Qulam Sadiq, Saday Quluyev s 15 1937-ci ilin represiya qurbanı

------------- БЮЙЦК ЮVLИYA - АЬА MИRBAЬЫR аьа  ------------
 
 
 
57
Hər gün bu müqəddəs məscidə onlarla adam pənah gətirir. 
Xəstəsi olan, nəzir deyən məscidə ziyarətə gəlir, niyyətləri qəbul 
edildiyi üçün Allaha dua edirlər.  
Biz orada olarkən Neftçaladan Surma xalanın  sudurğa 
keçirən oğlunun sağalması üçün bu məscidə  nəzir dediyinə, 
niyyəti qəbul olduğuna görə iməkləyə-iməkləyə  məscidə 
gəldiyinin, sevindiyindən ağladığının şahidi olduq.  
İllərlə övlad üçün tamarzı olan, Biləsuvar rayon sakini 
Gültəkinin yuxusuna bu məscid girir. Axtara-axtara bu məscidi 
tapır. Ziyarətə gəlib niyyətinə çatır.  
Onu da xatırlayaq ki, bu məscid üç dəfə tikilmişdir. Birinci 
tikilişi xatırlayanlar dünyasını  dəyişmişdir. Amma ikinci dəfə 
məscidi  Səməd bəy  tikdirmişdir. O, dövrünün varlı-karlı 
kişilərindən biri olub. Bu məscidi də  Аğа Mirbağır ağa ilə 
məsləhətləşdikdən sonra tikdirib. 
Səməd bəy Həccə getmək istəyir, odur ki, Аğа Mirbağır 
ağanın yanına məsləhətə gedir. Ziyarətinin məscidin 
tikdirilməsində görən  Аğа Mirbağır ağa onun gətirdiyi 5 kq 
qızılı üç yerə bölür və bir hissəsini Səməd bəyin özünə verir, bir 
hissəsini kasıb-kusublara,  əlsiz-ayaqsızlara xərcləməsini və bir 
hissəsini də  məscidin tikdirilməsinə  sərf edilməsini məsləhət 
görür.  
Səməd bəy də  ağanın məsləhətinə qulaq asır. O, Ərəb 
Bəbirxanlı kəndindəki müqəddəs yerdə məscid tikdirir, məscidin 
daşının üstünə  də öz adını yazdırır:  (hicri-qəməri tarixi ilə 
1332, miladi tarixi ilə 1911-1912-ci illər. Kərbəlayi Səməd 
Kərbəlayi Cəbrayıl oğlu).  
Deyirlər ki, bu yerdə X əsrdə  İslamın Azərbaycanda 
yayılması zamanı şəhid olmuş iki nəfər mücahid, imamlarımızın 
yaxınları dəfn edilib. Elə o vaxtdan da bu yer yaxın-uzaq ellərin 
iman yeri olub.  
Hаcı  Ağahüseyn hələ 1918-1919-cu illərin erməni rus 
qüvvələrinin  Ərəb Bəbirxanlıya qədər gəlib çıxmasını 
atasının söylədiklərindən xatırlayır: 

---

------------- БЮЙЦК ЮVLИYA - АЬА MИRBAЬЫR аьа  ------------
 
 
 
