Tovar narxi va sotib olinadigan tovar miqdori ortasida boliqlik talab qonuni deyiladi.
Real iqtisodiy hayotda balgan, yasishi bilan unga boal ishchi oilalari kartoshka qimmatlashishiga qaramasdan uni istersatgan. Tushuntirish shunga asoslanadiki, kartoshka kambagsishi roal oila goladi, op bopayishiga olib kelishi mumkin.
Tovar narxi va uning xarid qilinadigan miqdori (talabning) oliqlikni oddiy ikki orsatadi
Talab egri chizigm
700
600
500
400
300
200
100
0
|
P
D
D
10 20 30 40 50 60 Q, tonna
|
Grafikdagi DD chiziq narx va talab hajmi oliqlikni tasviriy aks ettiradi. Undagi har bir nuqta tovarning aniq narxi va istelgan tovar miqdorini kozgarishi oliqlikni koi deyiladi.
Taklif bozor iqtisodiyotining muhim kategoriyasi boliq. Taklif talab bilan qarama-qarshi turadi. Bozorda talab xaridor tarzida namoyon boz taklifi bilan turadi. Taklif bu bozorda mavjud yoki bozorga olib kelinishi mumkin boindisidir.
Taklif ishlab chiqarish bilan aniqlansada, aynan uning olmasligi mumkin, yamatlar ishlab chiqarish hajmlari bir xil bojaliklari etishtirgan qishloq xozi istezi istelikka ishlatadi va hokazo. Agar shu maqsadlarga jami etishtirilgan kartoshkaning 20% i sarflansa, 80%i Tovar boni taklifni yuzaga keltiradi. Undan tash-qari, agar uni bir qismi chirishi mumkinligini hisobga olsak, yana ham kam bop boz navbatida tovar ishlab chiqaruvchilar op omillar tasir qiladi.
Talabni ozgarmaydi deb narxni ozgarishiga qanday tarib chiqdik. Endi xuddi shunday tarzda taklifni kozgarganda ayrim sotuvchi qanday ish tutishini kom botarilsa 12 kg va hokazo tarzida taklif etiladi. Bu yerda narx va miqdor olanishini kolsa, bozorga ishlab chiqaruvchilar tomonidan shu tovarni shuncha kopayib boradi. Bu holat ularni mavjud tovar ishlab chiqarish hajmini osishi taklifni oglanishdir. Mana shu bogni narxni ortishi taklifni ham ortishiga, aksincha pasayishi taklifni ham pasayishiga olib kelishi taklif qonuni deb ataladi. Albatta, taklifni kopaytiradi. Agar qolsa, narx oshishiga qaramay, taklif koproq kamaysa, unda tovarni taklif qilish kogz kuchini saqlab qoladi. Shu sababli jami taklif asosan xususiy takliflarga oid omillarning amal qilishiga bop tadbirkorlar jalb etiladi. Natijada taklif qilinadigan tovarlarning miqdori ancha kolum darajada narxga boglmagan ravishda barqarorlashadi.
Bozorda taklif qilinadigan tovar hajmiga nafaqat uning narxi, balki boshqa qator omillar ham tazgarishi. Agarda muayyan tovarni ishlab chiqarish uchun sarf qilinayotgan xarajatlarni kamaytirishga erishilsa, bunday tovarlar bozorga koz navbatida, qator omillar tapaytirishga olib keladi. Taklif kolikning va oitning, yonilglib) kartoshkaga bo-mirning narxi pasayishi popaytirishi mumkin. Bu opaytiradi. Aksincha, resurslarning narxi ortsa, popaytirishga olib keladi. Bu tovar taklifini koshiladigan soliqlarning ortishi xarajatlarni kopaytiradi.
2. Boshqa tovarlar narxi. Boshqa tovarlar narxining ozgarishiga olib keladi. Bugproq jodoy narxining oshishi jolgan taklifning qisqarishiga olib kelishi mumkin.
3. Narx oshish ehtimoli. Kelajakda mahsulot narxining osir etishi mumkin. Fermerlar joriy yil hosilini bozorga chiqarishni narx oshish ehtimolini kutib top tarmoqlarida narx oshishi ehtimoli firmalarni ishlab chiqarish quvvatini oshirishga undaydi va bu taklif koladi.
4. Tovar ishlab chiqaruvchilar, sotuvchilar soni. Muayyan turdagi tovar ishlab chiqaruvchilar qanchalik kolsa, taklif qilinadigan tovarlar miqdori shunchalik koladi. Tarmoqdagi firmalar soni ortib borishi taklifni kopayadi.
5. Foyda olishning boshqa manbai mavjudligi. Agarda muayyan tovar ishlab chiqarishga qaraganda boshqa tarmoq sohalarida kolsa, ishlab chiqarish xizmat kotishlari mumkin. Bu opaytiradi.
6. Fan-texnika sohasida qilingan ixtirolar va ularni ishlab chiqarishga joriy qilish. Ixtirolar bir tomondan umuman yangi tovarlar, xizmat kozgarishlar qilishi mumkin. Bular ham taklifni osir qiladi.
7. Ishlab chiqarilgan mahsulotning tovarlik darajasi, bozorga etkazib berish. Pomidor yoki baliqni olsak achitmay, chiritmay, yosir etadi.
8. Tashqi savdo. Taklifga tashqi savdo ham katta tarsatadi. Mamlakatimizda ishlab chiqarilgan yoki kam ishlab chiqarilgan mahsulotlarni chetdan xarid qilish yoki aksincha, daromad topish uchun chetga chiqarish mumkin. Buning natijasida taklif kopaytiradi. Bundan tashqari, yana qator omillarni sanab ozgarishiga tazgarishiga tazgarishi xuddi talab egri chizigrnini oxshab butun shkalani, oini ham siljishiga olib keladi. Shuni eslatib ozgarmaydi. Masalan, noyob san shoirlar, rassomlar, musiqachilar mehnati mahsulini taklif qilish ham noolmaydi.
Dostları ilə paylaş: |
