3. Ma’lumotlar omborining asosiy tuzilmasi nima?
4. Ma’lumotlar omborining qanday turlarini bilasiz?
17-ma’ruza
Arifmetik, mantiqiy operatorlar.
Reja:
1.
SQL so’rovlar tili
2.
SQL so’rovlar tilining asosiy komponetlari
SQL (Structured Query Language) tili strukturalashgan so’rov
tili deyilib, u
ma’lumotlar bazasi bilan a’loqa o’rnatish uchun xizmat qiladi. SQL tili 70 yillar
oxirida IBM firmasi tomonidan
Sytem r nomli ma’lumotlar
bazasini boshqarish
tizimining tajribaviy loyihasini ishlab chiqish doirasida yaratildi. Keyinchalik IBM
firmasi tomonidan
Sytem r ga yaqin bo’lgan
yana ikkita sistema - SQL/DS i
DB2
sistemalari ishlab chiqildi. Bu tilning xalqoro standarti 1986 yili ishlab chiqildi va u
1989 yilga kelib yanada kengaytirildi, lekin uning to’liq xalqaro standarti 1992 yil
qabul qilindi. 1995 yilga kelib SQL92 standarti yangi komponentalar bilan
to’ldirildi. Birinchi bo’lib SQL dan foydalanish
Oracle MBBTda ishlatildi.
Hozirgi
kunda ko’pgina ishlab chiqilgan relyatsion ma’lumotlar bazasini boshqarish
tizimlari (MBBT) SQL92 standartini ishlatmoqda. Hozirgi kunda bu standart ham
kengaytirilib
SQL:2003, SQL:1999 -standartlari ishlatilmoqda. Bu standart tillari
ancha murakkab bo’lib, u
«asosiy» (entry), «oralik» (intermediate) va «tulik» (full)
pogonalariga bo’linadi..
SQL quyidagi komponentalarni o’z ichiga oladi:
-adminstrativ ma’lumotlar vositasi;
-tranzaksiyalar balan boshqarish vositasi;
-DLL (Data Definition Language) ma’lumotlarni aniqlash tili;
-DML (Data Manipulation Language) ma’lumotlar ustida manipulyatsiya
qilish (murakkab harakatlar bajarish) tili;
-DQL (Data Query Language) ma’lumotlar bazasiga so’rovlar tili.
Adminstrativ ma’lumotlar - ma’lumotlar
bazasini yaratish, unga kirishga
ruxsat berish va parollarni o’zgartirishda kerak bo’ladi.
Tranzaksiya - bu ma’lumotlar bilan monipulyatsiya qilib ketma-ket
operatsiyalar yordamida MBBTga ta’sir etishdir. Tranzaksiya yoki to’liq
bajariladi
va ma’lumotlar bazasini bir butun holatdan ikkinchi bir butun holatga o’tkazadi,
yoki agar ma’lum sababga ko’ra tranzaksiyaning biror holati bajarilmaydigan
bo’lsa yoki sistemada biror xatolik yuz bersa, ma’lumotlar bazasi boshlang’ich
holatiga qaytadi.
Ma’lumotlarni aniqlash tili - ma’lumotlar bazasi jadvalini tuzish, o’zgartirish
yoki o’chirish, indeks tashkil qilish (ma’lumotlarni tez izlab topish vositasi), har xil
foydalanuvchilar bilan ishni tashkil qilish va boshqa kabilarni amalga oshiradi.
Ma’lumotlar ustida manipulyatsiya qilish tili - ma’lumotlar bazasiga yozuvni
qo’shish, o’chirish yoki yangilash imkonini beradi.
So’rovlar tili - foydalanuvchi tamonidan berilgan kriteriyalar asosida kerakli
ma’lumotlarni ma’lumotlar bazasidan tanlab olishni tashkil etib beradi.
Dostları ilə paylaş: