Qadinlar indd

93
www.aliyevheritage.org
Az rbaycan qadını namin
«M D N YY TL RARASI D ALOQDA QADINLARIN 
ROLUNUN GEN
L ND R LM S » MÖVZUSUNDA BEYN LXALQ 
FORUMDA AZ RBAYCANIN B R NC  XANIMI,  M LL  M CL S N
DEPUTATI, YUNESKO V
SESKO-NUN XO M RAMLI S F R ,
HEYD R
L YEV FONDUNUN PREZ DENT
MEHR BAN XANIM  L YEVANIN ÇIXI I
10 iyun 2008-ci il
Hörm tli xanımlar v  c nablar!
caz  verin, bir daha hörm tli qonaqlarımızı salamlayım. Sivilizasiyaların v
m d niyy tl rin dialoqu kimi çox aktual bir problemi qadınların gözü il  n z rd n
keçirm k v  müzakir  etm k üçün d v timizi q bul etmi  h r k si burada görm y
çox adıq.
Heyd r
liyev Fondu ilk d f  deyil ki, bu mövzuya müraci t edir. Lakin ilk d f dir 
ki, dem k olar, bütün qit l rin nümay nd l ri bel  nüfuzlu, yüks k s viyy li forumda 
i tirak etm k üçün Bakıya topla ıblar. Biziml  burada oldu unuza gör  bir daha siz
minn tdarlı ımı bildirir m. 
Bu gün b
riyy t planetar miqyaslı t hlük l rl  üz-üz  dayanmı dır. Ekoloji 
f lak tl r, qlobal iqlim d yi ikliyi, t bii s rv tl rin, h mçinin enerji ehtiyatlarının
tük nm si, qloballa ma problemi,  halinin sa lamlı ı, qidalanması v  rifahı m s l l ri 
bizi dü ünm y  vadar edir. Müasir inki afın reallı ından k nar sivilizasiyalararası
dialoqdan danı maq, t bii ki, mümkün deyil. Dialoq haqqında danı ark n biz ist r-
ist m z inki af v  gerilik, m
ulluq v  i sizlik, t hsil v  savadsızlıq probleml rin
d  toxunuruq. 
Dü ünür m ki, müasir dünyanın ça ırı ları mill tl rin qar ılıqlı anla masına h m
köm k edir, h m d   ç tinlik yaradır. Bu gün qar ıla dı ımız qlobal probleml rin 
m nb yinin v  s b bl rinin t hlili hazırda dünyanın elmi, siyasi v  ictimai fi krinin 
diqq t m rk zind dir.  übh  yoxdur ki, aliml rin v  ictimai xadiml rin h l  bir neç
n sli bu probleml rl  m
ul olacaq v  bu suallara cavab axtaracaqdır.
Bir ey tamamil  aydındır: bu gün biz keç n srin bir çox illüziyalarından uzaqla mı-
ıq. Tarix özü v  hadis l rin gedi i doqmatik teoriyaları kökünd n silk l mi dir. Bel

---

94
www.aliyevheritage.org
Az rbaycan qadını namin
ki, güclü texniki v  texnoloji inki af t r qqiy  v  kamilliy  xidm t etm kl  yana ı,
b
riyy t  indiy d k m lum olmayan, tamamil  yeni ça ırı  v  t hlük l r yaratmı -
dır. Bu, ekoloji v  texnogen faci l r, qlobal istil m  problemi, enerji t hlük sizliyi 
v  sair dir.
G lin, detallarına, inc likl rin  varmadan ya adı ımız bugünkü dünyaya, real-
lı a n z r salaq. Gör s n, sivilizasiyalara, xalqlara v  ayrı-ayrı insanlara bir-birini 
e itm y , anlama a n  mane olur v  n  köm k ola bil r? Bu baxımdan, ilk önc , sizin 
diqq tinizi bel  bir m qama yön ltm k ist rdim: biz m d niyy tl rin v  sivilizasiya-
ların dialoqu haqqında ayrı-ayrı dill rd  danı ırıq. Burada “ayrı-ayrı dill r” dedikd ,
müxt lif xarici dill ri n z rd  tutmuram. Dialoqdan h m aliml r, h m siyas tçil r, 
h m d  ictimai v  m d niyy t xadiml ri söz açırlar. Biz sivilizasiyaların dialoqu v
ya qar ıdurması il  ba lı müxt lif siyasi v  elmi doktrinaları müzakir  edirik. Lakin 
siyas td n uzaq, adi insanlar bir yana, çox vaxt pe karlar bel  m s l d  bir-birini 
anlamaqda, mü yy n konsensusa g lm kd  ç tinlik ç kirl r.
Danılmaz faktdır ki, bu gün dini m nsubiyy tind n v  milliyy tind n, siyasi 
f allı ından v  savadlılı ından, m d ni inki afından v  rifah s viyy sind n asılı ol-
mayaraq, h r bir insan bu v  ya dig r d r c d  bu m s l  il  maraqlanır. H r bir insan 
ist r-ist m z özün  sad  bir sual verir: “Biz hara gedirik? Bizi n  gözl yir?”
Bizim forum bu problem  xüsusi bir prizmadan baxmaq m qs dini güdür. Bu, 
problem  qadın yana ması v  qadın baxı ıdır. Bel  hesab edir m ki, h min yana ma-
nın n üstün c h ti ondan ibar tdir ki, o, hamını birl dir  bil r v  h r k s üçün aydın
ola bil r. S b bi is  çox sad dir. Axı bu mövqe qadının varlı ının mahiyy tini t kil 
ed n m h bb t
saslanır. Bu, öz övladına, öz yaxınlarına, yer üzünd  h r bir varlı a
v  Tanrıya olan sevgidir. Qadın h yatını ümum n m h bb tsiz t s vvür etm k müm-
kün deyil. Qatı nifr tin, ksenofobiyanın, irqi v  dini dözümsüzlüyün qar ısını m hz 
bel  bir sevgi ala bil r.
M n sizin diqq tiniz  bir neç  statistik m lumatı çatdırmaq ist rdim. Yalnız keç n
il rzind
raqda ged n h rbi m liyyatlar n tic sind  25 min dinc  hali h lak ol-
mu dur. F l stin- srail qar ıdurması neç -neç  qadın v  u a ın h yatına son qoyur. 
Ölk mizd  ba  vermi  Xocalı faci si zamanı bir gec
rzind  qadın, u aq v  qocalar 
daxil olmaqla 600-d n çox mülki  xs q tl  yetirilmi , 1200 n f rd n artıq insan is
yaralanmı dır. Ekspertl rin r yin  gör , z ruri t dbirl r görülm s , XXI  srd  müxt lif 
konfl iktl r n tic sind  150 milyondan artıq qadın v  u a ın h lak olaca ı gözl nilir. 

