Qoca bir kişi köhnə bir arabanı yolyuxarı sürürdü. Arabaya qoşulmuş at da qocaydı. Çoxdanın atı idi, lap çoxdanın
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
Ancaq Tanabayın narahatlığı əbəs idi. Bektay onu qabaqladı. Gəldi. Özü də necə gəldi... O gecə yenə də külək qalxmışdı, qar yağırdı, güclü yağıntı yox idi, ancaq səhərəcən yerin üzü ağappaq ağardı. Qoyunların da üstünə qar yağdı. Onlar ağılda bütün gecəni ayaq üstdə qaldılar. Daha qoyunlar yatmaq istəmirdi. Bir yerə toplaşıb hərəkətsiz, laqeyd dayanırdılar. Bu qədər ac qalmaq olmazdı, bu qədər qar- yağış olmazdı. Tövlə də bərk soyuq idi. Qar, damda yağışın açdığı deşiklərdən içəriyə tökülürdü. Qar havada, solğun fənərlərin işığında fırlanırdı və səssiz-səmirsiz qoyun-quzunun başına yağırdı. Davar bir ucdan donub tələf olurdu və Tanabay qoyunların arasında vurnuxub, qırğından sonra döyüş meydanına atılan, dəfn komandasının əsgəri kimi öz borcunu yerinə yetirirdi. Daha öz qorxunc düşüncələri ona əvvəlki kimi əzab vermirdi, o çılğın, qaynar fikirlər indi adicə bir qəzəbə çevrilmişdi. Bu qəzəb bir ağır daş kimi Tanabayın ürəyindən asılmışdı, onu nəfəs almağa qoymurdu. Tanabay peyinin-palçığın içində eşələnir, işini görür və bu məşəqqətli gecələrdə o, ara-sıra öz keçmiş həyatını da xatırlayırdı... Hələ lap uşaq vaxtı Tanabay qardaşı Qulubayla birgə öz qohumlarından birinin sürüsünə gedirdi. Bir il çobanlıq elədilər, sonra məlum oldu ki, burada onlar yalnız bir qarın çörəyə işləyiblər. İş gəlib şikayətə çıxanda sürü yiyəsi heç onlarla danışmaq da istəmədi. Ayaqlarında köhnə çarıq, çiyinlərində xurcun, əliboş, üzüqara yola düzəldilər. Gedəndə Tanabay mülkədarı hədələdi: “Böyüyəcəyəm, – dedi, – bu qisası yerdə qoymayacağam”. Ancaq Qulubay heç bir söz demədi. O, Tanabaydan beş yaş böyük idi. Bilirdi ki, belə şeylə heç kəsi qorxutmaq olmaz. Gərək adamın özü varlanaydı, torpaq yiyəsi olaydı, mal- qara sahibi olaydı. Qulubay hələ o vaxt özünə söz vermişdi: “Varlı olsam, heç kəsi incitməyəcəyəm”. Həmin il onlar elə bu fikirlə də ayrılmışdılar. Qulubay başqa bir mülkədarın sürüsünü otarmağa başlamışdı, Tanabay Aleksandrovkaya, rus mühaciri Yefremova muzdurluq eləməyə getmişdi. Yefremov çox da varlı adam deyildi, bir cüt öküzü, bir cüt atı, bir də özünün əkin sahəsi vardı. Taxıl əkirdi. Aule-Ata şəhərindəki su dəyirmanına dən daşıyırdı. Onun özü səhərdən-axşamacan işləyirdi. Burada Tanabay, əsasən, atlara, öküzlərə baxırdı. Yefremov sərt adam idi, ancaq bu adamın insaflı olmağına da söz yox idi. İşçinin haqqını düz verirdi. Öz həmyerliləri tərəfindən müdam çapılıb-talanan qırğız yoxsulları rus mülkədarlarına işləməyi üstün tuturdular. Orada Tanabay rusca danışmağı öyrəndi, hərdən taxıl aparıb, həmin o Aule-Ata şəhərini də gördü, az-çox gözü açıldı. Sonra isə inqilab qələbə çaldı. Dövran Tanabayların dövranı oldu. Tanabay qayıdıb aula gəldi. Burada yeni həyat başlanmışdı. Bu həyat hər tərəfdə qaynayıb-daşırdı. Hər şey birdən gəlmişdi – torpaq, hüquq, azadlıq. Tanabayı muzdur komitəsinə sədr seçdilər. Çoro ilə də Tanabay o vaxt dostlaşdı. Çoro savadlı idi, cavanlara yazmaq, oxumaq öyrədirdi. Tanabay da mütləq savadlanmalı idi, axı o, necə olsa, muzdur komitəsinin sədri idi. Komsomol özəyinə yazıldı. Burada da Çoro ilə əlbir oldu. Onlar partiyaya da birlikdə keçdilər. Hər şey yoluna düşdü, yoxsulların vəziyyəti günbəgün yaxşılaşdı. Kollektivləşmə başlananda Tanabay can-dildən işə girişdi. Kəndliyə yeni həyat qurmaq üçün torpağın, mal-qaranın, əməyin, arzunun – hər şeyin ümumi olmağı üçün mübarizə aparmağa Tanabay girişməsəydi, kim girişəcəkdi. Rədd olsun qolçomaqlar!.. O küləkli, şiddətli zaman öz işinə başladı. Gündüzlər yəhər üstdə, gecələr – iclaslarda, müşavirələrdə. Qolçomaqların siyahısı tutulurdu. Bəylərin, mollaların, bütün başqa varlıların kökü alaq otu kimi kəsilirdi. Təzə