Quliyev samir mayiS oğlu
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
| insan faktoru təşkil edir
. Təsərrüfatçılığın hər bir səviyyəsində mürəkkəb idarə etmək sistemini yaradan və rəhbərlik edən insandır. Ona görə də, obyektin səmərəli idarəolunması – bu istedadır və hər bir şəraitdə menecerin məharətini idarə edir. Çox hallarda xarici ədəbiyyatlardakı mübahisələrdə idaprəetmənin istedad və ya dəqiq elm olması ilə əlaqədar fikirlərdə istedad qalib gəlir. Lakin bəzi alimlərin qeyd etdiyi kimi, istedad özü sonrakı elementləri birləşdirir; məqsədin əsaslandırılması; bilik – menecerin yüksək səviyyədə savadı olmalıdır. Müasir dövrdə kompüter sistemi, başqa müasir texnika və s. olması qəbul ediləcək qərarların nəticəsini əsaslandırmaq və ehtimal etmək olar. Lakin bu zaman idarəetməni bacaran istedad kimi qalacaqdır. Qeyd etmək lazımdır ki,
müəyyən məqsədə çatmaq yolunda küllü miqdarda maneələr var, ona görə də, çətinlikləri dəf etmək üçün mütləq optimal qərar qəbul olunmalıdır ki, bu özü də yüksək bacarıq və istedad tələb edir. Təcrübədə müəssisənin maliyyə fəaliyyətinin əsas məqsədinə aşağıdakılar daxil edilir: 1. Fəaliyyətin müsbət maliyyə nəticələrinin alınması; 2. Gəlir və daxil olmaların həcminin artırılması; 3. Mənfəətin həcminin artırılması (maksimuma çatdırılması); 4. Müəssisənin əmlakının dəyərinin artırılması; 5. Təsərrüfat subyektinin maliyyə sabitliyinin təmin edilməsi; 6. Təsərrüfatın rentabelliyinin yüksəldilməsi; 7. Cari aktivlərdən istifadənin səmərəliliyinin yüksəldilməsi və sair. 68
Müəssisə və
təşkilatlarda maliyyənin idarəolunmasında maliyyə
menecmentinin metod, forma, vasitə, alət və s. istifadə edilir. Müəssisənin əsas məqsədinə çatmaq üçün həyata keçirilən bu və ya digər əməliyyatlarda risk mövcuddur:
Risk
müəssisənin təsərrüfat fəaliyyətinin bütün sferalarında meydana çıxa bilər. Maksimum mənfəət almaq məqsədi ilə idarəetmə fəaliyyəti ilə əlaqədar riskin səviyyəsi də yüksəlir. Beləliklə, müəssisələrdə qəbul olunmuş qərarların həyata keçirilməsinin əsas məqsədi – iki kateqoriya ilə yəni, mənfəət və risklə əlaqədardır.
Lakin risk və mənfəət müəssisədə başqa maliyyə göstəricilərindən də asılıdır ki, həmin göstəricilərə də daxildir: - xərclərin səviyyəsi və quruluşu; - kapitalın səviyyəsi və quruluşu; - pul vəsaitinin hərəkəti. Maliyyə menecmentinin istehsal proseslərinin müvəffəqiyyətlə tənzimlənməsində birinci dərəcəli rolu ondan ibarətdir ki, baş verən əməliyyatları, fəaliyyəti və s. pul resursları ilə təmin etməkdir. Pul vəsaitinin hərəkəti, səfərbərliyə alınması və istifadəsi maliyyə menecmentinin vacib obyektini təşkil edir. Müəssisənin maliyyə fəaliyyəti – pul daxil olmaların mənbələrinin axtarılması, onların səfərbərliyə alınması, xərclənməsi, daha səmərəli resursların müəyyən edilməsi və onların istifadəsi üsulları və onlardan müsbət son nəticələrin əldə edlilməsi üçün istifadə olunması üzrə ağıllı fəaliyyət deməkdir. Maliyyə fəaliyyətinin köməyi ilə pul resursları istehsal, texniki, iqtisadi və sosial tədbirlər üçün istifadə olunur. Bununla maliyyə fəaliyyətinin əsas vəzifələrinə aşağıdakılar daxildir: - təsərrüfat subyektinin fəaliyyətini arası kəsilmədən təmin etmək; - müsbət maliyyə nəticələrinin əldə edilməsi. Beləliklə, müəssisənin maliyyə fəaliyyəti bilavasitə pul resurslarının hərəkəti ilə əlaqədardır. Pul resurslarının hərəkəti müəssisədə istehsal prosesləri ilə paralel 69
