Qarabağda həlak olmuş şə
Yüklə 5,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi
ilqar Məmmədov -
digər dövlətin ərazisində vətəndaş müharibəsinin və yaxud terror aktlarının təşkil edilməsi, onlara yardım edilməsi və ya onlarda birbaşa iştirak edilməsi; -
digər dövlətin ərazisinin qeyri-qanuni güc tətbiq etməklə işğal edilməsi; -
dövlətin ərazisinin ələ keçirilməsi; -xalqları özünümüəyyənetmə hüququndan, azadlıq və müstəqillikdən məhrum edən zorakı hərəkətlərin törədilməsi. Güc tətbiq etməmək və ya güclə hədələməmək prinsipinin ən ağır pozuntusu isə silahlı təcavüz hesab olunur.'' Müasir dövrdə işğalçılıq siyasəti, bir dövlətin digərinə qarşı güc tətbiq edilməsi antihüquqi xarakterli hadisə hesab olunduğundan, sırf formal-hüquqi yanaşmadan çıxış edən nəzəriyyəçilər dövlətin və ölkənin müdafiə olunması funksiyasının başqa dövlətlərin ərazisinin zəbt edilməsi, iqtisadi imkanların artırılması və digər dövlətlər üzərində nəzarəti həyata keçirmək imkanının əldə edilməsi məqsədi ilə aparılan işğalçılıq fəaliyyəti (imperialist xarakterli siyasətlə) ilə iç-içə olmasını inkar edirlər. Həmin mövqedən çıxış edən V.A.Çetverinin yazır ki, «hüquq və dövlətçiliyin müasir paradiqması baxımından aqressiv xarici siyasəti, aqres- siv müharibələrin aparılmasını, imperialist fəaliyyəti dövlətin funksiyası hesab etmək olmaz. Bu beynəlxalq hüquqa zidd olan, hüquqazidd fəaliyyətdir».2 Bu fikir elmdə son bir-iki əsrdə özünə yer alıb. Dövlətlərarası münasibətləri tənzimləyən norma və prinsiplərə isə yalnız İkinci Dünya müharibəsindən sonra real təsir göstərə bilmişdir. Təxminən bir əsr bundan əvvəl tanınmış alman alimi G.Yellinek yazırdı ki, cəmiyyətin və onun üzvlərinin, o cümlədən, dövlət ərazisinin müdafiə olunması istisnasız olaraq dövlətin səlahiyyətinə aiddir. «Bu funksiya və dövlətin ona müvafiq olan '' Hüseynov L.H. Beynəlxalq hüquq. S. 35-36. 2 Проблемы общей теории права и государства. Под ред. Нерсесянца В.С. S. 630. Збб
Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi məqsədi hər zaman, hətta dövlət ən rudimentar formada olduqda belə, mövcud olmuşdur. (...) Bundan əlavə, uzun müddət müdafiə ilə yanaşı işğallar yolu ilə dövlət ərazisinin və ya müharibələr yolu ilə dövlət hakimiyyəti məkanının genişləndirilməsi dövlətin əsas məqsədlərindən biri hesab olunmuşdur. İndinin özündə belə, dövlətin digər dövlətlərlə münasibətindəki məqsəd nəzəri olaraq müdafiə olunmaq çərçivəsinə salınsa da, müasir xalqların şüurunda dövlətin ərazisinin genişləndirilməsi ilə bağlı müxtəlif təmayüllər, istək və məqsəd təsəvvürləri mövcuddur. Müasir dövrün siyasi, iqtisadi, milli düşüncəsinə görə də dövlət fəaliyyətinə bu cür münasibət bir çox hallarda onun məqsədlərinə uyğun hesab edilir. Hamılıqla belə hesab olunur ki, Almaniyanın birləşdirilməsi üçün Prussiyanın, İtaliyanın birləşdirilməsi üçün isə italiyanın apardığı müharibələr. Balkan yarımadasın- dakı dövlətlərin azad olunması məqsədi ilə Rusiya tərəfindən törədilən müharibələr və s. hüquqauyğundur və dövlətin məqsədlərinə cavab verir. Dövlətin böyüdülməsinin bizim dövr üçün xarakterik olan formasına, yəni müstəmələklərə yiyələnməklə dövlətin təsir dairəsinin genişləndirilməsinə də eyni münasibət bəslənilir».'