Redaktor: bdu-nin genetika və təkamül təlim kafedrasının biologiya elmləri
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
sıxlığı psixi xəstəliklərin və sosial anomal halın (patologiya) təzahüründə mühüm amillərdən biridir. Elmi-texniki tərəqqinin neqativ nəticələrindən və «sivilizasiya xəstəliklərinin» təzahürünün səbəblərindən biri də hərəkətsizlikdir. Əgər 100 il bundan əvvəl insanın ictimai- faydalı fəaliyyətində fiziki əməyin hissəsi 96% təşkil edirsə, indi 1%-ə yaxındır. Hərəkətin çatışmazlığı nəticəsində əzələ skeletləri və ürək daha çox inkişaf etmiş olur. Bunun nəticəsində hər hansı yüklənmə öyrənilmiş orqanizmdə fizioloji norma daxilində, miokardın fəaliyyətinə səbəb olurdusa, indi o, daha təhlükəli hal olaraq patoloji proseslərin inkişafma təkan verir. Hərəkətsizlik zamam mənfi və müsbət emosiyalar ürək fəaliyyətinin pozulmasına gətirib çıxarır. Az hərəkətli kök şəhər sakinlərində tez-tez ortopedik xəstəhklər (skeletin deformasiyası, onurğa sütununun əyilməsi, ayaq altının yastılığı) əmələ gəlir ki, onlar da hərəkəti daha da məhdudlaşdırır. 4.3. Antropogen amil kimi insanın fəaliyyəti tnsan biosferinin dəyişilməsinin tarixi mərhələləri: • adi bioloji növ kimi insanların biosferə təsiri; • ekosistemi kəskin dəyişmədən yüksək intensivli ov; • təbii ekosistem hissəsinin köklü dəyişdirilməsilə aqrar ekosistemlərin yaradılması; • biosferin maddi-enerji balansının əhəmiyyətli dərəcədə pozulması; • biosferin bütün komponentlərinin qlobal dəyişdirilməsi, intensiv sənaye fəaliyyəti və əhali məskunlaşmasımn artması ilə əlaqədar maddələr dövranımn və biosfer enerjisinin pozulması. Demoqrafik partlayış. Maksimal çoxalma prinsipi elə bir silahdır ki, onun köməkliyilə həyat planetimizə sahib olmuş, bütün ekoloji taxçam doldurmuşdur. Əgər bütün canh mövcudat ölümə məhkum olmasaydı, o zaman həyati hadisələrin belə müxtəlifliyi baş verə bilməzdi. Ölüm - təbiətin alətidir, bizim təkmilləşməyimizə görə biz ona borcluyuq. 96 ölümdən fərqli olaraq, doğulmuş şüurlu məhdudiyyət tən- zimedici amil kimi elmi-texniki tərəqqiyə bərabərdir, təbiətə təzyiqin azalmasım («mühitə «təzyiq») təmin etməyə qabüdir, bununla da o, səviyyəni, həyatın keyfiyyətini qaldırmaq, həyatın özünü qorumaq qabiliyyətinə malikdir. Bu, gözlə görünən və ağıUı tədbir bir su*a səbəblər nəticəsində yerinə yetirilmir. Təkamül prosesində çoxalma və uşaq doğumu insanda dərin müsbət emosiyalarla əlaqədardır. İlk analoji inkişaf mərhələsində məhz bunun nəticəsində maksimal çoxalma prinsipi həyata keçirilirdi. Haznda dünyada beş şərait mövcuddur: Yer kürəsinin əhali azhğı və cəmiyyətdə sosial proseslərin üstünlük təşkil etməsi. Hər gün 250 min körpə doğulur: saatda 1040, saniyədə isə 3 körpə. 