Redaks ġya heyəTĠ
Yüklə 7,09 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ĠS TĠQLAL BƏYANNAMƏSI
- "ĠS TĠQLAL" MUZEYĠ
- "Sənələrdən bəri bəslədiyimiz bir arzu var ki, o da
67
Məmməd zadə, Ə.Hə md izadə, Əh məd Hə md i Qaraağac zadə, Ümmügülsüm, Əh məd Cavad, Əli Yusif, Cəfə r Cabbar- lı, Əbdülvahab Məmmədzadə, Məmmədəli Rəsulzadə, Ağa oğlu Məhəmməd, MəĢədi Yusif Fərzixanov və b. idi. ĠĢti- rakçıların ço xluğuna baxmayaraq, qəzetin aparıcı ədəbi simaları M.Ə.Rəsulzadə, M.B.Məmmədzadə və Ə.H.Qaraağaczadə idi. ―Ġstiqlal‖da partiyanın məfkurəsinin təbliği əsas yer tuturdu. Ġlk nö mrələrinin birində "Türk Ədəmi-Mərkəziyyət fırqəsi "Müsavatın məramnaməsi" dərc olun muĢdu. "Firqə həyatı" rübrikasında Bakı və ətrafında, əyalətlərdə "Müsavat" özəklərinin iĢi iĢıqlandırılırd ı. ―Ġstiqlal‖da partiyalararası ixtilaflar, "Müsavat‖la "Ġttihad" və sosialistlər arasındakı ziddiyyətlər geniĢ Ģərh o lunurdu. "Kabinə böhranı" baĢlığ ı ilə dərc olun muĢ məqalə lərdə siyasi da irə lərdə və ziyyət təhlil edilird i. Qə zetdə A zərbaycan xa lqına qarĢı mart soyqırımının və Ġstiqlal bəyannaməsinin elan olun masının ildönümü münasibətilə yazılara və keçirilmiĢ tədbirlərin təsvirinə geniĢ yer verilird i. ―Ġstiqlal‖ın səhifələrində bədii ədəbiyyat da əhəmiyyətli yer tuturdu. Qəzetdə M.Ə.Rəsulzadə, Ə.Cavad, Ümmügülsüm, Əli Yusif və C.Cabbarlın ın Ģerləri, "Seyrçi" və "Ağcaqanad" imzaları ilə nəsr əsərləri dərc o lunmuĢdur.
xılmıĢ toplu. "Ġstiqlal bəyannaməsi"nin mətni ilə açılan topluda Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin "Azərbaycan parlamenti", P.Kosalının "Seymin Parla manı Cü mhuriyyətimizin tarixi inkiĢafında", Üzeyir bəy Hac ıbəylin in "Azərbaycan türklərinin musiqisi tarixindən", namə lum müəllifm "Xa lq ədəbiyyatı" məqalə ləri verilmiĢdir. "ĠSTĠQLAL" - Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin süqutundan sonra Vətəni tərk etməyə məcbur olan Azərbaycan siyasi mühacirlərinin 1932-34 illərdə Almaniyanın Berlin Ģəhərində Azərbaycan dilində nəĢr etdirdiyi ictimai-siyasi qəzet. Ġlk nö mrəsi 1932 il yanvarın 10-da buraxılmıĢdı. "Ġnsanlara hürriyyət! Millətlərə istiqlal!" Ģüarı ilə nəĢr olunan qəzetin redaktoru Məhəmməd Əmin Rəsulzadə idi. Sovet hökumətinin dəfələ rlə təkidli tələb ləri nəticəsində Türkiyə Cümhuriyyəti hökuməti öz əra zisində fəaliyyət göstərən Azərbaycan siyasi mühacirətinə qəzet və jurnalların nəĢrini qadağan etməyə məcbur o lduğundan Azərbaycan mühacirətinin rəhbəri M.Ə.Rəsulzadə bu məqsədlə fəaliyyət mərkəzin i Alman iyaya-Berlinə köçürmüĢdü. O, "Ġstiqlal" qəzetinin 1-c i nö mrəsində dərc etdirdiy i "Qısılmayan bir səs" adlı baĢ məqaləsində bu münasibətlə yazırdı: "Türkiyə Cü mhuriyyəti höku mətinin qərarı ilə Ġstanbulda nəĢr edilən "Odlu yurd", "Azəri-Türk", " Yen i Tü rküstan" məcmuələri ilə "Bild iriĢ" qəzetəsi qapanmıĢdır". "Ġstiqlal" qəzetinin amalından və
məra mna məsindən bəhs
