Q ə r I b m ə mm ə dov, mahmud X
Yüklə 10,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Biosubstratlarda qru ğ u ş unun yol veril ə n miqdar ı
| Qur
ğ u ş unun sa ğ laml ı ğ a t ə siri . Qur ğ u ş unun insanlara t ə siri ə n q ə dim zamanlardan m ə lumdur. Q ə dim Romada qur ğ u ş un bahal ı qablar ı n haz ı rlanmas ı nda, şə rab istehsal ı nda, su k ə m ə ri borular ı nda istifad ə edilirdi. Bunun n ə tic ə sind ə romal ı lar qur ğ u ş unla z ə h ə rl ə nm ə d ə n ə ziyy ə t ç ə kirdil ə r, bunu Roma zad ə ganlar ı n ı n sümükl ə rind ə qur ğ u ş unun yüks ə k s ə viyy ə d ə olmas ı t ə sdiq edir. Q ə dim Roman ı n z ə ifl ə m ə si (da ğ ı lmas ı ) s ə b ə bl ə rind ə n biri, Roma zad ə ganlar ı n ı n qur ğ u ş unla xroniki z ə h ə rl ə nm ə si r ə vay ə ti mövcuddur. İ nsan orqanizmin ə qur ğ u ş unun ə sas hiss ə si (70-80%) qida il ə , 10%-d ə n çoxu su il ə , 2-25%- ə q ə d ə ri is ə atmosfer havas ı ndan daxil olur. Siqaret ç ə k ə nl ə r h ə r siqaret d ə n ə sind ə n ə lav ə olaraq 1 mkq qur ğ u ş un q ə bul edir. ÜST insan orqanizmin ə h ə ft ə ə rzind ə daxil olacaq normativ miqdar ı n ı onun b ə d ə ninin kütl ə sinin 0,05 mq/kq, FAO is ə 3 mq/kq (04 mq/sutka) q ə d ə r mü ə yy ə nl əş dirir. Qeyri-üzvi qur ğ u ş un respirator (n ə f ə s) v ə m ə d ə -ba ğ ı rsaq trakt ı ndan keçdikd ə orqanizm t ə r ə find ə n sorulur. Qana daxil olan qur ğ u ş unun ham ı s ı eritrositl ə r t ə r ə find ə n absorbsiya olunur v ə sümükl ə rd ə toplan ı r. Qur ğ u ş unun sümükl ə rd ə n yar ı mt ə mizl ə nm ə si 27 il davam edir. Bir çox t ə dqiqatlar ı n m ə lumat ı na ə sas ə n müasir insan ı n orqanizmind ə qur ğ u ş unun miqdar ı bizim ə cdadlar ı m ı zda olan «t ə bii» s ə viyy ə d ə n 100 d ə f ə art ı qd ı r. H ə m d ə haz ı rda d ı rnaqlarda toplanan qur ğ u ş unun miqdar ı bizim eradan ə vv ə lki insanlara nisb ə t ə n 7 d ə f ə , IV-XVIII ə srl ə rd ə ya ş ayan insanlara nisb ə t ə n is ə 2-5 d ə f ə çoxdur. Qrenlandiya, Antarktida buz laylar ı ndak ı qur ğ u ş unun miqdar ı n ı n öyr ə nilm ə si göst ə rdi ki, son 3 min ild ə atmosferd ə onun konsentrasiyas ı 100 d ə f ə artm ı ş d ı r. Qur ğ u ş unun yüks ə k konsentrasiyas ı reproduktiv, ə s ə b (sinir), ür ə k-damar, immunitet v ə endokrin sisteml ə rinin d ə yi ş m ə sin ə s ə b ə b olur. Onun toksiki t ə siri böyr ə kl ə rin funksional v ə ziyy ə tinin d ə yi ş m ə sind ə , hemoqlabinin ə sas ı – heman ı n sintezind ə , oksidl əş m ə metabolizmin prosesl ə rind ə v ə mübadil ə enerjisind ə t ə zahür edir. Qur ğ u ş unun psixi ə s ə b statusuna t ə siri . Qur ğ u ş unun t ə siril ə f ə hl ə l ə rd ə m ə rk ə zi ə s ə b sisteminin z ə d ə l ə nm ə si astenik sindromla (k ə skin z ə iflik, yuxunun pozulmas ı , ba ş a ğ r ı lar ı , hafiz ə nin v ə diqq ə tin a ş a ğ ı dü ş m ə si), qorxu hissinin, depressiyan ı n formala ş mas ı il ə s ə ciyy ə l ə nir, h ə r ə k ə t pozuntular ı il ə mü ş ayi ə t olunur (iflic ə q ə d ə r). Ə s ə bilik ə yilm ə (k ə nara ç ı xma) kiçik u ş aqlarda a ş kar edilmi ş dir. Onlarda psixomotor reaksiyas ı n ı qur ğ u ş unun