cücərtilərin baş qaldırması üçün torpaq alaq otundan təmizlənməli idi. Mülkədarlıqdan salınası adamların siyahısına Qulubayın da adı düşdü. Çünki Tanabay aləmi ayaqdan salarkən, mitinqlərdə, iclaslarda nitq söyləyərkən qardaşı varlanıb adam olmuşdu. Bir dul arvadla evlənib yaşayırdı. Mal-qara sahibi idi – qoyunu, inəyi. İki atı, bir yanı balalı madyanı, kotanı, malası, hər şeyi vardı. Biçin vaxtı kənar adamlar işlədirdi. Qulubaya varlı demək olmazdı, ancaq o, yoxsul da deyildi. Yaxşı yaşayırdı, yaxşı da işləyirdi. Kənd sovetinin iclasında növbə Qulubaya çatanda Çoro dedi: – Gəlin, yoldaşlar, fikirləşək: bununla qolçomaq kimi rəftar eləmək lazımdır, ya yox. Qulubay kimi adamların kolxoza köməyi dəyə bilər. Özü yoxsul ailədən çıxıb. Ziyanlı təbliğatla heç vaxt məşğul olmayıb. Hərə bir söz dedi. Kimi Qulubayın lehinə, kimi əleyhinə. Həlledici söz Tanabayın öhdəsinə düşdü. Tanabay qaşqabağını sallayıb oturmuşdu. Axı, necə olsa, qardaş idilər, gərək o, qardaşının əleyhinə gedəydi. Onlar tez-tez görüşməsələr də, münasibətləri pis deyildi. Hərəsi öz işində idi. Əgər Tanabay desəydi ki, Qulubaya toxunmayın, onda başqaları necə olacaqdı, axı, hamını müdafiə eləmək üçün bir qohum tapıla bilərdi. Desəydi ki, özünüz həll eləyin, camaat onu qorxaq sayacaqdı. Adamlar Tanabayın nə deyəcəyini gözləyirdilər və məhz onlar gözlədiklərinə görə Tanabay hiddətləndi. – Sən həmişə beləsən, Çoro! – deyə o, hirsli-hirsli ayağa durdu. – Qəzetlərdə kitab adamlarından yazırlar, entelleqentlərdən. Sənin özün də entelleqentsən. Hər şeyə şübhə ilə baxırsan, min dəfə götür-qoy eləməmiş iş görmək istəmirsən. Burda şübhəli nə var ki? Madam ki, siyahıda adı var, deməli, qolçomaqdır! Heç bir güzəşt ola bilməz! Sovet hökumətinin yolunda heç doğma atama da güzəşt eləmərəm. Qardaşım olanda nə olar ki? Bunun mətləbə dəxli yoxdur. Heç siz olmasanız da, mən özüm bu işi görəcəyəm. Sabahısı gün Qulubay onun yanına gəldi. Tanabay qardaşını soyuq qarşıladı, əl verib görüşmək də istəmədi. – Mən haranın qolçomağı oldum? Bir vaxt səninlə muzdurluğa gedən mən deyildimmi? Səninlə birgə bəylərin qapısından qovulan mən deyildimmi? – Daha bunun mətləbə dəxli yoxdur. İndi sən özün bəy olmusan! – Mənim haram bəy olub? Nəyim var, hamısını zəhmətimlə yığmışam. Özü də bir söz demirəm. Gəlin hamısını aparın. Ancaq məni qolçomaq eləməyin nə mənası var? Allahdan qorx, Tanabay. – Dəxli yoxdur. Sən düşmən sinifsən və burada kolxoz qurmaq üçün biz səni ləğv etməliyik. Sən bizim yolumuzu kəsmisən, buna görə də səni yolumuzun üstündən götürməliyik... Bu söhbət onların son söhbəti olmuşdu. İndi, iyirmi il idi ki, onlar bir-biri ilə kəlmə kəsməmişdilər. Qulubay sürgün ediləndə camaat Tanabayın dalınca nələr deməmişdi! Onu az adamlar müdafiə eləmişdi. Bu işdən əksəriyyət narazı qalmışdı: “Belə qardaşı Allah heç kəsə qismət eləməsin. Bundansa qardaşsız qalmaq yaxşıdır!” Bəziləri bunu lap onun üzünə demişdilər. Bəli, sözün doğrusu, camaat o vaxt Tanabaydan üz döndərmişdi. Bunu adamlar üzə vurmamışdılar, ancaq bir iş üçün Tanabayın namizədliyi irəli sürüləndə camaat səs saxlamışdı. Beləliklə də, Tanabay yavaş-yavaş fəallar sırasından çıxmışdı. Ancaq o, heç vaxt ruhdan düşməmişdi. Qolçomaqların kolxoz əmlakını yandırmağını, kollektivləşmə tərəfdarlarına güllə atmağını görəndə Tanabay ürəyində özünə haqq qazandırmışdı. Üstəlik, kolxoz da get-gedə varlanırdı, illər bir-birindən yaxşı gəlirdi. Kənddə bambaşqa bir həyat qurulurdu. Yox, bunların heç biri onda nahaq yerə edilməmişdi. Bütün bu olub-keçənləri Tanabay ən kiçik təfərrüatınacan xatırlayırdı. Sanki, onun bütün həyatı orada, kolxozun günbəgün möhkəmləndiyi o qəribə dövrdə qalmışdı: “Qırmızı ləçəkli zərbəçi qızın” mahnısı Tanabayın yadına düşürdü, Tanabay kolxoza gələn ilk maşını və əlində Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|