baş verir. Bununla əlaqədar qəbul edilən maliyyə qərarları aşağıdakıları tənzimləyir: 1. pul vəsaitinin hərəkətini; 2. material və əmək resurslarının formalaşması və istifadəsi qiymətləndirilir və aktiv təsir göstərilir; 3. müsbət maliyyə nəticəsi ilə əlaqədar əməliyyatlar qiymətləndirilir. Əvvəlki fəsillərdə qeyd edildiyi kimi, müasir dövrdə təsərrüfat subyektlərində maliyyə menecmenti maliyyə axınlarını idarə edir. Müəssisələrdə maliyyə axınlarının təşkili isə maliyyə bazarı, maliyyə institutları və maliyyə alətləri vasitəsilə həyata keçirilir. Maliyyə bazarlarında investisiyalaşma və maliyyələşmə üzrə təkliflər səfərbərliyə alınır, investorlar və alıcılar axtarılır. Bazarların aşkarlığı isə pul axınının optimallaşmasına səbəb olur. Lakin maliyyə bazarı iştirakçılarının məqsədlərinin səmərəli təmin edilməsində isə müxtəlif bazar alətləri iştirak edirlər. Beləliklə, bu istiqamətdə bütün vəzifələr maliyyə bazarlarında peşəkarcasına fəaliyyət göstərən maliyyə institutları tərəfindən həyata keçirilir. İqtisadi inkişaf səviyyəsindən asılı olmayaraq, istənilən ölkənin iqtisadiyyatının hərtərəfli və dinamik inkişafında həmin dövlətin bank sisteminin əsaslı dərəcədə böyük rolu var. Azərbaycanda da bank sistemi maliyyə sisteminin mühüm elementi sayılır. Bu gün ölkəmizdə digər sahələr kimi, maliyyə-kredit sisteminin də təkmilləşdirilməsi başlıca prioritetlərdəndir. İslahatların keyfiyyətlə və nəzərdə tutulan istiqamətdə həyata keçirilməsinin ən əsas prinsipləri maliyyə sahəsində şəffaflığın, nəzarət mexanizmlərinin və bu bazarda likvidliyin təmin edilməsidir. Bütün islahatların əsasında maliyyə sabitliyi durur və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin bildirdiyi kimi, ilk olaraq bu sahədə dünya standartlarını tətbiq etməklə maliyyə sabitliyi, bankların, maliyyə qrumlarının likvidliyi təmin edilməlidir. Bundan sonra isə digər sahələr üzrə əsaslı islahatlar aparılmalıdır. 1
1 R.Baxşəliyev “Azərbaycan” qəzeti. 15 dekabr 2016 . 70
Bilavasitə maliyyə institutları vasitəsilə pul axını ilə əlaqədar əməliyyatlar həyata keçirilir. Maliyyə institutları idarələrdir və onların fəaliyyətinin əsas təyinatı pul vəsaitinin effektiv hərəkətini təşkil etməkdir. Belə ki, maliyyə institutlarına banklar, investisiya şirkətləri, investisiya fondları, birja və broker firmaları və s. daxildir. İqtisadiyyatda pul axınlarının, maliyyə resurslarının və s. səmərəli idarəolunmasının təşkili müasir dövrdə qarşıya qoyulan ən mühüm və zəruri tələbdir. Bu istiqamətdə dövlət tərəfindən bir sıra mühüm qərarlar, sərəncamlar qəbul edilmiş və edilməkdədir. Qeyd edildiyi kimi, iqtisadiyyatda, o cümlədən, müəssisələrdə, şirkətlərdə, xoldinqlərdə pul axının təşkilaində maliyyə bazarları və onların alətləri əsas rol oynayır. Maliyyə bazarlarının tənzimlənməsi və onlara nəzarətin artırılması məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən 28 oktyabr 2016-cı ildə imzalanmış «Kredit büroları haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edildi. Belə ki, yaradılacaq kredit buroları aşağıdakı istiqamətlərdə xidmət göstərəcəklər: - iqstisadiyyatda risklərin azalmasına; - fiziki və hüquqi şəxslərin kredit münasibətləri ilə əlaqədar hüquqlarının qorunmasına; - kredit təşkilatlarının xərclərinin azalmasına; - sair xidmətlər. Qeyd olunan qanunun məqsədi fiziki və hüquqi şəxslərə öz maliyyə öhdəliklərinin icrası barədə uzunmüddətli məlumat bazasının formalaşdırılması yolu ilə maliyyə xidmətlərinə çıxış imkanlarının yaxşılaşdırılması, borc münasibətlərində maliyyə intizamının möhkəmləndirilməsi və ölkədə maliyyə sisteminin sabitliyinin təmin edilməsinə dəstək verilməsidir. 1
Yaradılacaq kredit büroları – məlumat bazası rolunda çıxış edəcəklər.
1 Kredit büroları haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu. Respublika qəzeti. 8 dekabr 2016-cı il. Səh.3 71
Kredit bürosunun yaradılmasından məqsəd: 1. Problemli kreditlərin həcminin azaldılması; 2. Maliyyə-kredit sisteminin sabitliyinin təmin edilməsi. 3. Fiziki və hüquqi şəxslərin maliyyə xidmətlərindən istifadə etmək imkanlarının genişləndirilməsi; 4. İqtisadiyyatda borc intizamının gözlənilməsi üzərində nəzarətin gücləndirilməsi. Kredit bürolarının yaradılması haqqında Qanunun əhəmiyyəti bir də, ondan ibarətdir ki, ölkədə problemli kreditlərin həcminin və kredit faizlərinin artmasına imkan verməyəcəkdir. Bu isə son nəticədə ölkədə verilən kreditlərin həcminin artmasına səbəb olacaq və bankların risklərinin (kredit riski, faiz riski) azalmasına şərait yaradacaqdır.
|