Qarabağda həlak olmuş şə
Yüklə 5,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
ilqar Məmmədov münasibətlər qaydasının əsaslandırılması üçün müəyyən
təsəvvürlərdən, inanclardan, sakral obrazlardan istifadə olunmuş, dövlət inandırma üsullarından istifadə etməklə ictimai münasibətlərin tənzimlənməsi fəaliyyətini həyata keçirmişdir. Müasir mənada başa düşülən ideologiyaların yaranması ilə dövlətin ideoloji funksiyası da dəyişikliyə uğramış və ictimai-siyasi həyatda fərqli rola malik olmuşdur. XX əsrin axırlarına doğru elmi ədəbiyyatda, publisistik materiallarda «ideologiyanın sona çatması» ideyası ilə bağlı diskusi- yalar başlamışdır. Vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı nəticəsində müxtəlif sosial maraqların ideologiya elementləri olmadan ictimai həyatda özünə yer alması, ictimai münasibətlərdə praqmatizmin inkişaf etməsi, fikir plyuralizminin təmin edilməsi, dövlət hakimiyyətinin rəsmi ideologiya olmadan həyata keçirilməsi və digər amillər belə bir fikrin yaranmasına xüsusi təsir göstərmişdir. İnkşaf etmiş industrial cəmiyyətlərdə hakimiyyətin rəsmi ideologiyaya əsaslanmadan həyata keçirilməsi heç də dövlətin ideoloji funksiyasının ləğv olunması demək deyil. Müasir demokratik dövlətlərin demokratiya ideallarının, liberal dəyərlərin təbliğ edilməsi ilə bağlı fəaliyyəti göz qabağındadır. Bu təbliğat müxtəlif formalarda və səviyyələrdə elmdən, təhsil sistemindən, kütləvi informasiya vasitələrindən, siyasi proyektlərdən və s. vasitələrdən istifadə etməklə aparılır. Ekoloji funksiya. Müasir dövrdə insanların istehsal fəaliyyəti istər-istəməz ətraf mühitə, təbiət aləminə, bütövlükdə planetin özünə ciddi təsir göstərir və təbii aləmdə balansın pozulması bir çox hallarda insanın mövcudluğunu təmin edən təbii mühiti və bəşəriyyəti təhlükə qarşısında qoyur. Həmin təhlükələr qlobal masştablı olduğundan onların yaratdığı qlobal xarakterli ekoloji problemlərin həll edilməsi üçün bütün dövlətlər tərəfindən müəyyən tədbirlərin həyata keçirilməsi zərurəti yaranmışdır. Dövlətin obyektiv olaraq həmin istiqamətdə fəaliyyət göstərmək zərurəti ilə qarşılaşması onun ekoloji funksiyanın meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur. 360 Dövlət və hüquq nəzəriyyəsi Müasir ekoloji böhran alimlər tərəfindən ekoloji sistemlərdə və insan cəmiyyətinin təbiətlə münasibətlərindəki tarazlığın pozulmasının nəticəsi kimi xarakterizə olunur. Həmin tarazlıq istehsal qüvvələri və istehsal münasibətlərinin inkişafının ətraf mühitin ekoloji imkanlarına uyğun gəlməməsi səbəbindən pozulmuşdur. Antropogen fəaliyyət prosesində yaranan disbalans və insan cəmiyyəti tərəfindən ətraf mühitin pisləşməsi tendensiyasının qarşısının alına bilməməsi ekoloji böhranın əsas əlamətlərindən hesab olunur. Ekoloji böhran mürəkkəb tərkiblidir. Bu böhran bir çox sahələrdə özünü göstərir. Məsələn, insan əməli nəticəsində XX əsrin sonlarına doğru Yer planetində əlavə olaraq təxminən 9 milyon kvadrat kilometr ərazi heç nəyə yaramayan quru səhraya çevrilmişdir. 