|
Psixologiyaning tadqiqot metodlari Kuzatish metodiBiografiya (tarjimai hol) metodiPsixologiyaning tadqiqot metodlariBiografiya (tarjimai hol) metodi.
Inson psixikasini tadqiq etish uchun uning
hayoti, faoliyati, ijodiyoti to’g’risidagi og’zaki va yozma ma’lumotlar muhim
ahamiyatga ega. Bu borada kishilarning tarjimai holi, kundaligi, xatlari, esdaliklari,
o’zgalar ijodiga bergan baholari, tanbehlari, taqrizlari alohida o’rin egallaydi. Shu
bilan birga o’zgalar tomonidan to’plangan tarjimai hol haqidagi materiallar:
esdaliklari, uzgalar ijodiga bergan baholari, tanbehlari, taqrizlari alohida o’rin
egallaydi. Shu bilan birga o’zgalar tomonidan to’plangan tarjimai hol haqidagi
materiallar: esdaliklar, xatlar, rasmlar,tavsiflar, baholar, magnitafon ovozlari,
fotolavhalar, hujjatli filьmlar, taqrizlar, o’rganilayotgan shaxsnito’laroq tasavvur
etishga xizmat qiladi.
Tarjimai hol ma’lumotlari inson psixikasidagi o’zgarishlarni kuzatishda,
uning suhbat va tajriba metodlari bilan o’rganib bo’lmaydigan jihatlarni ochishga
yordam beradi. Masalan, mazkur ma’lumotlartorqali ijodiy hayol bilan bog’liq
jarayonlar: sheriat, musiqa, nafosat, tasviriy san’at, texnik ijodiyotning nozik
turlari va kashfiyotdagi tafakkurning o’ziga xosligini, shaxsning ma’naviyat,
qadriyat, qobliyati, iqtidor, iste’dod singari fazilatlarni o’rganish mumkin. Inson
ongining hissasi, namoyon bo’lishi, rivojlanishi, o’ziga xos va ijtimoiy
xususiyatlari atoqli odamlar bildirgan mulohazalarda o’z ifodasini topadi.
Allomalar to’g’risidagi ma’ldumotlar zamondoshlari, izdoshlari, safdoshlarining
ta’rifu tavsiflari orqali avloddan avlodga o’tadi.
Biografik ma’lumotlar odamlarning o’zini o’zi tarbiyalashi, nazorat qilishi,
iroda etishi, o’zining uslubini yaratishi, kamolot cho’qqisiga erishishi jarayonida
na’muna vazifasini o’taydi.
Anketa metodi.
Umumiy psixologiya fanida eng qo’llaniladigan metodlardan
biridir. Uning yordamida turli yoshdagi va kasbdagi odamlarning psixologik
xususiyatlarini, narsa va hodisalarga munosabati o’rganiladi.
Anketa, odatda, uch xil tuziladi. Ularning birinchi xili anglashilgan
mottivlarni aniqlashga mo’ljallangan savollarni aniqlashga mo’ljallangan
savollardan tuziladi. Ikkinsi hilida xar bir savolning bir nechtadan tayyor javoblari
beriladi. Uchinchi xil anketada sinaluvchiga yozilgan to’g’ri javoblarni ballar bilan
baholash tavsiya etiladi va shakalali anketa deb ataladi. Anketadan turli yoshdagi
va kasbdagi odamlarning layoqatlarin, muayyan sohaga qiziqishlari va
qobiliyatilarini, o’ziga, tengdoshlariga, hamkasblariga, katta va kichiklarga
munosabatlarinitaniqlash maqsadida keng ko’lamda foydalaniladi. Tarqatilgan
anketalar yig’ishtiriladi va elektron hisoblash mashinalarida hisoblab chiqiladi,
atroflicha miqdoriy tahlil qilinadi, so’ngra tadqiqotga yakun yaasalib, ilmiy va
amaliy yo’zsinda xulosalar chiqariladi. Anketa metodi inson psixologiyasini
o’rganish uchun boy material to’plash imkonini beradi. Lekin unda olinadigan
ma’lumotlar doimo zolisona xususiyatiga ega bo’lavermaydi.
Dostları ilə paylaş: |
|
|