Ramiz Mehdiyev demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
Yüklə 5,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
116 Ramiz Mehdiyev
Demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
Papa deyirdi ki, kilsə ictimai ədalətsizliyi pisləməlidir, lakin onunla siyasi metodlarla deyil, insanı mənəvi cəhətdən kamilləşdirməklə mübarizə aparmalıdır, çünki “pisliyin” kökü yalnız nəticə olan ictimai quruluşun özündə yox, insanın dindən uzaqlaşmağındadır. Ədalətsiz ictimai sistem- də günah, şəxsi günah, məhz bu yolla ictimai miqyas alır. Din Məsələləri Konqreqasiyasının keçmiş prefekti kardinal Yozef Ratsinger (indiki papa XIV Benedikt) bildirirdi ki, dar mənada “qurtuluş teologiyası” onun xristianlığa yad olan marksist mövqeyi qəbul etməsi ilə səciyyələnir. “Qurtuluş teologiyası” insanlar qarşısında xristianlıqdan bilavasitə istifadə etməklə dünyanı konkret şəkildə dəyişmək vəzifəsini qoyurdu. Beləliklə, xristianlıq dövrümüzün bütün mütərəqqi qüvvələri ilə birləşə bilərdi. Xristianlığın əsaslarından istifadə edən “Üçüncü demokratik dalğa”nın dünya məkanında özünü sosial-siyasi transformasiyaların əks-sədası və ötən əsrin 70-ci illərinin sonunda xüsusi vüsət almış maliyyə inteqrasiyası proseslərinə cavab oldu. Lakin demokratikləşmə təkcə siyasi amil deyildi, həm də mənəvi boşluğun doğurduğu siyasi böhran və iqtisadi tənəzzül müasir dünyanın mənəvi-əxlaqi komponentinə çevrilmişdir. Portuqaliyanın demokratikləşməsinin ardınca, Papalıq in- san hüquqları və azadlıqlarının qorunması sahəsində yeni addımlar atmağa başlayanda Yunanıstanda hərbi rejim süqut etdi. 1967-ci ildə hakimiyyəti zəbt etmiş “qara polkovniklər” 1973-cü ildə kütləvi tələbə nümayişləri ilə üzləşdilər. Bu nümayişlər qəddarcasına yatırıldı, iştirakçıların bir çoxu təqiblərə məruz qaldı. Hərbi xunta 1974-cü ildə devrildi və 1975-ci ildə hakimiyyət vətəndaş idarəçiliyinin əlinə keçdi.
117 1‐ci fəsil
Əzablı yollarla ulduzlara doğru 1975-ci ildə Fransisko Franko vəfat etdi. İkinci Dünya müharibəsi dövründə İspaniyanın Hitleri və Mussolinini dəstəkləməməsinə baxmayaraq, Qərb dünyası Frankonu əlaqələr qurmaq mümkün olan tərəfdaş kimi heç də tezliklə qəbul etmədi. Böyük Britaniyanın Baş naziri Uinston Çörçill deyirdi: “General Frankonun siyasəti bütün müharibə illə- rində öz xeyrini güdən və soyuqqanlı siyasət olaraq qalırdı. O, yalnız İspaniya və İspaniyanın maraqları haqqında düşü- nürdü. Göstərdikləri köməyə görə Hitlerə və Mussoliniyə minnətdarlıq etmək ona yad idi. O, yalnız zəifləmiş xalqının yeni müharibədə iştirakdan yaxa qurtara bilməsi haqqında düşünürdü”. Hətta Yunanıstanın Saloniki şəhərində hərbi düşərgəyə göndərilən 5000 yəhudini rəsmi olaraq İspaniya vətəndaşı elan edib (yunan yəhudiləri İspaniyadan olan sefardlar idi) xilas etməsi də müharibədən sonra ona qarşı münasibəti dəyişə bilmədi. Hər cür siyasi və iqtisadi dəstəkdən məhrum olmuş Franko ölkəni böyük çətinliklə ayağa qaldırırdı. Təbii ki, Frankonun dövründə “falanqa”dan başqa bütün siyasi təşkilatlar qadağan olunmuşdu, kom- munistlər və anarxistlər isə həbsxanaya salınmışdılar. Buna baxmayaraq, diktatorun ölümü ərəfəsində İspaniya Avropanın inkişaf etmiş dövlətlərindən biri idi. Ölkədə əldə edilmiş bütün sosial nailiyyətlərin əsası, sabit iş yerləri, pulsuz təhsil, pulsuz səhiyyə xidməti, dövlət büdcəsinin əsas gəlir maddəsi olan turizmin inkişafı hələ Frankonun hakimiyyəti dövründə qoyulmuşdu. Ölümündən sonra hakimiyyətin indiki krala – ispaniyalıların böyük məhəbbət bəslədiyi I Xuan Karlosa verilməsini də o, vəsiyyət etmişdi. 1977-ci ildə Ekvadorda, 1980-ci ildə Peruda, 1982-ci ildə Bo- liviyada, 1984-cü ildə Uruqvayda demokratiya bərqərar oldu.
118 Ramiz Mehdiyev
Demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
Asiya da dünya məkanının müxtəlif guşələrinə sürətlə yayılan ümumi demokratikləşmə prosesindən kənarda qalmırdı. 1977-ci ildə qısamüddətli fövqəladə vəziyyət dövründən sonra Hindistan demokratik idarə üsuluna qayıtmağa başladı. Məlum olduğu kimi, İndira Qandi başda olmaqla konqresçilər hökuməti 1975-1977-ci illərdə ölkə parlamentinin və ştatların legislaturalarının fəaliyyətinə tam nəzarəti öz üzərinə götürdü. 1975-1977-ci illərdəki fövqəladə rejimin son dərəcə qeyri-populyarlığı, hakimiyyətdən çox sui-istifadə olunması, (nəinki şəxsi azadlığın, həm də həyatın özünün müdafiəsinə zəmanət verən Konstitusiyanın 21-ci maddəsinin icrası dayandırılmışdı; qabaqlayıcı həbslərin ic- rası haqqında qərarların qəbul edilməsi məhkəmənin nəza- rətindən çıxarılmışdı) HMK-nın (Hindistan Milli Konqre- sinin) 1977-ci il seçkilərində məğlubiyyəti və “Canata Partiya”nın hakimiyyətə gəlməsi ilə nəticələndi. 1980-ci ildə Türkiyədə hakimiyyətə yenidən hərbçilər gəldilər. Bu, Türkiyə cəmiyyətində indinin özündə də kifayət qədər nüfuza malik dini yönümlü siyasi qrupların mövqe- yinin güclənməsinə qarşı reaksiya idi. Atatürk ideyalarının (dünyəviliyin) qoruyucusu olan hərbçilər hakimiyyəti islamçı siyasi qüvvələrin təsirindən qoruyaraq, dəfələrlə hökuməti devirmişlər. Türkiyədə hərbi çevrilişlər pantürkizmin əsas ideoloqları olan hərbçilərin mövqelərinin zəiflədiyi hallarda da labüd olmuşdur. Doğrudur, sonra onlar hakimiyyəti mülki nümayəndələrə verirdilər, lakin Türkiyədə demokratik pro- seslərə nəzarət həmişə Atatürk ideyalarına sadiq olan silahlı qüvvələrin himayəsi altındadır. 1981-ci ildə hərbi rejim yeni konstitusiyanın layihəsini hazırlamaq üçün Məşvərət məclisi yaratdı və o, 1982-ci ildə yeni konstitusiyanı bəyəndi. Konstitusiya ümumxalq referen- Yüklə 5,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|