orqanizm ə daxil olmas ı n ı çirkl ə nmi ş torpaqla t ə masda olmu ş barmaqlar ı n ı , oyuncaqlar ı n ı yalamaqla ə laq ə l ə ndirirl ə r. Qru ğ u ş unun t ə siri il ə böyr ə kl ə rin funksiyas ı n ı n pozulmas ı , h ə l ə XIX ə srd ə qur ğ u ş unlu boyalarla i ş l ə y ə n r ə ssamlar ı n sa ğ laml ı ğ ı n ı yoxlayark ə n qeyd ə al ı nm ı ş d ı r. 169 Qur ğ u ş unun uzun müdd ə t orqanizm ə daxil olduqda ə vv ə lc ə böyr ə k kanallar ı nda öz v ə ziyy ə tin ə qay ı da bilm ə d ə yi ş iklikl ə ri ba ş verir. Sonralar is ə daha k ə skin a ğ ı rla ş malar olur, bu is ə xroniki, dönm ə y ə n nefropatiyan ı n inki ş af ı il ə n ə tic ə l ə n ə bil ə r v ə böyr ə k çat ı ş mazl ı ğ ı na keç ə r. Qur ğ u ş unla 10 ild ə n art ı q t ə masda olan adamlarda xroniki nefropatiyan ı n inki ş af risk d ə r ə c ə si çoxal ı r, böyr ə k x ə st ə likl ə rind ə n öl ə nl ə rin say ı n ı n artmas ı mü ş ahid ə olunur. Qur ğ u ş unun t ə sirind ə n h ə m d ə xüsusil ə çirkl ə nm ə rayonlar ı n ı n yax ı nl ı ğ ı nda ya ş ayan u ş aqlar ı n sidikay ı rma sistemi ə ziyy ə t ç ə kir. M ə s ə l ə n, Sankt-Peterburqda akkumulyator zavodunun yax ı nl ı ğ ı nda ya ş ayan u ş aqlar ı n böyr ə kl ə rinin f ə aliyy ə tinin pozulmas ı a ş kar edilmi ş dir. Onlar ı n sidikl ə rind ə oksalatlar ı n miqdar ı n ı n v ə sidiyin fiziki-kimy ə vi xass ə l ə rinin d ə yi ş m ə si qeyd ə al ı nm ı ş d ı r. Qur ğ u ş unun ür ə k-damar sistemin ə t ə siri . Qur ğ u ş unun t ə siri miokardada biokimy ə vi pozuntularla n ə tic ə l ə nir, bu is ə natrium-kalsium mübadil ə sinin inqibirobaniyas ı hesab ı na mitoxondrin z ə d ə l ə nm ə si il ə ə laq ə dard ı r. Sankt-Peterburqda akkumulyator zavodunun yax ı nl ı ğ ı nda ya ş ayan u ş aqlar ı n qan ı n ı n t ə rkibind ə qur ğ u ş unun miqdar ı çox oldu ğ undan (100 ml qanda 20 mkq-dan art ı q) onlarda ür ə k-damar sistemind ə mü ə yy ə n d ə r ə c ə d ə funksional d ə yi ş iklikl ə r, qism ə n ür ə yin y ı ğ ı lma funksiyas ı n ı n a ş a ğ ı dü ş m ə si a ş kar edilmi ş dir. İ nsan ı n orqanizmin ə daxil olan qur ğ u ş un sümükl ə rd ə toplan ı r. Onun uzun müdd ə tli t ə siri dayaq-h ə r ə k ə t aparat ı na da t ə sir göst ə r ə r ə k, asteoporozun inki ş af ı na s ə b ə b ola bil ə r, bundan çox vaxt 50 ya ş dan yuxar ı qad ı nlar ə ziyy ə t ç ə kir. Biosubstratlarda qru ğ u ş unun yol veril ə n miqdar ı . Qur ğ u ş unun ə halinin sa ğ laml ı q v ə ziyy ə tin ə t ə sirinin ə sas göst ə ricil ə rind ə n biri onun qanun t ə rkibind ə ki miqdar ı hesab olunur. 12.1 sayl ı c ə dv ə ld ə AB Ş -da x ə st ə likl ə r ə n ə zar ə t M ə rk ə zi t ə r ə find ə n haz ı rlanm ı ş , qur ğ u ş unun qanda müxt ə lif miqdar ı n ı n sa ğ laml ı ğ ı n v ə ziyy ə tin ə t ə sirinin sxemi verilmi ş dir. 100 ml qanda qur ğ u ş unun miqdar ı f ə hl ə l ə rd ə 50 mkq-dan, u ş aqlarda is ə 20 mkq-dan art ı q olduqda hemoqlobinin miqdar ı azal ı r. AB Ş -da i ş çi personal ı üçün qur ğ u ş unun yol veril ə n konsentrasiyas ı 100 ml qanda 30 mkq mü ə yy ə n edilmi ş dir. Yüklə 10,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|