Rəyçilər Ə. A. Sadıqov T.Ə. Sadıqov
Yüklə 4,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
71
72 1 2 3 4 5 6 9 MƏNFƏƏT VERGİSİ
901 Cari mənfəət vergisi üzrə xərciər
81
Təxirə saiınmış mənfəət vergisi üzrə xərclər
81 V FƏSIL . MÜHASİBAT UÇOTUNUN SƏNƏDLƏRİ, REGİSTRLƏRİ VƏ FORMALARI 5.1. Mühasibat uçotunda tərtib edilən sənədlərin mahiyyəti və onların təsnifatı Mühasibat sonodi təsorrüfat əməliyyatlannm həqiqi baş verməsinə yazılı sübut olmasını və habelə onun baş verməsinə hüquqi olmasını özündə əks etdirir. Mühasibat sənədləri böyük operativ əhəmiyyətə malikdir. Onlar sərəncam vermək üçün və habelə əməliyyatın yerinə yetirilməsinin düzgünlüyünü təsdiq etmək üçün xidmət edirlər, yəni rəhbərlik və təsərrüfatı idarə etmək üçün istifadə edilirlər. Sənədlərin köməyi ilə baş vermiş əməliyyatların düzgünlüyünə nəzarət edilir, yerinə yetirilmiş işlərin cari təhlili apanlır. Əldə edilmiş informasiyalar təşkilatın fəaliyyətini yaxşılaşdırmaq üzrə tədbir görmək üçün istifadə edilir. Beləliklə, mühasibat sənədləri analitik nəzarət vəzifəsini yerinə yetirir. Təşkilatın mülkiyyətinin qorunması uğranda mübarizədə sənədlər süsusi əhəmiyyətə malikdirlər. Onların köməyi ilə maddi məsul şəxslərin hərəkətinə nəzarət edilir. İşlərin yerinə yetirilməsi prosesində təsərrüfat əməliyyatlan öz məzmunlanna görə müxtəlif olur. Bundan aydın olur ki, onların rəsmiləşdirilməsi sənədlərdə cürbəcür olur. Müxtəlif olan sənədlərin təyinatını və 73 onlarda təsərrüfat əməliyyatlarının əks etdirilməsi üsulunu yaxşı öyrənmək üçün sənədləri təsnifləşdirmək olar. Mühasibat sənədləri aşağıdakı əlamətlərinə, yəni təyinatına, tərtib edilmə qaydasına və əməliyyatların əks etdirilməsi üsuluna görə təsnif edilir. Təyinatına görə sənədlər sərəncamverici, təsdiqləndirici, mühasibat tərtibatı və birləşdirilmiş olmaqla dörd yerə aynhr. Bu və ya digər təsərrüfat əməliyyatlarının yerinə yetirilməsi haqqında sərəncam əks etdirən sənədlər sərəncamverici adlanır. Sərəncamverici sənədlərə əmrlər, sərəncamlar, tapşınqlar, işə qəbul olunmaq və işdən azad olunmaq haqqında, məzuniyyət haqqında qeydlər, vəkalət və s. aid edilir. Sərəncamverici sənədlərə əmrlər özü-özlüyündə təsərrüfat əməliyyatının baş verməsini təsdiq etmir və buna görə onun mühasibat uçotunda əks etdirilməsi üçün əsas sayılmır. Təsdiqləndirici (və ya icraedici) sənədlərə, əməliyyatlann artıq baş verməsini rəsmiləşdirən sənədlər daxildir. Onlar əməliyyatlar baş verən vaxtda tərtib edilir və onlann uçot qeydlərinin birinci mərhələsini özündə əks etdirir. Təsdiqləndirici sənədlərə qəbzlər, qəbul və təhvil aktlan, materialın mədaxil orderləri, kassa orderləri, işlərin yerinə yetirilməsi haqqında raportlar, qaimələr və s. aiddir. Mühasibat tərtibatı sənədləri mühasibat işçiləri tərəfindən sərəncamverici və təsdiqləndirici sənədlərin məlumatları üzrə hesab qeydlərini hazırlamaq, habelə yüngülləşdirmək və sürətləndirmək üçün tərtib edilir. Bura müxtəlif mühasibat arayışları, bölüşdürücü və qruplaşdıncı cədvəllər, hesablamalar (məsələn, kalkulasiya, amortizasiya ayırmaları, məzuniyyət üçün ehtiyat yaradılması, sosial sığorta ayırmalan) və b. daxildir. Müxtəlif növ sənədlərin, yəni sərəncamverici və təsdiqləndirici, təsdiqləndirici və mühasibat tərtibatı sənədlərinin əlamətlərini əlaqələndirən sənədlərə birləşdirilmiş sənədlər deyilir. Bunlara kassa mədaxil və məxaric orderləri, çeklər, ödəmə tapşırığı, avans hesabatı, materiallann kənara və ya emala buraxılış qaimələri, materiallann anbardan buraxılmasına tələbnamə, limit-zabor kartları, naryadlar və marşrut vərəqələri, haqq-hesab ödəmə cədvəlləri və s. daxildir. Tərtibatına görə sənədlər ilkin və icmal olmaqla iki yerə bölünürlər. Bütün təsərrüfat əməliyyatlarını bilavasitə baş verən vaxt əks etdirən sənədlər ilkin sənədlər adlanır. Onlara materiallann buraxılmasına sexlərin tərtib etdikləri tələbnamə, torpaq, tikili və avadanlıqların mədaxil Yüklə 4,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|