edən M.Ə.Rəsulzadə yazırdı: "Bu gün Berlindən eĢitdiyiniz bu səs 10 ilə ya xm bir müddətdən bəri Ġstanbuldan gəliyordu". ―Ġstiqlal‖ın səhifələrində Azərbaycan Cü mhuriyyətinin elanı, ölkənin 11-ci Qırmızı ordu tərəfindən iĢğalı, Bakının daĢnak və ingilis qüvvələrindən azad ed ilməsi, ermən ilə rin türk-müsəlman xa lqına qarĢı törətdiyi soyqırımları və baĢqa tarixi hadisələrin ildönümü bayram və matə m günləri kimi geniĢ qeyd olunurdu. 1933 il mayın 28-də A zərbaycan istiqlanının e lan o lunmas ın ın 15-ci ildönümü münasibətilə qə zetin 8 səhifə lik bayra m nömrəsi tamamilə bu hadisəyə həsr olunmuĢdu. Qəzetdə o dövrdə SSRĠ-də, A zərbaycanın SSR-də və
ümu miyyətlə, dünyada baĢ verən mühüm ictimai-siyasi hadisələrə münasibət bild irilməklə yanaĢı, Azə rbaycan tarixilə, mədəniyyət, ədəbiyyat və incəsənə-tinə həsr olunmuĢ yazılara da geniĢ yer verilird i. Qəzetdə Molla Pənah Vaqif, Abbas Səhhət, Cəlil Mə mmədquluzadə haqqında, Azərbaycan teatr tarixi və s. barədə sanballı məqa lələ r dərc o lunmuĢdur. Qəzet in, de mə k o lar ki, bütün nömrə lərinin baĢ məqalələrini M.Ə.Rəsulzadə özü yazırdı. "Ġstiqlal‖ın ən məhsuldar yazarlarından biri də Mirzə Bala Məmməd zadə idi. Bəzən bir nömrədə onun bir neçə məqaləsi dərc olunurdu. Qəzetin əsas müəlliflə ri sırasında doktor Mir Yaqub, Hilal MünĢi, doktor Abdulla Cövdət, V.Nuhoğlu, Dəmirçioğlu, Ġsrafıl və baĢqaları da var idi. ―Ġstiqlal‖ın əldə olan son 64-cü nömrəsi 1934 il avqustun 15-də iĢıq üzü görmüĢdür. Əd.: T a h i r l i A., "Azərbaycan mühacirət mətbuatı", B., 2002;
ġi m Ģ i r Səbahəddin, Azərbaycanın istiqlal mücadiləsi, Ġstanbul, 2002.
68
Azərbaycan Milli Şurasının qərarına əsasən, Azərbaycanın istiqlaliyyətini rəs mən e lan edən sənəd (Əqdnamə). Ġstiqlal bəyannaməsi A zərbaycan Milli ġurasının 1918 il may ın 28-də Tiflisdə, keç miĢ Qa fqaz caniĢinin in iqamətgahında keçirilən iclasında qəbul olunmuĢdur. Ġclasa Həsən bəy Ağayev sədrlik etmiĢdir. Altı bənddən ibarət olan bəyanaməni (bu sənədi o dövrdə Əqdnamə və ya Misaqi- milli də adlandırırdılar) A zərbaycan Milli ġurasın ın aĢağıdakı üzvləri imzalamıĢlar: Həsən bəy Ağayev, Fətəli xan Xoysk i, Nəsib bəy Yusifbəyli, Ca mo bəy Hacınsk i, ġəfı bəy Rüstəmbəyli, Nəriman bəy Nərimanbəyov, Cavad Məlik -Yeqanov, Mustafa Mahmudov. Azərbaycanın istiqlaliyyətinin e lan o lunması və Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin yaran ması barədə Nazirlə r ġurasının sədri Fətəli xan Xoyskinin adından may ın 30-da radioteleqrafla dünyanın əksər siyasi mə rkə zlərinə -London, Paris, VaĢinqton, Ġstanbul, Berlin, Madrid, Moskva, Roma, Vyana, Bu xarest, Tokio, Haaqa, Kopenhagen, Stok-holm və s. yerlə rə rəsmi məlu mat verilmiĢdir. Ġstiqlal bəyannaməsinin elan
o lunması Azərbaycan xa lqının taleyində misilsiz tarixi hadis ə idi. M.Ə.Rəsulzadə sonralar bu barədə belə yazmıĢdır: "28 mayıs 1918 il Bəyannaməsini nəşr etməklə Azərbaycan Şurayi-milliyəsi, söziin siyasi mənası ilə, bir Azərbaycan millətinin varlığını təsbit etmişdir. Beyləki, Azərbaycan kəlməsi sadə coğrafi, etnoqrafi və linqvistik bir kəlmə olmaqdan çıxaraq, siyasi bir aləm olmuşdur".
