Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
[406]
hökm verməsi də məsuma (ə) dayanarsa, məqbuldur və məvquf deyil, amma özündən fətva və ya hökm verməsi məqbul deyildir. Bəzi əhli-sünnə alimləri də bu görüşü qəbul edərək səhabənin dediklərini zəif saymışlar. Buna misal əl-Qasiminin “Qəvaidüt-təhdis” əsərini göstərmək olar. O, bu əsərində 1455
məvquf və maqtu hədisləri zəif hədislər cərgəsində qeyd etmişdir. Lakin, əhli-sünnənin əksər alimləri məvquf və maqtu hədisi lazımı əlamətləri özündə daşıyarsa, cərh və tədil süzgəcindən keçərsə, məqbul və səhih biliblər.
VII FƏSİL ZƏİF HƏDİSLƏRİN MEYDANA GƏLMƏSİ VƏ UYDURULMASI SƏBƏBLƏRİ
1455 səh. 111 [407]
7.1.ZƏİF HƏDİSLƏRİN MEYDANA GƏLMƏSİ
Ötən fəsillərdə qeyd olunduğu kimi, zəif hədislər səhih hədislərin şərtlərini daşımayan hədislərə deyilir. Bu növ hədislər əlbəttə ki, mütləq mənada məsumların (ə) sözləri olmayıb, əslində onların adlarına uydurulmuş hədislərdir. Buna görə də burada hədis sözü əsl mənada deyil, şərti mənada başa düşülməlidir. Məsumların (ə) adına hədis uydurmağın tarixi qədimdir. Belə ki, bəzi alimlər hədis uydurmaq fəaliyyətini həzrət Əlinin (ə) xilafəti zamanına aid etsələr də, bu fikrin heç bir elmi əsası yoxdur. Düzdür, həzrət Əlinin (ə) xəlifəliyi zamanı hədislər uydurulmuşdur. Lakin, bu yalançılar dərhal ifşa edilərək cəzalandırılır və xalqa belə şəxslərin söylədiklərinə inanmamaları tövsiyə olunurdu. Bunun bariz nümunəsindən biri, həzrət Əlinin (ə) məşhur hədis uydurucusu Əbu Hüreyrə haqqında dediyi sözdür. Belə ki, o Həzrət buyurub: “Peyğəmbərin adından ən yalançı danışan Əbu Hüreyrədir.” 1456
Ümumiyyətlə bir çox mötəbər qaynaqların verdikləri məlumatlar və həmçinin bizim tədqiqatımızın nəticəsi onu göstərir ki, hədis uydurma fəaliyyəti məhz Peyğəmbərin (s) dövründə baş qaldırmış bir işdir. Bunun aşkar formasını Peyğəmbərin (s) “Mənim adıma heç bir şey uydurmayın, hər kəs mənim adıma mənim demədiyim bir şeyi deyərsə, öz yerini cəhənnəmdə bilsin.” 1457 Bu hədisin mənası onu göstərir ki, hələ Peyğəmbər (s) sağ ikən bir qrup şəxslər onun adından yalan danışmışlar. Bunu eşidən Peyğəmbər də (s) təbii ki, bu prosesin qabağını almaq üçün belə bir hədis deməyə vadar olmuşdur. Yoxsa ki, onun belə mənada hədis deməsinin mənası olmazdı. Məsumların (ə) adlarına hədislərin uydurulması əlbəttə ki, əbəs olmayıb bunun bir çox səbəbləri vardır. Həmçinin, onların adlarına hədis uydurmaq təkcə müsəlmanlara aid oln bir iş deyil, bəlkə də bunun toxumu bəzi xristian və yəhudi dininin nümayəndələrinə məxsusdur. Bu bir tarixi həqiqətdir ki, bir qrup yəhudi və xristian şəxslər (bəzən alimlər) zahirdə İslamı qəbul edərək onun ideologiyasını və əsaslarını sarsıtmaq üçün özlərindən sözlər uydurmuşlar. Onların hədis uydurma işindəki canfəşanlıqları özlərinin məkrli və gizli planlarını “qanuniləşdirmək”, İslamın guya yəhudi və xristian dininin qalığı və ya onlardan törəmə bir təriqət kimi təqdim etmələri olmuşdur. Bundan başqa hədis uydurma fəaliyyətinin ən kluminasiya nöqtəsi bəlkə də Əməvilər (661-750) və Abbasilər xilafətinin (750-1258) dövründə olmuşdur. Bu fəaliyyətlərin qığılcımını gücləndirən və onu xilafətin rəsmi peşəsinə çevirən ilk şəxslərdən biri, bəlkə də ən birincisi məşhur Əməvilər xilafətinin banisi, əli bir çox Peyğəmbər (s) səhabəsinin qanına bulaşmış, insanları Peyğəmbərin (s) əhli-beytinə (ə) nifrətə səsləyən və onların öldürülməsində ilk addımını atan Müaviyə bin Əbu Süfyan (661-680) olmuşdur. O, bir qrupsadəlövh müsəlmanları öz ətrafına toplamış və onların vasitəsilə Peyğəmbərin (s) adına çoxlu sayda yalan hədis uydurmuşdur. Həmçinin, sonrakı Əməvi hökmdarları və Abbasi xəlifələri bu hədis