30 milyon kvadrat kilometr ərazinin isə səhraya çevrilmək təhlükəsi var. Bu isə planetin quru hissəsinin beşdə birini təşkil edir. Son beş yüz ildə Yer kürəsində meşələrin üçdə ikisi məhv edilmiş və bu proses indi də davam edir. Meşələrin məhv olmasına ətraf mühitin çirklənməsi də ciddi təsir göstərir. Qlobal ekoloji dəyişikliklərdən ən təhlükəlisi atmosferdəki ozon qatının dağılması və parnik effekti deyilən hadisə nəticəsində qlobal istiləşmənin baş verməsidir. Alimlər qlobal istiləşməni qarşısıalınmaz fəlakət hesab edirlər. Onun əsas səbəbi parnik qazlarının atmosferə texnogen tullantılar, ilk növbədə də, CO 2 buraxmasıdır. Parnik qazları günəş istiliyinin yer səthinə daxil olmasına imkan yaratsa da, istiliyin kənara getməsinin qarşısını alır. Beləliklə, bir növ istilikxanalarda olduğu kimi, örtük rolunu oynayır. Belə hesab olunur ki, qlobal səviyyədə baş verəcək istiləşmə nəticəsində qütblərdəki buzlar əriyərək dünya okeanının səviyyəsini qaldıracaq və bu da quru səthinin xeyli hissəsinin su altında qalmasına səbəb olacaqdır. Alimlərin hesablamasına görə, XIX əsrin sonlarından başlayaraq parnik effekti 0,5 dərəcə istiləşməyə səbəb olmuşdur. Ozon qatında baş verən dağılmalar insanın və digər canlı orqanizmlərin ultrabənövşəyi şüaların məhvedici təsiri ilə üzbəüz qalması təhlükəsini yaradır. Tədqiqatlar nəticəsində əldə olu
ilqar Məmmədov nan məlumata görə, 1996-ci ildə Yer kürəsinin cənub qütbü üzərində atmosferin ozon təbəqəsində yaranmış nəhəng boşluğun ölçüsü təxminən Avropa ərazisindən iki dəfə böyük olmuşdur. Tədqiqatçıların fikrincə, ekoloji böhran səbəbindən həm təbiətin özü, həm də bəşəriyyət deqradasiyaya uğrayır. Mütəxəssislər yazırlar ki, ekoloji böhran genetik xəstəliklərin artmasına ciddi təsir göstərir. «O da mümkündür ki, alkoqolizmin, narkomaniyanın geniş yayılması, lokal konfliktlərdə görünməmiş vəhşiliklərin törədilməsi, insan orqanizmində immun statusunun aşağı düşməsi, yeni xəstəliklərin meydana gəlməsi, məhv edilmiş hesab olunan xəstəliklərə (məsələn, xolera və malariya) yoluxan insanların sayının artması, qadağaların və tormozlaşdırıcı proseslərin pozulması da onunla bağlıdır. Beləliklə, bilavasitə ətraf mühitin çirklənməsi ilə əlaqələndirilərək «ekoloji» xəstəliklər adlandırılan hadisələr əslində aysberqin üst tərəfidir. «Məlum» səbəblər arxasında insan genomunun dağılmasına aparıb çıxaran dərin mexanizmlər durur». Ekspertlərin rəyinə görə, «xalqların yaşamaq qabiliyyəti» bu və ya digər ölkədə həyata keçirilən sosial-iqtisadi siyasətdən və ekoloji şəraitdən asılıdır. Onlar yaşaya bilmək qabiliyyətinin koeffisientini ölçmək üçün beş ballıq bir şkala hazırlamış və 1992-1993-cü illərdə aparılan araşdırmalar nəticəsində o qənaətə gəlmişlər ki, dünya ölkələrinin heç biri beş bala uyğun deyil. Yalnız İsveç, Hollandiya, Belçika, Danimarka və İslandiya 4 bala uyğun bilinmişdir. ABŞ, Yaponiya, Almaniya və sənayecə inkişaf etmiş digər ölkələrdə yaşaya bilmək qabiliyyətinin koeffisienti 3 bala uyğun olmuşdur. Rusiyada isə yaşaya bilmək qabiliyyətinin koeffisienti 1,4 bala uyğun gəlmişdir. Ekspertlərin fikrincə, 1,5-dən aşağı bal o deməkdir ki, əhali arasında xəstəliklərin və infeksiyaların getdikcə daha çox yayılması imkanı genişlənir, insanların işləmək qabiliyyəti isə getdikcə azalır. Bütün bunlar əhali arasında fərdi yaradıcılığın daim ’ Права человека: итоги века, тенденции, перспективы. М.,
S.
47.
Yüklə 5,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|