysi faoliyatida, kim bilan qatnashishi so’raladi. Olingan ma’lumotlar matritsa,
grafik, sxema, jadval shaklida ifodalanadi. Ulardagi miqdor ko’rsatishlari
guruhdagi kishilarning shaxslararo munosabatlari to’g’risida tasavvur hosil qiladi.
Umuman aytganda, sotsiometriya metodidan turli yoshdagi, kasbdagi,
jinsdagi, saviyasi har xil kishilar guruhlaridagi psixologik qouninyatlar,
mexanizmlar va yondashuvlarni tadqiq etishda unumli foydalansa bo’ladi.
Umukmiy psixologiyada qiyoslash metodi bilan bir qatorda longetyud
(uzluksiz) metodi ham keng ko’lamda qo’llaniladi. Ushbu metodning boshqa
metodlardan farqli tomoni shundan iboratki, uning yordamida bir yoki bir necha
sinaluvchilar uzoq muddat, hatto 10 yillar davomida (A.Termenning yillik uzluksiz
tajribasi hozircha rekordl hisoblanadi) tekshiriladi. Longetyud metodididan
AQShlik A.Termen, nemis psixologik V.Shtern, fransuz R.Zazzo va Sh.Byuller,
rus psixologlari N.A.Menchinskaya, A.N.Gvozdyob, N.S.leytis, V.S.Muxina va
boshqalar ko’p davrlardan beri unumli foydalanib keladilar. Mazkur metod orqali
har xil jinsli egzaklar (xasan-xusan, fotima-zuhra) yoki aralash jinsli (xasan-zuhra,
fotima-xusan) qo’shaloqlar kuzatilgan. Shuning uchun bir talay tadqiqotlarning
“ona kundaligi” (N.A.Menchinskaya, V.S.Muxina) deb nomlanishi benjiz emas.
Uzoq muddat davomida muayyan bir shaxsni (kichik guruhni) kuzatish
sinaluvchida yangitdan paydo bo’layotgan fazilatlarining taraqqiyot dinamikasi,
uning xulq-atvoridagi illatlar (me’yyordagi xatti-harakattdan chetga og’ish) va
ularning oldini olish muammolari yuzasidan material yig’ish, shuningdek,
murakkab psixologik munosabatlar, ichki bog’lanishlar, qonuniyachtlar,
mexanizmlar to’g’risida mukamml, ishonchli, barqaror ma’lumotlar to’plash
imkonini yaratadi. Genetik metodi yordami bilan tadqiqot davomida to’plangan
ma’lumotlar yaxlit xolda maqsadga muvofiq yo’nalishda sharxlanadi. Mazur
metodddan foydlanishdan asosiy maqsad, avvalo, sinaluvchida yangiddan vujudga
kelgan shaxsga oid fazilatlarning shakllanishi va bilish jarayonlari o’zgarishiga
tajrriba natijaolariga asoslangan holda ta’rif hamda tasnif berishdir. Shuning bilan
birga inson ruhg’iyatida yangiddan vuduga kelayotgan shaxs fazilati va
xususiyatining namoyon bo’lishi davri, bosqichi hamda ba’zi bir mashaqqatli
daqiqaga, lag’zaga, sanaga qo’shimcha sharxberish imkoniyati tug’iladi.Genetik
metodiga asoslangan shaxzs ruhiyatiga o’zgarishlar bilan taraqqiyot bosqichi
o’rtasida “vertikal” yo’nalishdagi aloqa manbai aniqlanadi.
Dostları ilə paylaş: |
|
|