R. D. Shodiyev

Natijalarni baholash 
№
Aksentuatsiya tiplari Koeffitsi
yent 
“Ha”deb javob 
qaytarilgan savollar 
raqami 
“Yo„q”deb 
javob 
qaytarilgan 
savollar raqami 
1 
Gipertim 
(Isteriyaga, jazavaga 
xos) 
3 
1, 12,25,36,50, 
61,75,85 
- 
2 
Distim 
3 
10,23,48,83,96 
34, 58,73 
3 
Sikloid 
3 
6, 20, 31, 44, 55 
70, 80, 93 
- 
4 
Ta‘sirchan
3 
8, 22, 33, 46, 57,
72, 82, 95 
- 
5 
Tutiluvchan 
2 
2, 16,26,38,41,
62, 76, 86, 90 
13,51 
6 
Pedant 
2 
4, 15, 19, 29, 43,
53, 65, 69, 78,
89,92 
40 
7 
Xavotirli 
3 
17, 30, 42, 54,
79,91 
5,67 
8 
Emotiv 
3 
3, 14, 52, 64, 77,
87 
28,39 
9 
Namoyishkor 
2 
7,21,24,32,45,
49,71,74,81,94,
97 
56 
10 
Ekzaltir 
6 
11,35,60,84 
- 
Yolg‗on
1 
9,47,59,68,88 
18,27,37,63 

---

113 
Javoblar kaliti bilan ustma-ust tushadigan miqdor mos aksentuatsiya tipi
koeffitsiyentiga ko‗paytiriladi. Olingan naptija 18 dan oshsa, u holda mazkur tip 
aksentuatsiyasini ifodalanganligini bildiradi. Agar Siz ―Yolg‗on‖ pozitsiyasida 5 
balldan yuqori to‗plagan bo‗lmasangiz, u holda olingan natijaga ishonish mumkin.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

114 
Xarakter aksentuatsiyasi asosiy tiplarining tavsifi 
 
1.
Gipertim tip. Yuqori kayfiyatliligi bilan farq qiladi, optimist, juda 
kirishimli, bir ishdan ikkinchisiga tezda o‗ta oladi. Boshlagan ishini 
oxirigacha yetkazmaydi, tartibli emas, axloqsiz harakatlarga moyilligi 
bor, mas‘uliyatsiz, o‗ziga yuqori baho beradi.
2.
Distim tip. Gipertim tipga qarama-qarshidir. Pessimistik kayfiyatdaligi 
bilan farqlanadi, kirishimli emas, yolg‗izlikni yoqtiradi, boshqalardan 
ajralgan holda yopiq turmush tarzini tanlaydi, o‗ziga past baho qo‗yishga 
moyil. Atrofdagilar bilan kamdan kam hollarda konfliktga boradi. 
Do‗stlik va adolatni yuqori qadrlaydi.
3.
Sikloid tip. Kayfiyatining davriy o‗zgarib turishi bilan farqlanadi. 
Kayfiyati yuqori davrda xatti-
harakatlari gipertim, kayfiyati yo‗q paytda 
harakatlari ditim. O‗zini baholashi turg‗un emas. Konfli
ktga moyil, bu 
ayniqsa kayfiyati yuqori davrda kuzatiladi. Konfliktli holatlarda uning 
xatti-harakatlarini olindan aytish qiyin.
4.
Ta‘sirchan tip. Muloqot jarayonida past kontrastliligi bilan farqlanadi. 
Zerikarli, xo‗mraygan, surbetlikka va janjallashishg
a moyil. Jamoada 
moslashuvchan emas, oilada hukmron. Emotsiyalari tinch holatlarda - 
vijdonli, tartibli. Emotsional ta‘sirchan holatda qiziqqon, o‗z xatti 
harakatlarini yaxshi nazorat qila olmaydi. Konfliktlarga moyil, ko‗pincha 
konfliktni boshlovchi, konfliktda faol. 
5.
Tutiluvchan tip. Meyor doirasida muloqot qiladi, zerikarli, boshqalarni 
axloqiy tarbiya qilishga moyil, ko‗p hollarda ―ota
-
ona‖ pozitsiyasini 
egallaydi. Har qanday ishda yuqori ko‗rsatgichga harakat qiladi, o‗ziga 
nisbatan talabchanligi yuqo
ri, ijtimoiy adolatsizlikka nisbatan ta‘sirchan. 
Tezda xafa bo‗ladi,juda nozik, qasoskor, rashkchi. O‗ziga nisbatan bahosi 
bir qiymatli emas. Konfliktlarga moyil, odatda konfliktni boshlovchi, 
konfliktda faol. 

---

115 
6.
Pedant tip. Ishlarda vijdonliligi, tartibliligi, jiddiyligi bilan farqlanadi. 
Xizmat munosabatlarida 
–
byurokrat, rasmiyatchilikka berilgan, 
boshqalarga liderlikni osongina berib qo‗yadi. Kamdan kam holatlarda 
konfliktga boradi. Ammo uning rasmiyatchiligi konfliktli holatlarni 
keltirib chiqaradi. Kon
fliktli holatlarda o‗zini passiv tutadi.
7.
Xavotirli tip. Muloqotga kirishish darajasi past, o‗ziga ishonmaydi, 
mayus kayfiyatli. O‗zini past darajada baholaydi. Shu bilan birga, uning 
uchun quyidagilar tavsiflidir: do‗stlikni qadrlaydi, o‗ziga nisbatan 
tala
bchan, topshiriqni o‗z vaqtida bajaradi. Kamdan kam holatlarda 
konfliktga boradi, ularda passiv rol o‗ynaydi. Konflikt holatlarda xatti 
harakati - undan qochish va yon berish.
8.
Emotiv tip. Tor doiradagi insonlar bilan muloqotga harakat qilishi bilan 
farqlanadi. Tanlangan va sanoqli insonlar bilan yaxshi aloqalarni 
o‗rnatadi. O‗ta nozik. Yig‗loq. Shu bilan birga uning uchun quyidagilar 
tavsifli: yaxshilik qiluvchi, hamdard, burchga nisbatan sodiq,
topshiriqni o‗z vaqtida bajaruvchi. Kamdan kam holatlarda 
konfliktga 
boradi, ularda passiv rol o‗ynaydi va yon beradi. 
9.
Namoyishkor tip. Aloqalarni osonlikda o‗rnatishi, liderlikka, shon
-
shuhrat va amalga intilishi bilan farqlanadiadi. Fitnaga moyil. 
Muomalali, artistlarcha mahoratga ega. Shu bilan birga bunday tipdagi 
insonlar egoist, ikkiyuzlamachi, maqtanchoq. Konfliktlarga moyil, 
konfliktda faol. 
10.
Ekzaltir tip. Exaltatio - 
lotincha so‗zdan olingan bo‗lib, o‗zida yo‗q 
xursand, hayajonli holatni bildiradi. Yuqori darajada aloqaga kirishishligi 
bilan farqlanadi
. Sergap, tez oshiq bo‗ladi. do‗stlariga va yaqinlariga 
e‘tiborli va bog‗langan, kayfiyati tezda o‗zgarishga moyil.