Ġqtisadi və Siyasi Elmlər Jurnalı
Yüklə 2,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ключевые слова
47 İqtisadi və Siyasi Elmlər Jurnalı. № 4 (9) 2017 faydalı olmasını dərk edə bilər və bu o zaman baş verir ki, norma sosial cəhətdən effektlidir. İkincisi, hüquq norması dövlətin mənafeyini əks etdirə bilər. Belə halda onun təsiri sayəsində davranışın itaətkar tipi formalaşır: vətəndaşların davranışı hüquq normalarına ona görə uyğun gəlir ki, bunu dövlət tələb edir. Cəmiyyətdə hüquq sisteminin fəaliyyətində hüququn tətbiqi şəraiti, başqa sözlə, konkret hüquq normalarının tətbiq olunması xüsusiyyətlərindən asılı olan şərait mühüm rol oynayır. Hüquq sosiologiyasında onlar hüququn tətbiqi aspekti adlandırılır. Hüququn tətbiqi aspekti üç qrupa ayrılır. 1. Hüququn tətbiqinin sosial aspekti cəmiyyətin sosial strukturunun xüsusiyyətləri və sosial tərkibi ilə, eləcə də onun bəzi xarakteristikası ilə əlaqələndirilir. Hüququn tətbiqinin az əhəmiyyət kəsb etməyən aspekti, eləcə də ayrıca insanların və bütövlükdə cəmiyyətin dövlətə münasibətidir. Əgər bu münasibət neqativdirsə, əhalinin davranışında etiraz nəzərə çarpır, bu isə hüququn effektivliyini azaldır. 2. Qanunun aydın və dəqiq ifadəsi hüququn tətbiqi aspekti ilə bilavasitə münasibəti əks etdirir. Hüquq normalarının tərkibini təşkil edən anlayışların eyni məna kəsb etməməsi, hüququn müxtəlif normaları arasında ziddiyyətlərin olmaması, qanunda hüquq normalarının həyata keçirilməsi qaydasının qeyd edilməsi və s. digər bu kimi cəhətlər hüququn tətbiqi aspektinin mühüm hissəsini təşkil edir. 3. Hüququn tətbiqinin psixoloji aspektinə hüquq norması ilə formalaşan motivləri, eləcə də müsbət və mənfi stimulların mövcudluğunu aid etmək olar. Hüquq norması nəinki imtinaedici, həmçinin təhrikedici funksiyanı yerinə yetirə bilər. Birinci halda hüquq norması fərddə müəyyən hərəkətdən imtina etməyi formalaşdırır. Məsələn, qətlə görə bu və ya digər cinayətlə bağlı cinayət cəzası insanı etdiyi hərəkətdən çəkinməyə məcbur edir. İkinci halda əksinə, hüquq norması müəyyən hərəkətləri icra etməyə təhrik edir (nə qədər neqativ hərəkətlərlə nəticələnsə də). Məsələn, vergi ödəməməyə görə, qanun qarşısında məsuliyyəti buna aid etmək olar. Stimullar isə hüququn tətbiqi aspekti nöqteyi-nəzərdən ikinci dərəcəli rol oynayır. O, motivləşməni möhkəmləndirə və ya zəiflədə bilər. Lakin müsbət münasibətin formalaşdırılması baxımdan çox əhəmiyyətlidir. Bir sözlə, qanunvericilik sosiologiyası, bütövlükdə isə hüquq sosiologiyası digər elmlərlə yanaşı, qanunvericinin həlli tələb edilən problemli şəraitin mahiyyətini dərk etmək imkanlarını genişləndirir. 48 İqtisadi və Siyasi Elmlər Jurnalı. № 4 (9) 2017 ƏDƏBĠYYAT 1. Фролов С.С. Основы социологии. М., 1997. 2. Юридическая социология. М., 2000. 3. Емельянов Т.А., Москалев Т.В. Юридическая социология. Екатеринбург, 1995. 4. Əfəndiyev M. Siyasi və hüquqi təlimlər tarixi. Bakı, 2012. 5. История политических и правовых учкний. Под ред. О.