(Əqdnamə)
"Böyük Rusiya inqilabının cərəyanında dövlət vücudunun ayrı-ayrı hissələrə ayrılması ilə Zaqafqaziyanın rus orduları tərəfındən tərkinə mövcib bir vəziyyəti-siyasiyyə hasil oldu. Kəndi qəvayi-mə xsusələrinə tərk olunan Zaqafqaziya millətləri müqəddəratlarının idarəsini b izzat kəndi ə llə rinə alaraq Zaqafqaziya QoĢma Xalq Cümhuriyyətini təsis etdilər. Vəqaye- siyasiyyənin inkiĢaf et məsi üzərinə gürcü milloti Zaqafqaziya QoĢma Xalq Cü mhuriyy əti cüzindən çıxıb da müstəqil Gürcü Xalq Cü mhuriyyəti təsisini səlah gördü. Rusiya ilə Osmanlı imperatorluğu arasında zühur edən müharibənin təsviyəsi üzündən hasil olan vəziyyət hazireyi-siyasiyyə və mə mləkət da xilində bulunan misilsiz anarxiya Cənub-ġərqi Zaqafqaziyadan ibarət bulunan Azərbaycana dəxi bulunduğu daxili və xaric i müĢkülatdan çıxmaq üçün xüsusi bir dövlət təĢkilatı qurmaq lüzu munu təlqin ediyor. Buna binaən arai-ü mu miyyə ilə intixab olunan Azərbaycan ġurayi-milliyeyi isla miyyəsi bütün cəmaətə elan ediyor ki: 1. Bu gündən etibarən Azərbaycan xəlq i hakimiyyət həqqinə malik olduğu kibi, Cənubi və ġərqi Zaqafqaziyadan ibarət Azərbaycan dəxi ka mil-ə l-hüquq müstəqil b ir dövlətdir. 2.
3.
Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti bütün millətlər və bilxassə, həmciva r olduğu millət və dövlətlə rlə münasibəti-həsənə təsisinə əzm ediyor. 4.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti millət, məzhəb, sinif, silk və cins fərqi gözlə mədən qələmrovunda yaĢayan bütün vətəndaĢlarına hüquqi-siyasiyyə və vətəniyyə təmin eylər. 5.
geniĢ meydan buraxır. 6.
Məclisi-Müəssisan toplanıncaya qədər Azərbaycan idarəsinin baĢında arai-ü mu miyyə ilə intixab olunmuĢ ġurayi-milliyəyə qarĢı məsul höku məti-müvəqqəti durur". 7.
Rüstəmbəyov, Nəriman bəy Nərimanbəyov, Cavad Məlik-Yeqanov, Mustafa Mahmudov. "ĠS TĠQLAL" MUZEYĠ - A zərbaycanın tarix və mədəniyyətini, milli bədii irsini nümayiĢ və təbliğ edən ilk dövlət muzeyi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə yaradılmıĢdır. 1919 il dekabrın 7-də Azərbaycan Parlamentinin iĢə baĢlamasının ildönümü münasibətilə onun binasında açılmıĢ və Parlamentin nəzd ində fəaliyyət göstərmiĢdir. Mu zeyin təsisi ilə əlaqədar "Azə rbaycan" qəzeti (1919, 23 sentyabr) yazırd ı: "Sənələrdən bəri bəslədiyimiz bir arzu var ki, o da vətənimiz Azərbaycanda bir milli muzey təsisidir... Säbiq Rusiya zamanında təsis edəcəyimiz muzeyin adını "milli muzey" Yüklə 7,09 Mb. Dostları ilə paylaş:
|