Reja: Bemorni ovqatlantirish uchun sharoit yaratish va kerakli jihozlarni tayyorlash. Ovqatlantirishda kerak bo`ladigan hujjatlarni to`ldirish

Orgaming tarkibi va energetik giymati

Organizmning mo"tadil hayot faoliyati uchun zarur energiya, oqsil, yog'lar, uglevodlar, mineral tuzlar va boshqa moddalar ovgat tarkibida bo*lishi kerak. Organizmda oqsil, yog', uglevodlaring energiya manbayi sifatidagi aha miyati katta. Oziq moddalar oksidlanishi jarayonida ajraladigan energiya migdori ovqatning energetik qiymati ko'rsatkichi hisoblanadi.

Energetik qiymat mahsulot massas ibirligida hisoblanib, kaloriyalarda (kkal) ifodalanadi. Bir gramm oqsil oksidlanganda 7 kkal, bir gramm yog` oksidlanganda 9 kkal, bir gramm uglevod oksidlanganda 4 kkal energiva ajraladi.
Taomlarning energetik qiymatini aniqlashni qulaylashtirish maasadida maxsus jadvallar tuzilgan bo/lib, ularda 100 g mahsulot tarkibidagi oqsil, yog', uglevodlaming miqdori berilgan
(7--jadval).
Oasillar tirik hujayralaring va hujayralararo moddalaming asosi hisoblanadi. Ular fermentlar, gormonlar tarkibiga kiradi, genetic axborotning uzatilishida, hujavralaring nafas olishida, mushaklaming gisgarishi va bo'shashishi da ishtirok etadi, kislorod manbai hisoblanadi. Organizmni mikroorganizmlar va viruslardan himoya qiladi.


Oqsilar hayvon mahsulotlari (sut, go'sht, baliq) va o'simlik mahsulotiari (non, yong'oq, yorma, dukkaklilar) tarkibiga kiradi. Ular aminokislotalardan tuzilgan bo'lib, tarkibidagi ba'zi aminokislotalari almashtirib bo'lmaydi (faqat hayvon mahsulotlari tarkibida bo'ladi). Shuning uchun kundalik ratsionning 60% ini hayvon oqsili, 40% ini o'si mlik oqsili tashkil etishi kerak. Oqsillar kunlik ratsionning 14% (100-120 g) ini tashkil etishi lozim. Ovqat tarkibidagi oqsillar aminokislotalar manbai hisoblanadi, organizmda oqsil zaxirasi mavjud emas. Shuning uchun sutkada odam organizmiga tanasining vazniga ko'ra (har kilogramiga) 0,75-1,0 g dan oqsil kirishi kerak. Murakkab operat- siyalardan, katta hajmdagi kuyishdan, og'ir kasalliklardan keyin oqsilga bo'lgan bir kecha-kunduzlik ehtiyoj 1,5-2,0 g/kg ni tashkil etadi.
Yog 'lar organizmning muhim energiya manbayi bo'lib, hujayralar membranasi, asab to qimasi, buyrak usti bezining muhim tarkibiy qismidir. Yog larsiz organizm oqsillarni, ba'zi mine ral tuzlarni va yog`da eruvchi vitaminlar (A, B, E) ni o'zlashtira olmaydi. Bir kecha-kunduzlik ratsionda 70% hayvon yog 'i va 30% o'simlik yog'i bo'lishi zarur. Yog 'lar sut, tvorog, yog'li qatiq, pishloq, go'sht, parranda go'shti, baliq, tuxumda bo'ladi. Shuningdek, yong'oq, kungaboqar, makkajo'xori, loviyada ham bor. Organizmga ovgat bilan kirgan yog larning bir qismi yog° zaxirasi sifatida to'planadi va issiqlik yo' qotishdan saqlaydi, katta hajmdagi energiya sarfida va o'tkir og' ir kasalliklarda energiva manbai sifatida foydalaniladi.
Uglevodlar odam organizmida normal hayot faoliyati uchun zaruriy energiyaning yarmidan ko'pini tashkil qiladi. Ular asosan o 'simlik mahsulotlarida ko'p bo'ladi. O'simlik mahsulotlarida oziq bo'ladigan uglevodlardan tashqari, oziq bo'lmaydigan uglevodlar, ya'ni o'simlik kletchatkasi ham bo'ladi, u ichaklarning va o't pufagining harakatlanish funksiyasini ta'minlaydi. Uglevodlar yog larning normal so'rilishida, mushaklar, asab va yurak sistemasi faoliyatida muhim rol o'ynaydi
Katta yoshdagi odamning uglevodlarga bir kecha-kunduzlik ehtiyoji 400 500 g ni tashkil etadi. Suv tana vaznining 60% ni tashkil etadi. Hujayralardagi yoki hujay ralararo suyuqliklardagi hayotiy muhim jaravonlar suvli muhitda kechganligi uchun suvsiz hayotni tasawur gilib bo'lmaydi. Katta odamning suvga bir kecha-kunduzlik ehtiyoji 2,5 / ni tashkil etadi. Ushbu me yorning sezilarli qismi (o'rtacha 1 /) oziq mahsulotlarida (bo'lka non. sabzavot-mevalarda), (o'itacha 1,5 /) shotrva, kompot. choy. kofe va boshga ichimliklarda bo ladi. Sabzavot va mevalaring 90% ni suv tashkil etadi.
Mineral moddalar barcha organ va sistemalaring me voriy havol faoliyatida muhim ahamiyatga ega. Masalan, kalsi suyak va mushal to' qimalari tarkibiga Kiradi. Mushaklarning qisqarishi va yozilishida