Э.Леуста. М., 1997. 6. Социологичесчкий энциклопедический словарь. М., 1998. 7. Əfəndiyev M. Sosiologiya. Bakı, 2013 8. Политология: Энциклопедический словарь. М., 1993 49 İqtisadi və Siyasi Elmlər Jurnalı. № 4 (9) 2017 ГАСАНАЛИЕВ ЗЕЙНАЛ МАДАТ оглы АФАНДИЕВ МЕДЖИТ АХМЕД оглы ПРАВО В СОЦИОЛОГИЧЕСКОМ КОНТЕКСТЕ АННОТАЦИЯ В статье рассматривается право как конкретная область социологии, анализируются сущность, назначение и функции социологической юриспруденции. Также уточняются содержание и значение основных современных концепций, которые пересмотрены в правильном социологическом контексте, а также уточняется предмет правовой социологии, концепции предметной и правовой социализации. Ключевые слова: право, социология, социализация, функция, правовые нормы, право 50 İqtisadi və Siyasi Elmlər Jurnalı. № 4 (9) 2017 ABDULLAYEVA MƏFTUNƏ RƏġĠD qızı dissertant, Bakı Dövlət Universiteti e-mail: ms.meftune@mail.ru UOT 32 (092) HEYDƏR ƏLĠYEVĠN DÖVLƏTÇĠLĠK ƏNƏNƏLƏRĠ XÜLASƏ Heydər Əliyevin bu dövrdəki nəzəri və praktiki fəaliyyətinin mühüm bir hissəsini onun dövlətçilik fəlsəfəsi, milli-mənəvi və ideya-siyasi dünyagörüşü təşkil edir. Heydər Əliyevin ideya və fikirləri, həyata keçirdiyi siyasət Azərbaycan şəraitində inzibati-amirlik sistemindən yeni cəmiyyətə keçidin elmi-nəzəri əsaslarmı yaratmışdır. İmperiya və sosialist sistemindən azad olaraq müstəqillik yolu tutmuş, lakin region və dünya güclərinin üst-üstə düşməyən, kəsişən maraqları ilə üz-üzə qalmış, qloballaşan dünyada öz yerini axtaran, maraqlarını qorumağa çalışan gənc Azərbaycan Respublikası üçün Heydər Əliyevin dövlətçilik təlimi əsl fəaliyyət strategiyası oldu. Uzun illər öz dövlətçiliyindən və milli-mənəvi köklərindən ayrı salınmış, milli və dövlətçilik maraqlan tapdanmış Azərbaycan xalqının özünəqayıdış və özünütəsdiqində Heydər Əliyevin əməli fəaliyyəti və ideya-siyasi baxışlarının çox böyük rolu oldu. Açar sözlər: ümummilli lider, dövlətçilik, müstəqillik, suverenlik, demokratikləşmə, milli mənəvi dəyərlər, siyasi proses Ötən illərin çox mühüm nəticəsi və ən böyük təcrübəsi Azərbaycanda dünyəvi, demokratik, hüquqi dövlətin, Azərbaycan dövlətçiliyinin yaradılmasıdır. Bu, şübhəsiz ki, bizim ən böyük və başlıca nailiyyətimiz hesab olunmalıdır. Bu gün biz fəxrlə deyə bilərik ki, Azərbaycan xalqı dünyaya Heydər Əliyev kimi rəhbər və müdrik bir şəxsiyyət bəxş etmişdir. Bütün həyatını xalqının firavan gələcəyinə həsr etmiş Heydər Əliyevin dövlət xadimi kimi zəngin fəaliyyəti Azərbaycanın tarixində dərin iz buraxaraq əsl dövlət idarəçiliyk nəzəriyyəsinə çevrilmiş və bu nəzəriyyənin layiqli məktəbi kimi formalaşmışdır. Çünki onun siyasi fəaliyyəti də, lider şəxsiyyəti də Azərbaycan tarixinin ayrılmaz bir hissəsini təşkil edir. Hər bir azərbaycanlının taleyində Heydər Əliyev dühasının bir işarəsi vardır. Heydər Əliyev dühasının gücü onun elmi əsaslarasöykənən nəzəriyyəsi, Yüklə 2,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|