Q ə r I b m ə mm ə dov, mahmud X
Yüklə 10,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hidrogen xlorid (HCl).
- Ammonyak (NH 3 ).
- Metilmerkaptan. Bu madd ə
- Fenol (C 6 H 5 OH).
| Karbon-sulfid (CS
2 ). Bu qaz ı n atmosfer havas ı na at ı lma m ə nb ə l ə ri süni lif instehsal ı mü ə ssis ə l ə ri (Rusiya- da 26 bel ə mü ə ssis ə vard ı r) v ə koks-kimya zavodlar ı hesab olunur. Karbon-sulfid d ə riy ə v ə selikli qi ş aya güclü q ı c ı qland ı r ı c ı t ə sir ə malikdir, ferment sistemin ə , vitamin mübadil ə sin ə , lipidl ə r ə , endokrin v ə reproduktiv sisteml ə r ə d ə t ə sir göst ə rir. İ yinin (qoxusunun) hüdudu 200 mkq/m 3 t əş kil edir, y ə ni o, bird ə f ə lik maksimal YVK-n ı (30 mkq/m 3 ) 7 d ə f ə ötdükd ə hiss olunur. Karbon-sulfidin istehsalat şə raitind ə uzun müdd ə tli t ə siri damarl ı aterosklerotik d ə yi ş k ə nliy ə s ə b ə b olur. Karbon-sulfidin yüks ə k konsentrasiyas ı n ı n t ə sirin ə 10 ild ə n art ı q müdd ə td ə m ə ruz qalan f ə hl ə l ə r aras ı nda ölüm hadis ə sinin artmas ı a ş kar edilmi ş dir. Karbon-sulfidin t ə sir indikatoru onun sidikd ə olan miqdar ı say ı l ı r. Süni (kimy ə vi) lif mü ə ssis ə l ə ri (v ə koks- kimya zavodu) yax ı nl ı ğ ı nda ya ş ayan u ş aqlar ı n sidiyind ə karbon-sulfidin yüks ə k miqdarda toplanmas ı mü ə yy ə n olunmu ş dur. Dig ə r madd ə l ə r. Stirol (vinilbenzol) – Atmosfer havas ı na plastmass, sintetik kauçuk, texniki rezin m ə mulat ı tullant ı lar ı , h ə mçinin avtomobil n ə qliyyat ı n ı n at ı nt ı lar ı , ota ğ ı n havas ı na is ə polimer materiallar ı n ı n destruksiyas ı zaman ı daxil olur. Stirolun şə h ə rl ə rin atmosfer havas ı il ə daxil olmas ı 6 mkq; sitirol tullant ı lar ı mövcud olan şə h ə rl ə rin havas ı il ə – 400 mkq; ota ğ ı n havas ı il ə – 6-1000 mkq; içm ə li su il ə – 2 mkq; 20 siqaretin ç ə kilm ə si il ə – 400-600 mkq t əş kil edir. Atmosfer havas ı nda stirolun a ş a ğ ı dak ı normativl ə ri mü ə yy ə n edilmi ş dir: orta sutkal ı q YVK 2 mkq/m 3 , maksimal bird ə f ə lik YVK 40 mkq/m 3 ; ÜST Avropa Bürosunun tövsiy ə si il ə 30 d ə qiq ə y ə 70 mkq/m 3 . İ ri kimya istehsal ı olan şə h ə rl ə rin havas ı nda stirolun ortaillik konsentrasiyas ı normativ ölçüsünü keçir. Rusiyan ı n ə razisind ə atmosfer havas ı nda stirolun yüks ə k miqdar ı na 2 mln. adam, o cüml ə d ə n 2-3 mkq/m 3 konsentrasiyal ı havaya 0,6 mln., 4-5 mkq/m 3 konsentrasiyaya 1,1 mln., 6-7 mkq/m 3 -a 0,2 mln., 10 mkq/m 3 -dan yüks ə k konsentrasiyaya is ə 0,1 mln. adam m ə ruz qal ı r (Reviç v ə b, 2004). Stirol ümumi toksik t ə sirli z ə h ə rdir, o, q ı c ı qland ı r ı c ı mutagen v ə konserogen effekt ə malik olub, çox xo ş ag ə lm ə z qoxusu vard ı r (iybilm ə hissiyyat ı hüdudu – 70 mkq/m 3 ). Xroniki intoksikasiyas ı zaman ı f ə hl ə l ə rd ə m ə rk ə zi v ə periferik sinir sistemi, qan ə m ə l ə g ə tir ə n sistem, h ə zm trakt ı z ə d ə l ə nir, azot-zülal, xolestrin v ə lipid mübadil ə si, qad ı nlarda reproduktiv funksiya pozulur. Stirol orqanizm ə ə sas ə n inhalyasiya yolu il ə daxil olur. Burun, göz v ə udla ğ a stirolun buxar ı v ə aerozolu dü ş dükd ə onlar ı q ı c ı qland ı r ı r. Hidrogen xlorid (HCl). Ə traf mühit ə xlort ə rkibli bitki tullant ı lar ı , o cüml ə d ə n xlort ə rkibli bitki mühafiz ə si vasit ə l ə ri, sellüloz-ka ğ ı z kombinatlar ı , kondensator istehsal ı , kimya-metallurgiya v ə zibilyand ı ran zavodlar ı n tullant ı lar ı il ə daxil olur. Hidrogen-xloridin yüks ə k konsentrasiyas ı n ı n t ə siri zaman ı a ş ı nd ı r ı c ı qoxu peyda olur, göz v ə yuxar ı t ə n ə ffüs yollar ı n ı n q ı c ı qlanmas ı hiss olunur, yüks ə k