1456 Əllamə Məclisi, Biharül-ənvar, c. XX, səh. 547 1457 Səhihi-Buxari, c. II, səh. 81, Əllamə Məclisi, Biharül-ənvar, c. II [408]
uydurma ənənəsini davam etdirmiş, məcusi və zərdüşt əqidəli insanları xilafətdə yüksək vəzifələrə təyin etmələri ilə məqsədli şəkildə onların əlləri ilə İslamın adına yalanlar düzəltmişlər. Həmçinin Qədim Roma, İran və Yunan əfsanələrinin surətlə ərəb dilinə tərcümə edilməsi və bunların məqsədli şəkildə xilafət məmurları tərəfindən edilməsi yeni-yeni firqələrin ortalığa çıxmasına səbəb olmuşdur. Təbiidir ki, hər yaranan və yaranmaqda olan firqələr öz əqidələrini və əməli fəaliyyətlərini ilahi vəhyə “bağlı olduğunu” və “haqq” hesab edildiyini bildirmək və əsaslandırmaq üçün hədis uydurmağa əl atmışlar. Abbasilər lehindəki uydurma xəbərlərə gəlincə bunlar Əməvilərin iqtidarda olduqları zamandan başlayaraq, Abbasi xilafətinin müxtəlif dövrlərində də davam etdirilmişdir. Siyasi qayələrlə Əməvilər üçün Osman və Müaviyyə necə istismar edilmişsə, Peyğəmbərin (s) əmisi Abbas bin Əbdülmüttəlib (öl. 652) də Abbasilər tərəfdarları üçün istismar mövzusu olmuşdur. Məsələn, Peyğəmbərin (s): “Abbas mənim vəsim və varisimdir, onun oğullarını Allah xəlifə edəcək, dinini onlarla qoruyacaq, sünnəmi təhrifə uğrayacaği zaman, Allah Xorasandan onlara yardimçilar göndərəcəkdir. Əllərində qara bayraqlar olan bu ordunun qabağında hec bir qüvvə dayana bilməyəcək” 1458 hədisi bunun bariz misalıdır. Beləliklə, saxta hədislərin uydurulmasında ciddi-cəhdlə çalışan xəlifələr içərisində Abbasilərin xüsusi yeri vardır. Əməvilər Müaviyə və Bəni-üməyyə haqqında nələr uydurmşlarsa, onun qat-qat artığını Abbasilər uydurmuşlar. Bunu biz aşkar şəkildə aşağıdakı hədislərdə də görməkdəyik. Belə ki, Bəzzar Əbu Hüreyrənin belə dediyini rəvayət edir: “Peyğəmbər (s) əmisi Abbasa dedi: peyğəmbərlikdə sizə verilib, padşahlıq da.” Təəssüfləndirici hal burasıdır ki, bu kimi qondarma hədislər Əbu Nəim, İbn Ədi, Tirmizi, Təbərani və digər bu kimi müəlliflərin əsərlərində də özünə yer etmişdir. Təbərani rəvayət edir: “Peyğəmbər (s) xilafət əmim oğullarınındır. Onlar bunu İsaya (ə) təslim edənədək qoruyacaqlar.” 1459
Hələ bunlar azmış kimi xəlifə Əbülabbas əs-Səffah haqqında “Fitnənin zühur etdiyi vaxt əhli-beytimdən bir kişi çıxacaq, ona əs-Səffah deyərlər.” Görkəmli əhli-sünnə alimi Əllamə Süyuti “Tarixül-xüləfa” adlı məşhur əsərində yazır: “Xəlifə Mütəvəkkil sünnəyə meyl göstərdi və onun əhlinə kömək etdi. O, hədisşünasları Samirədə qarşılayıb onlara hörmət etdi və onları “Röyət” haqqında hədislər deməsini istədi. Hədisşünaslar ona dua etdilər və hətta onun haqqında “Xəlifələr üçdür: riddə əhli ilə vuruşan Əbu Bəkr, zülmü yıxan Ömər bin Əbdüləziz və sünnəni dirildən Mütəvəkkil.” İbn Əbülhədid yazır: “Bunu bil ki, fəzilətlər ilə əlaqədar uydurma hədislər ilk dəfə şiələr tərəfindən ortaliğa qoyulmuşdur. Onlar öncə Əlinin (ə) haqqında müxtəlif hədislər uydurdular.” 1460
1461 kimi bilinən şiənin peyğəmbər tərəfindən (s) Əlinin xəlifə təyin edildiyinə inandirmaq üçün səbəbi-
1458 Süyuti, əl-Ləalül-məsnua, c. I, səh. 429, İbn Arraq, Tənzihüş-şəriət, c. II, səh. 10 hədisi kimi 1459 Süyuti, Tarixül-xüləfa, səh. 12 1460 İbn Əbülhədid, Şərhu Nəhcil-bəlağə, Beyrut çapı, 1954, c. III, səh. 26 1461 İbn Teymiyyə, Minhacüs-sünnə, c. I, səh. 37 Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|