Ramiz Mehdiyev demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
Yüklə 5,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
107 1‐ci fəsil
Əzablı yollarla ulduzlara doğru
çıxışlarının yatırılmasına yönəldilmiş terror siyasəti, ölkədə aparılan iqtisadi siyasətdən cəmiyyətin narazılığının artması və bunun nəticəsi kimi əməkçilər tərəfindən daim mitinq və tətillər keçirilməsi təkan verirdi. 1966-cı ilin yanvarında Yunanıstanda eyni vaxtda 80 mindən çox fəhlə və qulluqçu tətil edirdi ki, bu da ölkənin istehsal potensialının dörddəbirinə bərabər idi; 1966- cı ilin iyununda 20 min bank qulluqçusu tətil etdi: 6 mindən çox poçt işçisi 48 saatlıq tətil elan etdi; həmin ilin avqustunda Afinanın 150 min dövlət qulluqçusu tətilə başladı, oktyabrda isə bütün Yunanıstanda artıq 180 min tikinti fəhləsi tətil edirdi. 1967-ci il aprelin 21-də Afinanın küçələri ilə hərəkət edən tankların səsi şəhər sakinlərini yuxudan oyatdı, radio isə polkovnik Papado- pulosun yunan xalqına mü- raciətini verirdi. O, müra- ciətdə bildirirdi ki, ölkədə inqilab baş vermişdir. Lakin bu, dövlət çevrilişi idi. Papadopulos başda olmaqla hərbi hökumət hakimiyyətə gəldi və ölkəni 1974-cü ilədək idarə etdi. Hərbçilərin özləri çevrilişi “ölkəni qarmaqarışıqlıq və dağıntı vəziyyətindən çıxarmalı olan 21 aprel inqilabı” adlandırırdılar. Yunanıstan tarixinin bu mərhələsi xarici tarixşünaslıqda hərbi diktatura yaradılması kimi şərh edilirdi, çünki 1967-ci ilin dekabrında rəsmən istefaya çıxan hərbçilərin hakimiyyətinin yeddi ili ərzində heç bir demokratik təsisat fəaliyyət göstərmə- mişdir. Parlament seçkiləri ərəfəsində hakimiyyətə gələn yeni hökumət seçkiləri keçirmədi, bütün siyasi partiyalar qadağan edilmişdi, kütləvi həbslər aparılmışdı, müxalifətçilər həbs dü- şərgələrinə salınmışdı. 1967-ci ilin dekabrında uğursuzluqla nə- ticələnən çevriliş cəhdindən sonra kral Konstantin İtaliyaya sür-
108 Ramiz Mehdiyev
Demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
gün olundu, bütün mətbuat sərt senzura altında idi, hər hansı yadfikirlilik təzahürü dərhal yatırılırdı. Ötən əsrin 60-cı illərində demokratiyadan qlobal şəkildə uzaqlaşma Latın Amerikasının Çili, Uruqvay, Venesuela, Kolumbiya kimi dövlətlərindən də yan keçmədi. Asiyanın ölkə- lərindən Hindistan (qismən), Pakistan, Filippin, İndoneziya və Koreyada demokratiyalar məğlub oldu. 1966-cı ildə Nigeriyada Afrika demokratiyası süquta uğradı. Demokratik proseslərin donorları olan iri dövlətləri tədricən bürümüş siyasi və iqtisadi böhranlar nəticəsində demokra- tikləşmənin ikinci dalğası öz tarixi irəliləyişini başa çatdırdı. Avropa ölkələri daxili iqtisadi problemlərə cəlb olunmuşdu və Keynsçilik sisteminin səmərəsizliyi ilə əlaqədar bunlar gündən- günə artırdı. ABŞ Vyetnam müharibəsinə cəlb olunmuşdu, ona xeyli miqdarda maliyyə vəsaiti, resurslar və qüvvələr sərf edilmişdi. Bu müharibə iki dünyanın – kommunist və kapitalist dünyala- rının real qarşıdurması kimi qiymətləndirilirdi. SSRİ o vaxt Nasir rejiminin təsir dairəsinin genişləndirilməsi vasitəsilə Yaxın Şərqdə öz mövqelərini gücləndirməyə çalışırdı ki, bunda da məqsəd, ABŞ-a əks olaraq, ta İsrailədək “kommunist” zolağını gücləndirmək və beləliklə, ərəb dünyasına öz təsirini saxlamaq idi. O dövrdə Fransa və Almaniya beynəlxalq siya- sətdə müstəqil rol oynamır və ümumdünya işlərində öz şərtləri- ni qəbul etdirə bilmirdi, buna görə də demokratiyanın geniş- ləndirilməsinə dair qlobal layihələrdə onların iştirakı çox cüzi idi. ABŞ izolyasionizm siyasətindən imtina etdikdən sonra Böyük Britaniya satellit rolu ilə razılaşdı. Demokratikləşmənin ikinci dalğası bir müddətdən sonra təzədən və yeni qüvvə ilə başlanmaq üçün sona yetdi.
109 1‐ci fəsil
Əzablı yollarla ulduzlara doğru
S.Hantinqton Portuqaliya inqilabını Üçüncü dalğanın baş- lanğıc nöqtəsi adlandırır. Amerika politoloqu F.Şmitter də bu fikirdədir. Portuqaliyada yarım əsr mövcud olmuş hərbi reji- min yıxılması üçün cəmi bircə gün vaxt lazım gəldi. 1974-cü il aprelin 25-də, cümə axşamı günü saat 12.25 dəqiqədə radio ilə səslənən mahnı üsyançılara işarə oldu. Kapitan Salquera de Maya Lissabondan 50 mil məsafədə yerləşən Santarim hərbi bazasından səkkiz zirehli maşını və piyadalarla dolu on yük maşınını çıxararaq, paytaxta tərəf hərəkət etdi. Silahlı Qüvvələr Hərəkatının (SQH) – Radikal əhval-ruhiyyəli orta pillə zabitlər təşkilatının təsiri altında olan bəzi digər bölmələr də çıxış etdilər. 5-ci piyada alayı paytaxt radiostansiyasını tutdu, radiostansiya saat 17.30 dəqiqədə SQH-nin ilk rəsmi məlumatını verdi. Bu, polisə və orduya kazarmalarda qalmaq barədə müraciət idi. Baş nazir Martsello Kaetano hələ respublika milli qvar- diyası hissələrinin, rejimin pretorianlarının yerləşdikləri Kar- mo kazarmalarında gizlənməyə cəhd göstərirdi. Üsyançı böl- mələr Karmoya gedən yolda briqadir Raysın komandanlıq et- diyi 7-ci əlahiddə diviziyanın tankları ilə qarşılaşdılar. Aza- cıq çaşqınlıqdan sonra Raysın adamları üsyançıların tərəfinə keçdilər. Minlərlə fəhlə və gənc küçələrə axışdı. Baş Qərar- gah tutulmuş, hava limanları bağlanmış, əsas nazirlər həbs edilmişdilər. Qoşunlar Lissabona gedən yolu kəsmiş və əhə- miyyətinə görə ikinci şəhər olan Portunu qoruyurdular. Üs- yançılara yalnız hamının nifrət etdiyi məxfi polis müqavimət göstərirdi, hiddətlənmiş kütlə onun iqamətgahını mühasirəyə almışdı. Üsyana qalxan xalqa mənasız müqavimət cəhdi za- manı məxfi polisin agentləri bir neçə adamı güllələmişdilər. Yüklə 5,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|