Redaktor: Cahangir Məmmədli
Yüklə 2,98 Kb. Pdf görüntüsü
|
50 mümkündür. Deyilənləri nəzərə alsaq texnika, tibb, təbiət elmləri üzrə hazırlanan elmi kadrların sayı digər sahələrdə- kindən on dəfələrlə artıq olmalıdır. Milli Strategiyanın elmi təĢkilatlar və ictimaiyyət qarĢısında qoyduğu vəzifələrdən biri də aparılan tədqiqatların, kadr hazır- lığının keyfiyyətinin yüksəldilməsidir. Ümimiyyətlə, keyfiyyət məsələsi kifayət qədər mürəkkəb və hərtərəfli yanaĢma tələb edən problemdir. Sovet Ġttifaqında elmi kadrların hazırlanması və attestasiyası eyni normativ sənədlər əsasında həyata keçirilirdi. Buna baxmayaraq, SSRĠ-nin aparıcı universitet- lərində təhsil almıĢ və mərkəzi elmi-tədqiqat institutlarında təcrübə toplamıĢ mütəxəssislərlə yerli elmi kadrlar arasında əhəmiyyətli keyfiyyət fərqləri mövcud idi. Müstəqilliyin ilk illərində istedadlı alimlərimizin bir hissəsi ölkəni tərk etmiĢdir. Onlar indi MDB-nin, ABġ-ın və Avropa ölkələrinin universitet- lərində, elmi institutlarında çalıĢırlar. Nəticədə Azərbaycanın elmi kadr potensialı zəifləmiĢdir ki, bu da özünü digər məsə- lələrlə yanaĢı kadr hazırlığının keyfiyyətində də biruzə verir. Hazırda ölkə üçün lazım olan elmi mütəxəssislərin əksə- riyyəti yerli universitet və institutlarda hazırlanır. Bu prosesin keyfiyyətini qiymətləndirmək üçün SCIMAGO qrupunun hesa- batı kifayət qədər yararlıdır. Aydındır ki, sənəd təkcə aspirant və doktorantların deyil, sahə və istiqamətlər üzrə çalıĢan bütün alimlərin əsərlərinin təhlilinə əsaslanır. Buna baxmayaraq, mü- dafiə edilmiĢ namizədlik və doktorluq dissertasiyalarının sayı ilə müvafiq istiqamətlər üzrə beynəlxalq jurnallarda çap olunmuĢ məqalə sayının müqayisəli analizi elmdə kadr hazır- lığının keyfiyyəti, orta statistik mütəxəssisin səviyyəsi haqda əsaslı mülahizələr yürütməyə imkan verir. Lakin belə təhlil hətta beynəlxalq səviyyədə təmsil olunmamıĢ ixtisaslarda ayrı- ayrı parlaq mütəxəssislərin yetiĢməsini istisna etmir. AraĢdıracagımız ilk elm sahəsi filologiyadır, çünki elmi kadrların yetiĢdirilməsində birincilik məhz bu sahəyə məxsusdur. Filologiya elmlərində ən çox mütəxəssis Azərbay- 51 can (112) və dünya ədəbiyyatı (57), Azərbaycan dili (48), folklorĢünaslıq (36), ədəbiyyat nəzəriyyəsi (28) və german dilləri (22) ixtisasları üzrə hazırlanib. Maraqlıdır ki, həmin dövrdə slavyan dilləri üzrə 17, sami dilləri üzrə 7 dissertasiya müdafiə edildiyi halda, türk dilləri ixtisası üzrə bu rəqəm cəmi 2-yə bərabər olub. Burdan belə nəticəyə gəlmək olar ki, biz öz dilimizdən baĢqa bütün türk dillərini öyrənib qurtarmıĢıq. Ölkəmizin türk dünyasında gedən inteqrasiya proseslərini dəstəklədiyi və vahid türk dilinin yaradılmasına böyük ehtiyac duyulduğu bir vaxtda elmimizin türk dillərinə belə soyuq münasibətinə haqq qazandırmaq mümkün deyil. Respubli- kamızdakı azsaylı xalqların dilləri də elmi tədqiqatlardan kənarda qalıb: yəqin ki, bu dilləri xarici mütəxəssislər öyrən- məlidir. Təsvir etdiyimiz mənzərə əvvəllər formalaĢmıĢ kadr potensialının özünüyeniləmə prosesində yaranır: sovet dövründə Azərbaycanın milli maraqları nəzərə alınmadan ha- zırlanmıĢ mütəxəssislər indi də tələb olunan ixtisaslar üzrə deyil, öz