mayib, androgenning ajralib chiqishi kuchaya boradi. U estro
gen ta ’sirini kamaytirib, hayz ko‘rish
boshlanishi oldidan ruhiy
siqilishlik holatini yuzaga keltiradi,
organizmni qishga ya’ni
navbatdagi menstruatsiyaga tayyorlaydi. Bu davrda o ‘smir qiz-
lar ruhiyatida tajanglik, jizzakilik, befarqlik, o ‘z -o ‘ziga nisbatan
ham, atrofdagilarga nisbatan ham ishonchsizlik ortib boradi.
0 ‘z -o ‘zini baholash keskin pasayadi. Bu holat qizlarda nafaqat
noqulaylik hissini, balki «Men hech kimga kerak emasman!»,
«N aqadar xunukm an» — degan fikrlarni ham tug'diradi.
Bunday fikr, bunday baho o ‘smir qiz uchun qay darajada og‘ir
ekanligini faqat shu holatni boshidan kechirganlargina his qila
olishi mumkin. Ayni shu davrda atrofdagilar, sinfdoshlari, o ‘qi-
tuvchilar, ota-onalar tom onidan o ‘smir qiz shaxsiyatiga taal-
luqli bo ‘lgan arzimagan gap ham unga o ‘ta haqoratdek tuyu-
lishi va fojiali oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Bu holat hafta
davomida kuchayib boraveradi. T o ‘rtinchi hafta menstruatsiya
sikli boshlanganda esa bu holatlar yanada kuchayadi. Bu davr
da o ‘smi:r qizlarning o ‘z -o ‘zini baholash darajasi nihoyatda
pasayib, ular nafaqat atrofidagilarni, hatto o ‘z -o ‘zini ham
yomori ko ‘rib ketadilar. 0 ‘zlarini o ‘ta noqulay, o ‘ta xunuk,
yolg‘iz, hech kimga kerak emas deb his qiladilar. Ayni shu
vaqtlarda o ‘z ruhiyatida, organizmida ro ‘y berayotgan bunday
o ‘zgarishlaming asl sababi va m ohiyatini tushunib yetmagan
ayrim o ‘smirlar atrofidagilar bilan bo‘ladigan o ‘zaro m uno
sabatlarining buzilishiga, ayrim noxush hodisalaming sodir eti-
lishiga yo‘l qo ‘yishlari mumkin.
Qiz bolalarda ilk menstruatsiya umumiy ahvolining yomon
b o iish i, holsizlanish, og‘riqlar yoki ko‘p
miqdorda qon kelishi
bilan kuzatilishi mumkin. G ohida isitma chiqishi, qayt qilish,
ich ketishi yoki ichi qotib qolishi, bosh aylanish kabi holatlar
kuzatilishi mumkin.
M enstruatsiya davrini, albatta, yotib o ‘tkazish kerak degan
fikrlar u qadar to ‘g‘ri emas. Odam o ‘zini yaxshi his qilayotgan
b o is a , odatdagi turm ush tarzini davom ettirishi, ertalabki
gimnastika bilan shug‘ullanishi, unchalik murakkab b o im ag an
jism oniy m ashqlarni bajarishi m um kin. Faqat bu paytda
sakrash,
velosiped haydash, o g ir yuk ko'tarish m an etiladi,
shuningdek uzoq masofaga piyoda yurish, katta suv havzalarida
ch o ‘milish, vanna qabul qilish, oftobda qorayish tavsiya etil-
maydi.
82
Asabiy zo‘riqish, kuchli jismoniy og‘riq, uzoq masofaga
ko‘chib o ‘tish kabilar menstrual siklni buzishi mumkin. Uzoq
vaqt va og‘ir m ehnat, kuchli toliqish menstruatsiyani to ‘xtab,
uzilib qolishiga olib kelishi mumkin. Agar menstruatsiya juda
og‘riqli, ko‘p qon ketadigan b o ‘lsa, vrachga murojaat qilish
lozim. M enstruatsiya vaqtida organizmning um um iy holatining
yomonlashuvi kuzatiladi, qizlar m ashg‘ulotlardan
yoki ishdan
ozod qilinadi. Menstruatsiya vaqtida qizlar o ‘zlarini, ayniqsa
oyoqlari va qorindan past qismini sovuqdan saqlashlari lozim.
Buning uchun uzun va issiq kiyimlar kiyish, sovuq tosh, se-
m ent yoki sovuq narsalarga o ‘tirmaslik lozim.
Bu kunlarda o ‘tkir taomlar, qalampir, m urch, uksus, gor-
chitsa yemasligi, alkogol ichimliklar (pivo, vino, sham pan va
boshqalar) ichm asligi shart. C hunki bular qon harakatini
kuchaytirib, menstrual qon ketishiga olib kelishi mumkin.
Siydik pufagi va to ‘g‘ri ichak yo‘llarini o ‘z vaqtida toza-
lanib turishga alohida e’tibor berish lozim, chunki ularning
to ‘lib, to ‘silib qolishi matkaning to ‘silib
qolishiga, og‘riqlaming
paydo b o ‘lishiga, ajralishning kechikishiga sabab b o ‘lishi
mumkin.
M enstruatsiya vaqtida o ‘z badani tozaligiga alohida
ahamiyat berish kerak, chunki qon kelayotgan vaqtda m atka
ning ichki yuzasi o ‘ziga xos yarali yuzaga aylanib qoladi va
unda m ikroblaming rivojlanishi uchun qulay m uhit hosil b o ia -
di.
Menstruatsiya o ‘rtacha 2 kundan 5 kungacha davom etadi.
Bu vaqtda 50—150 sm3 atrofida qon ajralib chiqadi. Agar m en
struatsiya to ‘la shakllangan b o ‘Isa, un d a taxm inan har
24—28 kunda qaytalanib turadi. M enstruatsiya bir xil vaqt
oralig‘ida boshlanib va bir xil miqdordagi kunlarda, bir xil
jadallikda kechgudek b o ‘lsa, uning sikli norm al hisoblanadi.
D astaw al menstruatsiya 7—8 kun davom etishi, bir necha oy,
yil, hatto undan ham ko‘proq vaqtga to ‘xtab
qolishi ham
mumkin. Faqat asta-sekinlik bilan uning doimiy sikli tiklanadi.
Dostları ilə paylaş: