Редактор: Филолокија елмләри доктору, профессор тејмур әҺМӘдов

“AZƏRBAYCAN TARİXİ VƏ MƏDƏNİYYƏTİ  

CƏMİYYƏTİ” 

(Kalininqrad) 

 

“Azərbaycan Tarixi və  Mədəniyyəti Cəmiyyəti”nin yaranmasına 

1989-cu ildə  təşəbbüs göstərilsə  də,  əsasən 1990-cı ilin may ayından 

fəaliyyətə başlamışdır. Cəmiyyətin sədri Zaur Məmmədovdur. Kalininqrad 

vilayətindən iki mindən çox azərbaycanlı yaşayır. Onların  əksəriyyəti 

mühəndislər, həkimlər, tələbələr, milis işçiləri və  fəhlələrdir. Cəmiyyətin 

əsas məqsədi Azərbaycanın zəngin tarixini və mədəniyyətini başqa xalqlar 

arasında təbliğ etmək, tanımaqdır. Lakin Cəmiyyətin fəaliyyət dairəsi 

bununla məhdudlaşmır. Azərbaycanda baş verən ictimai-siyasi hadisələr, 

demokratik  proseslər  Cəmiyyətin diqqət mərkəzindədir. Cəmiyyətin 

üzvləri Qarabağın dağlıq hissəsində  və  sərhəd bölgələrindəki hadisələri 

həyəcanla izləyir, mümkün olan maddi və  mənəvi köməyi  əsirgəmirlər. 

Azərbaycana qarşı erməni təcəvüzü haqqında informasiya blokadasının 

yarılmasında, Qarabağa dair təhrif olunmuş  məlumatların təkzib 

olunmasında Cəmiyyət vilayət zəhmətkeşləri arasında müntəzəm iş aparır. 

Cəmiyyət Azərbaycanın tarixinin və  mədəniyyətinin təbliğ 

olunmasında xeyli iş görür. Şəhər kitabxanasında Azərbaycan kitabı 

bölməsi fəaliyyət göstərir. Azərbaycanlı  uşaqlara doğma dildə  dərslər 

keçirilməsi təşkil edilmişdir. Azərbaycanın həyatındakı əlamətdar hadisələr 

qeyd olunur. Nizaminin 850 illiyi təntənə ilə bayram edilmişdir. Cəmiyyət 

Berlindəki Alman Azərbaycan, Varşavadakı Türk Cəmiyyəti və başqa 

təşkilatlarla əlaqə yaratmışdır. 

 

 

“AZƏRİ” CƏMİYYƏTİ 

(Dərbənd) 

 

1991-ci ilin əvvəllərində  Dərbənddə yaşayan azərbaycanlı ziyalılar 

arasında Dağıstanda azərbaycanlıların problemlərini həll etmək haqqında 

müəyyən bir təşkilatın yaradılması barədə fikirlər söylənilməyə başlandı. 

1991-ci ilin oktyabr ayında Dərbənddə “Azəri” Cəmiyyəti yarandı  və 

fəaliyyətə başladı. Cəmiyyətin sədri Klim Sultanovdur. Cəmiyyət 

Dağıstanda yaşayan 100 mindən artıq azərbaycanlının bu vaxta kimi yığılıb 

---

qalmış və həll olunmasını gözləyən problemlərinin həlli sahəsində tədbirlər 

silsiləsi işləyib hazırlamışdır.  İlk növbədə ana dilinin öyrənilməsi, 

mədəniyyət ocaqlarının yaradılması, dövlət strukturlarında 

azərbaycanlıların iştirakı və digər məsələlər Cəmiyyətin fəaliyyət dairəsinə 

daxildir. Cəmiyyət Dağıstan xalqlarının birliyi və həmrəyliyi şüarı altında 

çıxış edir. “Azəri” Cəmiyyəti “Sadval” Cəmiyyətinin liderləri ilə bir neçə 

dəfə dialoq aparmışdır. Onların ləzgi xalqını “birləşdirmək” ideyasının 

xalqların həyatında oynayacağı faciəni dönə-dönə başa salmağa 

çalışmışdır. Cəmiyyətin üzvləri erməni millətçilərinin liderlərinin 

Azərbaycanda ikinci cəbhə açmaq niyyətinin ifşa olunması üçün gündəlik 

iş aparırlar. 