konsentrasiyal ı qaz şə killi HCl v ə xlor suyu, b ə zi halda ek- zemaya keç ə n k ə skin dermatit yarada bil ə r. Hidrogen-xloridin uzun müdd ə tli t ə siri yuxar ı t ə n ə ffüs yollar ı n ı n katar ı na, di ş l ə rd ə q ə hv ə yi l ə k ə l ə rin v ə eroziyan ı n, burunun selikli qi ş as ı n ı n izhar ı na, b ə z ə n de ş ilm ə sin ə s ə b ə b olur. HCl-un 15 mq/m 3 konsentrasiyas ı yuxar ı t ə n ə ffüs yollar ı n ı n v ə gözl ə rin selikli qi ş as ı n ı z ə d ə l ə yir. Ammonyak (NH 3 ). Bu qaz spesifik çirkl ə ndirici madd ə l ə r qrupunda liderlik edir. Amonyak havaya metal- lurgiya mü ə ssis ə l ə rinin, mineral gübr ə l ə r v ə dig ə r kimy ə vi istehsal ı n tullant ı lar ı il ə daxil olur. Onun ortasutkal ı q YVK-s ı 40 mkq/m 3 v ə maksimum bird ə f ə lik YVK 200 mkq/m 3 t əş kil edir. Ammonyak ı n daha yüks ə k konsentrasiyas ı mineral gübr ə l ə r istehsal olunan mü ə ssis ə l ə r yerl əşə n şə h ə rl ə rin havas ı nda a ş kar edilmi ş dir. Ru- siya şə h ə rl ə rinin havas ı n ı n kimya istehsal ı il ə çirkl ə nm ə s ə viyy ə si dig ə r ölk ə l ə rl ə müqayis ə d ə yüks ə kdir. Ru- siyada yüks ə k konsentrasiyal ı ammonyakl ı çirkl ə nmi ş hava şə raitind ə 1,3 mln., o cüml ə d ə n 50-80 mkq/m 3 kon- sentrasiyada 0,8 mln., 90-120 mkq/m 3 -da 2,6 mln., 180-200 mkq/m 3 NH 3 konsentrasiyas ı nda 0,3 mln. adam ya ş ay ı r. 164 Ammonyak ı n göst ə ril ə n istehsalatlar ı n f ə hl ə l ə rin ə uzun müdd ə tli t ə siri zaman ı onlarda xroniki bronxit inki ş af edir. Metilmerkaptan. Bu madd ə ba ş l ı ca olaraq sellüloz-ka ğ ı z s ə nayesi mü ə ssis ə l ə ri tullant ı lar ı nda olur. Bu mü ə ssis ə l ə r yerl əşə n ya ş ay ı ş m ə nt ə q ə l ə rind ə metilmerkaptan u ş aqlar ı n sa ğ laml ı ğ ı na neqativ t ə sir göst ə rm ə si a ş kar edilmi ş dir. U ş aqlarda ə sas ə n t ə n ə ffüs orqanlar ı , d ə ri x ə st ə likl ə ri v ə otit mü ş ahid ə olunur. B ə zi şə h ə rl ə rd ə b ə z ə n qad ı nlarda reproduktiv funksiyan ı n pozulmas ı qeyd ə al ı n ı r. Göst ə ril ə n mü ə ssis ə l ə rin çirkl ə nm ə zonas ı nda ya ş ayan, lakin orada i ş l ə m ə y ə nl ə rd ə toksikozlar ı n say ı kontrol qrupa nisb ə t ə n 2 d ə f ə çoxdur. Fenol (C 6 H 5 OH). Fenolun ə traf mühit ə dü ş m ə sinin ə sas m ə nb ə l ə ri metallurgiya v ə koks-kimya zavodlar ı , fenolformaldehid q ə tran ı , kley, müxt ə lif plastikl ə r, d ə ri v ə mebel s ə nayesi hesab olunur. Atmosfer havas ı il ə fenolun orqanizm ə daxil olmas ı havada onun konsentrasiyas ı 200 mkq/m 3 olduqda 4 mq/sut., hisd ə qurudulmu ş qida il ə – 2 mq/sut. v ə içm ə li su il ə (300 mkq/l kensentrasiyada) – 0,6 mkq/sut. t əş kil edir. Ç ə kisi 70 kq olan adam üçün fenolun orta sutkal ı q dozas ı 100 mkq/kq b ə d ə ninin kütl ə si q ə d ə r t əş kil edir. Fenol sinir sistemini z ə d ə l ə yir, a ğ ı z, burun-udlaq, yuxar ı t ə n ə ffüs yollar ı n ı n selikli qi ş as ı na, m ə d ə -ba ğ ı rsaq trakt ı na q ı c ı qland ı r ı c ı t ə sir göst ə rir, qusma, ba ş a ğ r ı lar ı , ba ş gic ə ll ə nm ə si, t ə rl ə m ə k, yuxunun pozulmas ı , ür ə k döyüntüsü ə m ə l ə g ə tirir. Fenol d ə riy ə , t ə n ə ffüs yollar ı v ə m ə d ə -ba ğ ı rsaq trakt ı t ə r ə find ə n tez hopur, sonra is ə böyr ə kl ə rd ə v ə qaraciy ə rd ə toplan ı r. AB Ş - ı n Gigiyena Ə m ə k Assosiasiyas ı n ı n tövsiy ə sin ə ə sas ə n f ə hl ə l ə rin sidiyind ə fenolun miqdar ı i ş gününün sonunda 250 mq/q kreatini keçm ə m ə lidir. Fenol içm ə li suya çirkab sular ı n m ə nb ə yind ə n daxil olur v ə ya su k ə m ə ri sistemind ə i ş l ə dil ə n polimer materiallar ı ndan miqrasiya edir. Yüklə 10,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|