* İşğalçılıq siyasətinə, bir dövlətin digərinə qarşı güc tətbiq etməsinə müasir dövrün beynəlxalq hüquq sistemində antihüquqi xarakterli hadisə kimi dəyər verilməsinə baxmayaraq, G.Yellina- kın diqqətini çəkən hadisə müasir dövrdə də təkrarlanır. Özümüz də şahidik və tədqiqatçılar da yazırlar ki, ABŞ milli maraqlarını həyata keçirmək, təhlükəsizliyini təmin etmək, təbliğ etdiyi dəyər və normaları dünyaya yaymaq üçün dünya liderliyinə nail olmaq və bütün dünyada hərbi üstünlüyünü gücləndirmək siyasətini həyata keçirir. Bu dövlətin müdafiə funksiyasını həyata keçirmək adı ilə Əfqanıstanda, İraqda və başqa ölkələrin ərazisində apardığı müharibələri, bilavasitə həmin ölkələrin ərazisində hərbi qüvvələri yerləşdirməklə oradan «özünü müdafiə etməsini» nəzərdən qaçırmaq mümkün deyil. ABŞ rəsmiləri həmin hadisələrə * Снесаров A.E. Философия войны. M., 2003, s. 187. 367
ilqar Məmmədov bəraət qazandırmaq üçün Amerikanın milli maraqlarından çıxış edərək və dünyada demokratiyanı müdafiə etmək, terrorizmlə mübarizə aparmaq məqsədi ilə başqa dövlətlərə qarşı güc tətbiq olunduğunu bəyan edirlər. Amerikalıları, həmçinin dünya ictimaiyyətini buna inandırmaq üçün nəhəng təbliğat mexanizmi işə salınmışdır. Beynəlxalq təşkilatlardan da bu məqsədlə istifadə olunur. Lakin bir çox analitiklər, tədqiqatçılar hadisələrə tənqidi yanaşaraq ABŞ-ın «özünümüdafiə fəaliyyətində» müasir
dövlətin məqsədlərindən, beynəlxalq hüquq normalarından kənara çıxdığını bildirirlər. Real münasibətlər, müasir dövrün siyasi gerçəklikləri bir daha təsdiq edir ki, dövlət gücləndikcə onun özü tərəfindən özünümüdafiə kimi qəbul etdiyi fəaliyyət daha çox başqa dövlətləri öz təsir dairəsinə salmaq, bu və ya digər qaydada özündən asılı etmək, digər dövlətlərə qarşı güc tətbiq etmək fəaliyyətinə çevrilir. Dövlətin, ölkənin müdafiə
olunması funksiyasının reallaşmasında dövlətlərin hazırladığı hərbi doktrinanın xüsusi rolu var. Hərbi doktrina dövlətin müdafiə doktrinasının ən əsas tərkib hissəsidir. Belə ki, hərbi doktrina reallaşmadan müdafiə doktrinasının həyata keçirilməsi mümkün deyil. Müdafiə doktrinası kompleks tədbirlərin görülməsini ehtiva edir. Buraya həm ordunun gücləndirilməsi, hərbi texnikanın təkmilləşdirilməsi, vətəndaşların vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə olunması, həm də ordunun maddi-texniki təminatını yüksək səviyyədə həyata keçirmək üçün iqtisadi imkanların genişləndirilməsi, hərbi qulluqçuların və onların ailəsinin sosial ehtiyaclarının və tələbatlarının yüksək səviyyədə ödənilməsi, ölkədə və orduda hüquq qaydasının təmin edilməsi və s. tədbirlər daxildir. Müasir dövrdə dövlətin müdafiə siyasəti bu sahə üzrə dövlət- lərarası əməkdaşlığın yaradılması və inkişaf etdirilməsi ilə sıx əlaqədə həyata keçirilir. Buna əsasən, dövlətin, ölkənin müdafiə siyasəti yalnız dövlətin özünün müvafiq fəaliyyəti ilə məhdudlaşmır, həm də digər dövlətlərin yardımını və ya iştirakını ehtiva edir. Bu məqsədlə dövlətlər arasında müqavilələr bağlanır, birgə fəaliyyətin koordinasiya olunması üçün onun maddi-texniki bazası və müvafiq mexanizmi yaradılır. 368 Yüklə 5,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|