“Azəri” Cəmiyyətinin təşəbbüsü ilə 1992-ci il oktyabrın 31-də 

Dərbənddə Dağıstanda yaşayan azərbaycanlıların birinci qurultayı 

keçirilmişdir. Açılışda qurultay iştirakçılarına Azərbaycan Respublikasının 

prezidentinin, Azərbaycan Parlamentinin və  şeyxülislam Hacı Allahşükür 

Paşazadənin təbrik teleqramları oxunmuşdur. Qurultayın işində 

Azərbaycan Respublikasının və Dağıstan hökumətinin, ictimai təşkilatların 

nümayəndələri iştirak etmişlər. Qurultayın qəbul etdiyi qətnamədə 

Azərbaycan və Dağıstan xalqları arasında dostluq, qarşılıqlı yardım 

haqqında saziş bağlanması, Dağıstan Ali orqanlarında azərbaycanlıların 

təmsil olunması  və onların hüquqlarının qorunması, Dərbənd  şəhərində 

demoqrafik vəziyyətin süni surətdə dəyişdirilməsinin qarşısının alınması və 

digər məsələlər öz əksini tapmışdır. 

 

 

“AZƏRİ” CƏMİYYƏTİ 

(Vladiqafqaz) 

 

“Azəri” Cəmiyyəti  Şimali Osetiya Muxtar Respublikasının 

Vladiqafqaz  şəhərində yaradılmışdır. Cəmiyyətin sədri Q.Məmiyevdir. 

Vladiqafqazda azərbaycanlılar  əsrimizin  əvvəllərindən məskunlaşmağa 

başlamışlar.  İndi Vladiqafqazın özündə 1500 nəfər,  Şimali Osetiyada isə 

iki minə yaxın azərbaycanlı yaşayır. Cəmiyyətin  ətrafında  şəhərin adlı-

sanlı azərbaycanlı sakinləri birləşmişlər. Cəmiyyətin  əsas məqsədi milli 

adət  ənənələri, ana dilini yaşatmaq, milli şüurun inkişafına kömək 

etməkdir. Azərbaycanda baş verən demokratik prosesləri təbliğ etmək, 

---

yerli  əhalidə Azərbaycana olan marağı artırmaqdır. Cəmiyyətin bir 

məqsədi də  Şimali Osetiyada azərbaycanlılarla bağlı abidələrin, tarixi 

əlaqələrin öyrənilməsinə Azərbaycan alimlərinin, tədqiqatçılarının 

diqqətini cəlb etməkdir. 

 

 

“AZƏRİ” CƏMİYYƏTİ 

(Tolyatti) 

 

Tolyattidəki “Azəri” Cəmiyyəti şəhərdə yaşayan azərbaycanlıları bir 

ictimai təşkilat  ətrafında birləşdirmək məqsədilə yaradılmışdır. Cəmiyyət 

həmvətənlərimizə Azərbaycanda baş verən ictimai-siyasi hadisələr, 

xüsusən erməni təcavüzkarlarına qarşı xalqımızın apardığı müharibə 

haqqında operativ, doğru düzgün məlumat çatdırmaq üçün öz fəaliyyətini 

durmadan genişləndirir. Cəmiyyətin üzvləri  şəhər  əhalisi içərisində 

Azərbaycandakı demokratik proseslər barədə, erməni millətçilərinin 

xalqımıza qarşı yaydıqları böhtanların ifşa olunmasına xüsusi diqqət 

yetirirlər. Cəmiyyət Azərbaycanla iqtisadi və  mədəni  əlaqələrin 

möhkəmlənməsi sahəsində  əməli tədbirlərin həyata keçirilməsində 

yaxından iştirak etməyə çalışır. 

 

 

“AZƏRİ” MİLLİ MƏDƏNİ CƏMİYYƏTİ 

(Krasnoyarsk) 

 

Krasnoyarskda azərbaycanlıların milli-mədəni cəmiyyət yaratmaq 

təşəbbüsləri  xeyli  müddət nəticəsiz qalmışdır. Nəhayət, 1990-cı ildə 

“Azəri” Milli-Mədəni Cəmiyyəti yerli inzibati orqanlar tərəfindən 

qeydiyyatdan keçmiş  və  fəaliyyətə başlamışdır. Lakin yerli erməni 

diasporunun səyi nəticəsində  bəzi yerli millətçi qüvvələrin təzyiqi ilə 

yenicə  təşkil olunmuş  Cəmiyyətin fəaliyyəti üçün uzun müddət imkan 

olmamışdır. Yalnız 1992-ci ilin əvvəllərindən Cəmiyyət ciddi iş aparmağa 

başlamışdır. Cəmiyyətin sədri Süleyman Süleymanovdur. Cəmiyyət 

Krasnoyarskda yaşayan azərbaycanlılar və qeyri millətlər  arasında  

təbliğat  işini  gücləndirmişdir. Cəmiyyət bütün  vasitələrdən  istifadə 

edərək Qarabağda ermənilərin vəhşilikləri, rus imperiya ordusunun köməyi 

---