21 gün ərzində o qədər uşaq doğulur ki, böyük şəhərin əhalisini təşkil edir. Hər yapon qadınma 1,57, almana 1,6 uşaq düşür; az inkişaf etmiş regionlarda hər qadına 4-6 uşaq düşür. Əhalinin sayının azalması üçün minimum 2,1 uşaq lazımdır. Zəngin sənaye dövlətlərində əhalinin azalması bir tərəfdən ən yoxsul ölkələrdə partlayış artımı - digər tərəfdən isə bu, o ziddiyyətdir ki, son nəticədə yaxın onilliklər üçün ən iri sosial- iqtisadi və siyasi problemə çevrilmə qorxusu yaradır. Yer kürəsi görünüşünün dəyişilmə prosesi sürətlənmişdir. Şəhərlərin arasıkəsilmədən artması, torpaqların dağılması və suların çirklənməsi, meşələrin geniş miqyasda qırılması, atmosferdə qazların yolverilməz konsentrasiyası (bu konsentrasiya «şitillik effekti» yaradır) - bütün bunlar əhali sıxhğının qüvvətli, nəzarət edilməyən artımıdır. ABŞ və Meksikamn sərhədlərindən şimalda əhali artmır, cənuba tərəf 1950-ci ildə göstərici 25 mln-dan hazırda 85 mln. olmuşdur. Avropa dövlətləri də ölkəyə gəlişi məhdudlaşdıran qanunu sərtləşdirməyə məcbur olmuş və öz sərhədlərini möhkəmləndirmişlər. Bununla yanaşı, yüz minlərlə qeyri-leqal imiqrantlar zəif inkişaf etmiş regionlardan qaçaraq inkişaf etmiş ölkələrdə yaşayırlar. 97 Bu gün əhalinin artmu qlobal təhlükə siyahısında birinci yüklərdən birini tutur. Ona görə bizim yüzilliyin 90-cı illərini BMT «kritik onillik» elan etmişdir. Əgər «üçüncü dünya» ölkələrində doğulma miqdarınm kəskin azalması baş verməzsə, onda katastrofık nəticələr labüddür. 50-60-cı illərdə doğulma üzərində nəzarət proqramımn həyata keçirilməsilə insan selinin qabağının alınmasının mümkün olacağı nəzərdə tutulurdu, ancaq bu yol çox uzun oldu. İş burasındadır ki, doğulma hay-küyü keçmiş onillikdə inkişaf edən ölkələrin kəskin gəncləşməsinə imkan yaratdı - onların əhalisinin 40%-i 15 yaşından kiçik idi. Avropada isə bu göstərici 9-10% təşkil edir. Deməli, hər şəraitdə əhalinin mütləq sayı artmağa başlayacaq, çünki valideyn olmaq qabiliyyətli adamların sayı artmışdı. Uşaqsalmalar ailədə aşağı salmaq mümkün olarsa, ölkə əhalisi sayını hal-hazırda 85 mln nəfərdən 150-160 mln nəfərədək çatmaq, yəni 2 dəfə artırmaq mümkün olardı. Demoqrafçılar səs-küydən sonra cavan ailələrin artması ilə əlaqədar körpə uşaqların daha çox doğulduğunu «əks səda effekti» adı altında şərh edirlər. «Əks-səda effekti» və yeni doğum sıçrayışının birləşməsi dünyada partlayış təhlükəsi qarışığını əmələ gətirir. XX əsrin son onillikləri ərzində demoqrafik proqnoza görə. Yer kürəsi əhalisi 1 milyarda qədər artacaqdır. Gözlənilir ki, 2025-ci ildə bu miqdar 8,467 milyarda çatacaq, yəni 1960-cı ildə planetdə əhalinin sayma uyğun gələn artım yaxın 35 il ərzində təkrar olunacaq. Əhalinin sayı 3,1 milyard olacaqdu:. Ən yeni optimist hesablamalara görə, hələ bir nəslin həyatı zamam Yer üzündə minimum 10-12 milyard adam məskunlaşacaq. Bu isə həyat səviyyəsində əldə edilən tərəqqini əhali artımı nəticəsində heçə endirəcəyinə dəlalət edir. Əhali artmu gec-tez dünya ehtiyatları, kəmiyyətinin məhdudlaşması ilə nəticələnəcək. Hətta son 30 ildə taxılın dünya istehsalmm artımı belə achq çəkənlərin ehtiyacmı ödəyə bilməyəcək. 2025-ci ilə yaxın Afrikada əhali iki dəfə artacaq (648 mln.dan 1, 58 milyarda). Bu zaman iqtisadi gərginlik daha da qüvvətlənəcək. 98 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|