---

95
www.aliyevheritage.org
Az rbaycan qadını namin
Bu, quru statistik r q ml rdir v  z nnimc , n d h tlisi odur ki, biz artıq bu faktları
dinl m y , e itm y , görm y  alı mı ıq. Biz bunları haradasa, kimins  ba ına g l n
hadis  kimi q bul edirik.  ndi is  konkret bir misal ç km k ist rdim.
T s vvür edin ki, hansısa bir qadın öz u a ını qucaqlayıb öp r k onu dostları il
oynamaq üçün h y t  yola salır. Be  d qiq  sonra onun mina il  parçalanmı  cansız
b d ni üz rind  göz ya larını axıdır.  nanmıram ki, yer üzünd  bu faci y  laqeyd qa-
lan bir insan tapılar. 
Sivilizasiyaların dialoqu problemini hansısa abstrakt bir problem kimi müzakir
etm yin vaxtı artıq çoxdan keçibdir. Aydın t s vvür etm k lazımdır ki, bu problemin 
arxasında minl rl  insanın taleyi v   h yatı dayanır. Sözsüz ki, ilk növb d , burada 
ikili standartlar v  yanlı  stereotipl r siyas tind n uzaqla maq lazımdır. Eyni zaman-
da, ümumb
r sivilizasiyasından danı ark n onun yalnız seçilmi  xalqlar t r fi nd n
yaradıldı ı haqqında dü ünc l r  d  yol verm k olmaz. 
C miyy td  iqtisadi d y rl r  meyli gücl ndir n v  altruizmi z ifl d n qüvv l r
h r zaman mövcud olmu dur. Bugünkü inki af m rh l sind   b
riyy t daha çox 
m n vi dirç li  t kan ver n yeni ideyalara ehtiyac duyur.
Az rbaycan Böyük  p k Yolu üz rind  yerl
n ölk  kimi tarix boyu yüks k to-
lerantlıq mühitini ya atmı dır. Bu, h m m d niyy timizd , h m d  c miyy timizd
d rin iz qoymu dur.  ndi d  bizim c miyy td  bel  bir tolerantlıq ab-havası hökm sürür. 
Bakı unikal  h rdir. Artıq uzun müdd tdir ki, burada müs lman m scidi v  at p r st 
m b di, katolik kils si v  sinaqoq, pravoslav m b di v  kirxa yana ı mövcuddur. On-
ların co rafi  yaxınlı ı faktı bel , yüks k tolerantlıq
raitind  birg  f aliyy tin müm-
künlüyünü nümayi  etdirir v  h r bir dinin  sas d y rl rinin ümumb
ri d y rl rl
üst-üst  dü düyünü t sdiq edir. Bu, t kc  tarixin ayrı-ayrı m qamları deyil. Bu il biz 
yeni katolik m b di açmı ıq. Tarixi  h miyy t da ıyan m scid v  kils l rin b rpası il
yana ı, yenil rini d  tikirik. 
Kiçik bir faktı sizin diqq tiniz  yetirm k ist rdim. Bakıda m hur pravoslav kils si 
bir zamanlar Az rbaycanın neft milyonçusu Hacı Zeynalabdin Ta ıyevin ian l ri he-
sabına in a edilmi di. Bir neç  il bundan önc  is  h min kils  ba qa bir az rbaycanlı
i  adamının v saiti hesabına b rpa olunmu dur. Bakını Roma Papası II  oann Pavel, 
Moskvanın v  bütün Rusiyanın patriarxı II Aleksi d  ziyar t edibl r. Burada  slam 
Konfransı T kilatına üzv olan ölk l rin bir çox müxt lif t dbirl ri keçirilir. Bu, bir 
daha sad  bir h qiq ti t sdiq edir. 

---