Qadinlar indd

120
www.aliyevheritage.org
Az rbaycan qadını namin
Uzun H s nin anası, d m k olar ki, bütün  rqd  y gan  ist dadlı diplomat qadın kimi m hur olan 
Sara xatun, h tta Avropa ölk l rind  d  tanınırdı.
Seyidm mm dova Züleyxa H bib qızı (1919-1999). Az rbaycanın ilk t yyar çi qadınlarından 
biri.
S limova övk t ahbaz qızı (1920-1999). Dünyada ilk qadın g mi kapitanlarından biri. 
S m dova V cih
li qızı (1924-1965). Görk mli Az rbaycan r ssamı, Az rbaycanın m kdar
inc s n t xadimi.
Süleymanova Elmira Teymur qızı (1937). Kimya elml ri doktoru, professor. Az rbaycan
Respublikasının insan hüquqları üzr  müv kkili.
ahnigar Kazıma a qızı (R ncur) (1850-1899). Az rbaycan air si.
ahtaxtinskaya Elmira H bibulla qızı (1930-1996). Az rbaycan Respublikasının xalq 
r ssamı.
kinskaya Barat H bib qızı (1914-1999). Az rbaycan aktrisası.    Az rbaycan Respublikasının
xalq  artisti.
ıxlinskaya Nigar Hüseyn  f ndi qızı (1871- 1931). General  la a ıxlinskinin h yat yolda ı.
lk ali t hsilli, eyni zamanda da h rbi rütb si olan ilk az rbaycanlı qadın.
Topçuba ova Reyhan brahim qızı (1905-1970).  m kdar inc s n t xadimi adını almı  ilk 
az rbaycanlı qadın.
Tuti Bik  (?-1786). Quba xanı F t li xanın h yat yolda ı, Qara-qaytaq hakimi  mir H mz nin
bacısı, dövl t xadimi. 
V kilova Leyla M h t qızı (1927-1999). Baletmeyster. SSR  xalq artisti. « öhr t» ordeni il
t ltif edilib.
Zeynalova N sib  Cahangir qızı (1916-2004). Az rbaycan aktrisası. Az rbaycan
Respublikasının  xalq artisti. « öhr t» ordeni il  t ltif edilib.

---

121
www.aliyevheritage.org
Az rbaycan qadını namin
LAV  S N DL R
AZ RBAYCAN RESPUBLIKASINDA DÖVL T QADIN S YAS T N N H YATA 
KEÇ R LM S  HAQQINDA F RMAN
Az rbaycan qadını öz irad si v   m rdliyi, saflı ı v   s daq ti il   c miyy timizin h yatında,
xalqımızın milli-m n vi d y rl r sisteminin formala masında müst sna rol oynamı dır. Xalq 
yaradıcılı ı nümun l rind , q dim r vay t v  dastanlarımızda yüks k m n vi sif tl rl  s ciyy l n n
göz l qadın obrazlarının b dii t sviri verilmi dir.
M n viyyatımızın t m l kitabı olan «Kitabi-D d  Qorqud»un qadın sur tl ri bu gün d
öz m ziyy tl ri il   b
ri idealların t nt n sin  xidm t edir. Az rbaycan gerç kliyi air v
müt f kkirl r  qadınları h yat m nb yi v  müdriklik müc ss m si kimi v sf etm k üçün z ngin
tarixi material vermi dir. Dahi Nizami öz  s rl rind  M hinbanu v  Nü ab  kimi qadın hökmdar, 
fsan vi Fitn  v  yeddi göz l obrazlarını yaratmı dır. Görk mli memar  c mi Naxçıvani t r fi nd n
ucaldılmı  Mömin -xatun türb si z m tli memarlıq abid si olmaqla yana ı, xalqımızın qadına
göst rdiyi ehtiramın parlaq t c ssümüdür. 
Az rbaycan m d niyy tinin v  elminin inki afında mühüm m rh l  olan orta  srl r dövründ
Az rbaycan qadınının f aliyy ti xalqımızın milli-m d ni n n l rinin qorunub saxlanılması v
z nginl dirilm sin  xidm t etmi dir. XII  sr poeziyasının görk mli nümay nd l rind n olan 
M hs ti G nc vinin eir m clisl ri Az rbaycan qadınının adını uzaq ell rd  tanıtdı.
Orta srl r tariximizd  Az rbaycan hökmdarından Qızıl Arslanın arvadı Q tib  xanım, Özb k
xanın arvadı Mehrcan xanım, Uzun H s nin anası Sara Xatun,  ah smayıl X tainin qızı M hinbanu,
irvan ah X lilullahın arvadı P ri xanım, ah Abbasın anası Xeyransa B yim, fsan vi Tuti Bik
v  ba qaları kimi görk mli siyasi v  dövl t xadiml rinin adları hörm tl  yad edilir.
XIX sr Az rbaycanın h yatında qadınların f allı ı v  böyük yaradıcılıq u urları il  s ciyy l nir. 
Bu m nada Xur ud Banu N tavanın, A a B yim A a A abacının, Qönç b yimin, Fatma xanım
K min nin,
ahnigar xanımın, Q m rb yim
eyda Qaraba inin v  ba qalarının yaradıcılı ı
diqq ti c lb edir. H min srd n Az rbaycanda ba  ver n siyasi, iqtisadi v   m d ni prosesl r
qadınların maarifl nm si v  ictimai h yatda daha f al i tirak etm sin  güclü t kan verdi. 
Düny vi teatrın, demokratik m tbuatın, ana dilli m kt bin, qız m kt bl rinin v  qadın
gimnaziyalarının yaradılması Az rbaycan qadınlarının h rt r fl i inki afı üçün yeni üfüql r açdı.
Bu dövrd  c miyy td  maarifçilikl  yana ı, xeyriyy çilik d  mühüm yer tuturdu. Gövh r xanım
Qacar, H mid  xanım Cavan ir, Nigar xanım ıxlinskaya, M sm  xanım Talı inskaya, S lt n t
xanım
hm dova v  dig rl rinin yaratdıqları qadın xeyriyy  c miyy tl ri böyük i  aparırdı. O 

