Qrup: 419a buraxiliş İŞİ Mövzu

Neftin çıxarılması prosesində ətraf mühitə aşağıdakı təsirlər mövcuddur:
•Atmosferə atılan emissiyalar (səmt qazları-metan, uçucu üzvi birləşmələr, qazın yandırılması və s);
• Quyu avadanlıqlarında və kompressor stansiyalarında sudan istifadə, yuma nəticəsində çirkləndirici maddələrin yerüstü və qrunt sulara, o cümlədən Xəzər dənizinə atılması [9];
• Neftlə bərabər yüksək minerallaşmış lay sularının səthə çıxarılması;
• Torpaqların neft və neft məhsulları ilə çirklənməsi;
• Qazma şlamları və onların basdırılması;
• Qəza hadisələri nəticəsində neft dağılmaları;
• İstismardan çıxarılmış texniki avadanlıqlar, üzən vasitələrin qalıqları və təmir- tikinti işləri nəticəsində formalaşan bərk tullantılar. 

Şəkil 1.4. Müasir dövrdə dənizdən neftin çıxarılması və nəql olunması

Torpaqlar neft məhsulları ilə çirkləndikdə onların bir sıra xüsusiyyətləri və xassələri dəyişir. Əvvəla, torpaqların morfoloji xüsusiyyətlərinə təsir edən fiziki xassələr dəyişikliklərə məruz qalır, torpaqlarda hava mübadiləsi pozulur, suyun və müvafiq olaraq torpaq orqanizmlərinin həyat fəaliyyətini təmin etmək üçün zəruri olan müxtəlif qida maddələrinin axını maneə törədir.
Bitki örtüyünün pozulması ekosistemin digər elementlərinə də təsir edir. Çirklənmənin ən təhlükəli növlərindən biri hidrosferin çirklənməsidir, çünki su bitki örtüyü üçün həyat mənbəyi və bir çox heyvanlar üçün yaşayış yeridir.Su mühitinə daxil olan neftin böyük hissəsi daşınma zamanı itkidir. Onun çoxluğunu təxminən 35%-ni təşkil edir. Bir qədər az, təxminən 33% çayların suları ilə gəlir.
Su hövzələrində neft məhsullarına məruz qaldıqda, nəticələri 5 müxtəlif kateqoriyalara bölünür:
- ölümcül nəticə ilə birbaşa zəhərlənmə;
- fizioloji fəaliyyətin ciddi pozuntuları;
- canlı orqanizmin neft məhsulları ilə birbaşa örtülməsinin təsiri;
karbohidrogenlərin daxil olması nəticəsində yaranan orqanizm dəyişiklikləri;
- yaşayış mühitinin bioloji xüsusiyyətlərinin dəyişməsi.
Sahil ərazilərindən gələn tullantılar neft məhsullarının təxminən 11 %-ni təşkil edir. Su səthinə yayılan neft, su obyektlərinin böyük sahələrini çirkləndirir. Məlumdur ki, neft vahidinin həcmi ondan min dəfə çox olan suyu çirkləndirə bilər. Belə ki, 1 litr yağ 1000 suya ziyan vurur [10]. Bunun səbəbi onun tərkibindəki səthi aktiv maddələrin olmasıdır. Onlar sabit neft-su emulsiyalarının əmələ gəlməsinə kömək edirlər. Neft məhsullarının yayılması zamanı əmələ gələn nazik yağ təbəqəsi hava mübadiləsinin qarşısını alır, eyni zamanda flora və faunaya mənfi təsir göstərir. Neftin suda həllolma qabiliyyəti cüzidir, ona görə də neft məhsullarının toplanması ilk növbədə su obyektlərinin səthində və dibində baş verir. Yağ filminin qalınlığı 0,1 mm-dən çox olduqda, həm atmosfer oksigeninin suya nüfuz etməsi, həm də karbon qazının sudan çıxarılması prosesləri yavaşlayır.

Şəkil 1.5. Neftin dənizə dağılması
Neft məhsullarının canlı orqanizmlərə təsiri fizioloji fəaliyyətin pozulması, karbohidrogenlərin orqanizmə daxil olması nəticəsində yaranan xəstəliklər, yaşayış mühitinin bioloji xüsusiyyətlərinin dəyişməsi və s. ilə özünü göstərir. Yağın tərkibində olan bəzi fraksiyalar zəhərlidir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu fraksiyaların suda udulması və ya həll edilməsi zamanı konsentrasiyası nə qədər yüksək olarsa, onların toksikliyi bir o qədər yüksəkdir. Neft canlı orqanizmləri boğan zəhərli emulsiyalar əmələ gətirir. Su mühitinə daxil olan neft məhsulları mikroorqanizmlər tərəfindən məhv edilə bilər, baxmayaraq ki, bu proses kifayət qədər yavaş davam edir [11].

4.