elmi istiqamətləri üzrə mütəxəssis hazırlamaqda davam edirlər. Bu kadrların hansı məqsədlər üçün yetiĢdirildiyi isə heç kimi maraqlandırmır. Ġndi isə filologiya sahəsindəki mənzərəyə xarici müĢa- hidəçi-alimin gözü ilə baxaq. Filologiya SCIMAGO-nun hesabatının “incəsənət və humanitar elmlər” bölməsində iki is- tiqamətlə təmsil olunub. Bu istiqamətlər “dil və linqvistika” və “ədəbiyyat və ədəbiyyatĢünaslıq” adları altında verilib. Hesabat dilçilik və ədəbiyyat istiqamətlərində Azərbaycan elminin bey- nəlxalq səviyyədə heç bir məqalə ilə təmsil olunmadığını göstərir. Beləliklə, kənar müĢahidəçi elmin adı çəkilən istiqa- mətlərinin ölkəmizdə təĢəkkül tapmadığı qənaətinə gəlməlidir. Filologiya elminə xas olan problemlər bütün ictimai-siyasi, humanitar elmlər üçün xarakterikdir. Tarix, hüquq, pedaqogika, psixologiya, fəlsəfə, sənətĢünaslıq kimi sahələrdə beynəlxalq jurnallarda çap olunmuĢ məqalə tapmaq müĢkül məsələdir. Mə- sələn, 12 ildə tarix üzrə 2, pedaqogika üzrə 2, psixologiya üzrə 52 1 məqalə çap edilmiĢdir. Hüquq, musiqi sənəti, fəlsəfə üzrə beynəlxalq səviyyədə elmi məqalə çap edilməyib. Buna baxma- yaraq adı çəkilən sahələrdə 471 dissertasiya müdafiə olunmuĢ, daha 828 aspirant və dissertant isə qəbul edilmiĢdir. Ġctimai-siyasi və humanitar elmlərdəki mövcud durum və yaranmıĢ vəziyyətdən çıxıĢ yolları bir neçə gün öncə Dövlət Ġdarəçilik Akademiyasında Prezident Administrasiyasının rəh- bəri, akademik R. Mehdiyevin sədrliyi ilə keçirilmiĢ müĢavirə- də geniĢ müzakirə edilmiĢdir. MüĢavirədə AMEA-da və univer- sitetlərdə kifayət qədər elmlər doktoru və namizədi hazırlan- dığı, lakin onların ölkənin gələcək inkiĢaf strategiyasının elmi əsaslandırılması baxımından istifadəsiz qaldığı qeyd olunmuĢ- dur. MüĢavirədə qəbul edilmiĢ qərarların həyata keçirilməsi ilə ictimai və humanitar elmlərdə yuxarıda göstərilmiĢ problemlə- rin həllinə güclü təkan verəcəyinə inanırıq. Kadr hazırlığında ikinci yeri tibb elmi tutur. Bu sahədə ən çox namizədlik və doktorluq dissertasiyalarının müdafiə edil- diyi ixtisasların siyahısı belədir: cərrahlıq-45, stomatologiya- 30, mamalıq və ginekologiya-27, pediatriya-24, onkologiya-20, daxili xəstəliklər-16, kardiologiya-16, epidemiologiya-16, trav- motologiya və ortopediya-13, allerqologiya və immunologiya- 13, anesteziologiya və reanimatologiya-10. Təbii ki, bu qədər dissertasiyanın müdafiə edildiyi sahə üzrə beynəlxalq elmi jur- nallarda çoxsaylı məqalələrin çap olunduğunu gözləmək olardı. Təhlillər isə göstərir ki, 1996-2007-ci illərdə tibb elminin yuxa- rıda göstərilmiĢ ixtisaslarından kardiologiyada 7, cərrahiyyə, pediatriya, mamalıq və ginekologiya ixtisaslarının hər birində 1 elmi məqalə çap olunmuĢdur. Digər ixtisaslar (stomatologiya, daxili xəstəliklər, immunologiya və allerqologiya, anestezio- logiya və reanimatologiya, travmotologiya, epidemiologiya) üz- rə isə beynəlxalq səviyyədə elmi məqalə qeydə alınmayıb. BaĢqa sözlə, 11 ixtisas üzrə beynəlxalq məlumat bazalarında 12 ildə cəmi 10 məqalə qeyd edilmiĢdir. Bir daha vurğulayaq ki, çap olunmuĢ məqalələr haqqındakı statistik məlumatlarda təkcə Yüklə 2,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|