---

122
www.aliyevheritage.org
Az rbaycan qadını namin
dövrün möht
m abid si olan T z pir m scidi d  h min xeyriyy  t dbirl rind n biri kimi Nabat 
xanım A urb yli Rzayeva t r fi nd n tikdirilmi dir. Bütün bu i l rin m ntiqi n tic si olaraq 
tariximizd  ilk d f  qadınlara seçib-seçilm k hüququ verildi.
1918-ci ild  Az rbaycan Xalq Cümhuriyy tinin yaranması Az rbaycan qadınının demokratik 
c miyy tin f al üzvün  çevrilm si üçün geni  imkanlar yaratdı. Sovet hakimiyy ti ill rind
d  Az rbaycan qadını çox mür kk b v
r fl i yol keçmi dir, qadın gimnaziyaları qısa bir 
müdd td  mü llim, h kim, müh ndis v
air pe l rin  yiy l n r k c miyy td  ki il rl  b rab r
hüquqlara malik olması, öz istedad v  bacarıqlarını gerç kl dir  bilm si h min dövrün ba lıca
nailiyy tl ridir.
1921-ci il Az rbaycan tarixin  qadınların ilk qurultayı ili kimi daxil olmu dur. N riman
N rimanovun m ruz  il  çıxı  etdiyi bu qurultayın sas qay sini qadın azadlı ı ideyaları t kil
etdi. Qurultaydan keç n qısa bir müdd t rzind  Az rbaycan qadınlarının maarifl nm si, ictimai 
f allı ının artırılması sah sind  böyük i l r h yata keçirildi. 1921-ci ild  qızlar üçün t kil
olunmu  m kt b q d r t rbiy  institutu bir il sonra ali qadın pedaqoji institutuna çevrildi. Ceyran 
Bayramovanın t
bbüsü il  yaradılmı  ilk qadın klubu bu dövrd  qadın h r katının inki afında
mühüm rol oynadı. 1923-cü ild  «
rq qadını» jurnalının n r  ba laması Az rbaycanda qadın
h r katı tarixind
lam tdar hadis  oldu.
kinci dünya müharib si qadınların m y  daha geni  sur td  c lb edilm sin  t kan verdi. Bir 
çox sah l rd   c bh y  ged n ki il ri qadınlar v z etdi. H min dövrd  Leyla M mm db yova,
Züleyxa Seyidm mm dova, Sona Nuriyeva kimi t yyar çi, övk t S limova kimi qadın g mi kapitanı
yeti mi di. Müharib  dövründ  qadınlarımız ön c bh d  m rdlikl  döyü mü , arxa c bh d
m k
r ad ti, f dakarlıq nümayi  etdirmi l r. Bütün bunlar Az rbaycanda qadın h r katı tarixinin 
unudulmaz s hif l ridir. 
Az rbaycan qadınlarının sovet hakimiyy ti ill rind  elm v   m d niyy t sah l rind
ld
etdikl ri nailiyy tl r onların böyük istedad v
m ksev rliyin  d lal t ed n tutarlı sübutdur. Teatr 
s hn sinin mahir ustaları M rziy  Davudova, Fatma Q dri, Hökum  Qurbanova, Mün vv r
K l nt rli, Barat 
kinskaya, Leyla B dirb yli, N sib  Zeynalova, 
fi q  M mm dova, Amalya 
P nahova, Az rbaycan baletinin ulduzları Q m r Almaszad , Leyla V kilova, R fi q  Axundova, 
sevimli mü
nnil rimiz övk t M mm dova, H qiq t Rzayeva,  övk t l kb rova, Sara Q dimova,
Rübab  Muradova, Fatma Mehr liyeva, Tük zban smayılova, Zeyn b Xanlarova, görk mli
b st karlarımız A abacı Rzayeva, 
fi q  Axundova, Fir ngiz lizad , böyük qadın r ssamlarımız
V cih   S m dova, Reyhan Topçuba ova, Güllü Mustafayeva, Elmira  ahtaxtinskaya, Maral 
R hmanzad  milli m d niyy timizin inki afına öz layiqli töhf l rini vermi l r. 
Az rbaycanın qadın air v  yazıçıları Nigar R fi b yli, Mirvarid Dilbazi, M din  Gülcün, 
Hökum  Billuri,  ziz   C f rzad , Xanımana
lib yli d  Az rbaycan
d biyyatının inki afı
tarixind  silinm z izl r qoymu lar. Sovet hakimiyy ti dövründ  Az rbaycan qadınlarının 1957, 
1967 v  1972-ci ill rd  keçirilmi  qurultayları da Az rbaycan qadın h r katının inki afında, onun 
daha müt
kkil forma almasında mühüm rol oynadı.

---