58
- Ermənilər üç gəmi ilə Bakıdan Bankəyə  gəlib çıxır, Diro 
dağında dinc əhalini qırırlar. Silahsız camaat naəlac qalır, arvad-
uşağı  kənddən Salyana köçürməyə başlayır. Bankədən Salyana 
qədər camaat didərgin düşür. Bu zaman Seyid Mirbağır ağa, 
Mirəşrəf ağa, Mirhəşim ağa və başqa hörmətli din xadimləri 
türklərə  xəbər göndərir.  Əli silah tutanlar ağaların çağırışına 
yığılır. 
Türk komandirlər - Ənvər paşa, Nuru paşa,  İsmayıl paşa, 
Ramazan paşanın başçılığı ilə türk əsgərləri köməyə  gəlirlər. 
Kurqaraqaşlının cənub tərəfində mövqe tuturlar. Onların bir 
topları da olub. Paşalar ağaların yanına gələrək qüvvələrinin, 
silahlarının az olduğunu bildirirlər. Ağalar da deyir ki, biz də 
varıq, hələ ki, ölməmişik. Camaata müraciət edirlər. Ağaların 
başına onlarla silahlı adam yığılır. Camaat Ərəb Bəbirxanlıdan 
bir az aralıda pusquda durur. Gözləməyə başlayırlar. Nuru paşa 
tapşırır ki, mənim işarəm olmadan bir nəfər də atəş açmasın.  
Bu vaxt ermənilər xəbər göndərirlər ki, Salyana girəndən 
sonra Mirbağır ağanı  gəminin dаr ağacından asacağıq. Ağa da 
onlara cavab göndərir ki, sizin kimilərin heç dırnağı da bu 
torpağa dəyməyəcək...  
Ermənilər yavaş-yavaş irəliləməyə başlayırlar. 30-40 metr 
qalmış Nuru paşa işarə edir və ermənilərin hamısını darmadağın 
edirlər.  Məşədi Nağı  İsmayıl oğlu, Nəzir Ağayar oğlu, 
Ağababa Hüseyn oğlu, Həşim  Ələsgər oğlu, Məşədi 
Məhəmməd oğlu  şəhid olmuş,  Əli Kərbəlayi Hüseyn oğlu, 
Məcid  İslam oğlu, Abbas Aslan oğlu xüsusi qəhrəmanlıq 
göstərmişlər. 2004-cü ildə  Hаcı  Ağahüseyn öz şəxsi vəsaiti 
hesabına məscidin həyətində onların xatirəsinə abidə kompleksi 
ucaltmışdır.  
Həmin döyüşdə türklər Mirbağır ağaya fəs və üçatılan tüfəng 
bağışlamışlar. Həmin döyüşdə  Hаcı  Ağahüseynin atası  Əli 
Səfərov da iştirak edib.  
30-cu illərdə  həmin məscidi sökmək istəyirlər. Sökmək 
istəyənlərdən 2 nəfəri yuxarıdan yıxılaraq qol-qıçlarını 

---

------------- БЮЙЦК ЮVLИYA - АЬА MИRBAЬЫR аьа  ------------
 
 
 
59
sındırırlar. Sonradan məscidi sökməyə traktor göndərirlər. 
Traktor məscidin divarlarının bir metrində sönür. Buna 
inanmayan rayon rəhbəri gəlib özü şahid olur və  çıxıb gedir, 
məscidə toxunmamağı tapşırır.  
Sonralar məscidi anbar edirlər. Arаdan xeyli keçmiş məscidi 
yenə  də sökmək istəyəndə qapının üstündəki  şəklin qeybdən 
həkk olunmasına inanmayanlar, şəklin rəsmini bıçaqla 
qaşıyanda dəhşətli hadisə, möcüzə baş verir. Şəkildəki 
yaralanmış insanın yara yerindən həqiqi qan axmağa başlayır. 
Bununla da daha heç bir şeyə toxunmurlar və  məscid bərbad 
hala düşənə  qədər toxunulmaz qalır. Bunu o vaxtın fəal 
kommunistlərindən olan Ərəstun Manafov ölümündən əvvəl, bu 
yaxınlarda açıb danışdı. Bunu Qardaşbəyli kənd sakini, el 
ağbirçəyi, dünyanın hər üzünü görmüş, bir çox hadisələrin 
şahidi olmuş Mina xala da təsdiq etdi.  
Kərbəlayi Ağahüseyn: 
- Keçmişdə Salyan rayonu «Darülmöminin diyarı» kimi çox 
yüksək bir ad qazanmışdı. Amma təəssüf ki, Sovet hakimiyyəti 
illərində bu ad qismən kölgədə qalsa da, Allaha çox şükür ki, 
rayonun nurlu ağsaqqalları, o cümlədən Hacı Salman, Hacı 
Əlqəmə, Hacı Oqtay, seyid Mirnadir ağa kimi nüfuzlu din 
xadimlərimizin sayəsində yenə də öz əvvəlki şöhrətini bərpa edə 
bilmişdir.  
İnanırıq ki, qədirbilən xalqımız Kərbəlayi Ağahüseyn kimi 
xeyirxah  əməl sahiblərinin xidmətlərini heç vaxt unutmayacaq, 
həmişə onunla fəxr edəcəkdir.  
 
«KASIBLAR  AĞASI» 
 
 «Darülmöminin  diyarı» olan Salyan torpağı  nəcib el 
ağsaqqalları, nurlu seyidləri ilə tanınır.  
Onlardan biri də Seyid Mirhəşim ağadır.  
Seyid Mirhəşim ağa 1870-ci ildə Salyan şəhərində, seyidlər 
məhəlləsində ruhani ailəsində anadan olmuşdur. Hələ kiçik 

---