Ramiz Mehdiyev demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
Yüklə 5,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
122 Ramiz Mehdiyev
Demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
mət aksiyasının keçirilməsini elan etdi. Bu hadisənin şahid- lərindən biri yazırdı ki, “mənim bütün qonşularım küçələrdə idi, maşınlardan “Prezident günahkardır!” ritmində siqnallar verir, qazan və tavaları taqqıldadırdılar…, çoxları ailəliklə gəlmişdi”. Manila küçələrində əyninə eyni cür paltar geymiş prezident əleyhdarlarının sayı milyona çatmışdı, özü də onların arasında həm tələbələr və cavan peşəkarlar (bunlar çoxluq təşkil edirdi), həm də orta sinfin nümayəndələri, yaşlı adamlar və yoxsullar var idi. Müxalifəti gözdən salmağa çalışan prezident Estrada bir neçə min məhbusu azad etdi, onlar hakimiyyəti dəstəkləyən nü- mayişlər təşkil etməli, müxalifətlə silahlı toqquşmalar yaratmalı idilər, o, həmçinin ordunu kütləvi nümayişləri dağıtmağa ça- ğırdı. Lakin polis və ordu rəhbərləri prezidenti dəstəkləməyib müxalifətin tərəfini tutdular. Ölkənin ali məhkəməsi prezidentin istefasını bəyan etdi. Qloriya Makapagal-Arroyo Filippinin yeni prezidenti, Teofisto Quinqona vitse-prezident oldu. Qeyd etmək lazımdır ki, bu ölkədə demokratiyaya sülh yolu ilə keçid cəmiyyətin ən fəal hissəsi olan tələbələrin və iş adamlarının və sonradan onlara qoşulan digər ictimai qrupların iştirakı olmadan mümkün ola bilməzdi. Prezidentin əmrlərini yerinə yetirməkdən imtina edərək, öz xalqına atəş açmayan polis və hərbçilərin mövqeyi də mühüm rol oynamışdır. Küçələrə çıxmağa cəsarət etmiş adamlara iflasa uğramış rejim üzərində özlərinin mənəvi üstünlüklərini dərk etməkdə kilsə rəhbərləri və sıravi din xadimləri də kömək göstərmişdilər. Demokratik ideyalar ölkədə ictimai tərəqqinin əsas carçısına çevrilmişdi Pakistanda hadisələr daha mürəkkəb şəkildə cərəyan edirdi. 1977-ci ildə ölkədə hərbi çevriliş nəticəsində general
123 1‐ci fəsil
Əzablı yollarla ulduzlara doğru Ziya ül-Həqq hakimiyyətə gəldi. Baş nazir Zülfüqar Bhutto həbs edildi və tezliklə edam olundu. Onun arvadı və uşaqları ölkədən sürgün olundular. Lakin, məlum olduğu kimi, tarix sürprizlərlə doludur. 1986-cı ildə Zülfüqar Bhuttonun qızı Bənəzir Bhutto ölkəyə qayıdaraq, Xalq Partiyasına başçılıq etdi. Qadın oppo- nentinin gücləndiyini görən Ziya ül-Həqq, 1988-ci ildə parlamenti buraxdı, azad seçkilər təyin etdi və… islamı ölkənin ali qanunu elan etdi. Bu hal qadının seçilməsinin qarşısını almalı idi. Ancaq avqust ayında Ziya ül-Həqq gözlənilmədən təyyarə qəzasında həlak oldu, Bənəzir Bhutto isə seçkilərdə qalib gələrək ölkənin Baş naziri vəzifəsini tutdu.
Bənəzir Bhutto əvvəlcə kabinetə iki il müddətində, sonra isə yenidən – 1993-cü ildən 1996-cı ilədək başçılıq etdi. Ancaq bu müddət Bhuttonun diplomatik istedadı sayəsində Pakistanın beynəlxalq aləmdə regional siyasətin güclü və müstəqil faktoru kimi tanınması üçün kifayət etdi. Bhuttoun ikinci istefasından üç il sonra, 1999-cu ilin oktyabrında Pakistanda baş verən “məxməri” çevriliş cə- miyyətdə elə bir həyəcan doğurmadı. Ölkə üçün bu, artıq adi hal idi, çünki son əlli ildə 17 baş nazir və 9 prezident dəyişilmişdi. Pakistanı iyirmi beş ilə yaxın hərbçilər idarə etmişdi. Ona görə də əhali əlli altı yaşlı general Pərviz Müşərrəfin hakimiyyətə gəlməsini nisbətən sakit qarşıladı. Bunun daha ciddi səbəbləri də vardı. 1997-ci ilin fevralında hakimiyyətə gəlmiş əvvəlki Baş nazir Nəvaz Şərif ölkədə bir o qədər də populyar deyildi. Hökumətin iqtisadiyyatda uğursuzluqları və bunun nəticəsi kimi qiymətlərin artması, hakimiyyətin yüksək pillələrindəki
124 Ramiz Mehdiyev
Demokratiya yolunda: irs haqqında düşünərkən
korrupsiya və Nəvaz Şərifin diktatorluq meyilləri xalqın hökumətə rəğbətini artırmırdı. P.Müşərrəf 1998-ci ilin oktyabrından Qərargah rəislərinin birləşmiş komitəsi sədrinin səlahiyyətlərini icra edirdi. Ancaq iki həftə keçməmiş, Nəvaz Şərif səbəbini izah etmədən Müşərrəfin istefasını elan etdi. Müşərrəf bu barədə mətbuat səhifələrindən xəbər tutdu. Hərbi çevrilişdən sonra Pərviz Müşərrəf yüksək rütbəli hərbçilərin və bir neçə mülki məmurun daxil olduğu Müdafiə və Milli Təhlükəsizlik Şurasının başında duraraq, özünü öl- kənin bir nömrəli vəzifəli şəxsi elan etdi. Prezident Rafiq Tarar da daxil olmaqla, ölkənin bütün vəzifəli şəxsləri bu rəhbər orqanın təlimatlarına tabe olmalı idilər. General ölkə- nin xilas olunmasına dair öz proqramını elan etdi, iqtisadi və siyasi islahatlar keçirməyi, korrupsiyaya qarşı fəal mübarizə aparmağı, mövcud olan idarəetmə təsisatlarını yaxşılaşdır- mağı və yenilərini, daha səmərəlilərini yaratmağı, səhiyyə və təhsil sahəsində hökumət proqramları həyata keçirməyi və s. vəd etdi. O, təcili həllini gözləyən ciddi məsələlər sırasında dağılmaq həddinə çatmış “milli iqtisadiyyatın bərpa olun- masını” prioritet problem kimi vurğuladı. Pakistanda demokratiyanın tarixi qısadır. Çoxsaylı etnik və dini sektalara bölünmüş bu ölkə demokratik cəmiyyət qurmaq istiqamətində yalnız indi ilk addımlarını atır. Hər halda, problemin geosiyasi baxımdan tədqiqi göstərir ki, bu regionda demokratik dövlət qurmaq əsrlərdən bəri mürəkkəb məsələ olub. Daxili münaqişələr, tayfa maraqlarının toqquşması, müxtəlif dini qavrayış, Kəşmirlə bağlı qonşu Hindistanla qarşıdurma, nəhayət, radikal islam qruplarının Pakistanı daim “kafirlərlə” müharibə yoluna çıxarmaq cəhdləri demokratik cəmiyyət ideallarını arxa plana keçirir. Yüklə 5,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|