Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti

MkqR x O x U; 
 
Demak mamlakatda 
qancha
pul ko’p bo’lsa mamlakat shuncha boy va yaxshi 
holatda bo’ladi deyish, noto’g’ridir. CHunki pul ortiqchaligi ham, yetishmovchiligi ham 
yaxshi emas, ya’ni pul hajmi ixtiyoriy bo’lmaydi. Aytaylik, ishlab chiqarish o’zgarmay, 
narxlar k
o’ta
rilsa, albatta qo’shimcha pul miqdori talab etiladi yoki pul harakati 
tezlashib, ishlab chiqarish hajmi va baholar o’zgarmagan xolda pul kam miqdorda harid 
qilish imkoni tugiladi. Uy, mashina va boshqa shunday katta qiymatli tovarlar sotib 
olish shular jumlasidandir. Hozir esa, ayniqsa rivojlangan mamlakatlarda
bular
ning 
hajmi kengayib borib, ko’pchilik ro’zgor buyumlar, ya’ni mebelg’, gilam, xolodilg’nik, 
televizor, magnitafon va boshqa shunga o’xshash tovarlar qo’shilmoqda. 
Pulning bu sohadagi katta ustuvorligi shuki, uni istagan vaqtda va zarur miqdorda 
tovarga aylantirish mumkin. Bu juda qo’laydir. Kadrli va qimmat buyumlar ham 
jamg’arma sifatida xizmat qila oladi. Ayniqsa, “ulmas mollar” kadrlidir. Lekin 
bular
ni 
pulga aylantirish va ayni zarur tovarlar sotib olish ma’lum vaqtni talab etadi. Pul 
jamg’armasi esa bu ishning juda oson va tez amalga oshishini ta’minlaydi.
Pulni xususiyatlar tufayli uning bajaradigan vazifalari, muomalasini uyushtirish, 
pullarni ayriboshlash, saqlash, sotish, moliya va kreditni amalga oshirish kabi iqtisodiy 
munosabat, aloqalar yuzaga keladi. 
1.
 
Pul kadr – qiymati. Pulga talab va taklif. 
Pul tovar ekan, uning jamiyat uchun inson uchun nafi, foydaliligi (Iste’mol qiymati) 

---

441 
bor, shuningdek, qiymatga ham ega. Pulning foydalaligi, binobarin, keraqligi shuki, u 
o’z vazifalarini bajarib, iqtisodiyot vazifalarini oson qiladi. Iqtisodiy aloqalarni vositasi 
bo’lib xizmat qiladi. Pulni qiymati ham maxsus. U metall pulni zarb etish yoki qog’oz
pulni bosib chiqarish harajatlarini bildirmaydi. Bu harajatlar pul qiymati emas, pulni 
moumalaga kiritish sarflaridir. Pulni qiymati, aniqrogi uning
kadr
– qiymati deganda 
pul birligini harid etish kurbi – qobiliyatti, ya’ni unga tovar va xizmatlar harid etish 
mumkinligini tushuniladi. 
Pul