Ряйчиляр: амеа-нын мцхбир цзвц

Telman Huseynov 

AVANS – gələcəkdə alınacaq istehsal vasitələrinə, yerinə yetiri-

ləcək işlərə, göstəriləcək xidmətlərə görə əvvəlcədən ödənilən (veri-

lən) maliyyə vəsaitidir. 

 

B 

BALANS DƏYƏRİ  –  əsas fondların və dövriyyə  vəsaitlərinin 

mühasibat balansınında təsbit olunmuş qiymətləridir. 

 BALANS MƏNFƏƏTİ  –  məhsulun satışından, qeyri-istehsal 

xarakterli iş  və xidmətlərin icrasından və satışdan kənar  əməliyyat-

lardan (cərimə sahksiyaları və s.) əldə olunan və balansda təsbit olu-

nan

ağızlar buraxılması, müxtəlif 

mə

laşdırılmasına xidmət göstərən müxtəlif – 

səh

vəsaitidir.  

k dəyəri, iqtisadi təyinatı müxtəlif olan məhsul 

və 

iyi və ya zəif inkişaf etdiyi həmçinin 

böh

əhsulların və xidmətlərin alqı-satqısı üzrə müqavilə-

ləri

 əmtəə-

 gəlirlərin məcmusudur. 

BANK  – pul vəsaitlərinin toplanması, ödəmələrdə vasitəçilik 

edən (passiv əməliyyatlar) və qiymətli k

qsədli ssudaların verilməsini həyata keçirən (aktiv əməliyyatlar) 

maliyyə – kredit müəssisəsidir; iqtisadiyyatın inkişafına və  əhalinin 

sosial vəziyyətinin yaxşı

mdar, əmanət, investisiya, kommersiya və s. – bank növləri vardır. 

BANK KREDİTİ – əsas kredit növü kimi firma və müəssisələrə 

və habelə fiziki şəxslərə razılışdırılmış  şərtlər  əsasında borc kimi 

verilən pul 

BANK FAİZİ – istehsal, kommersiya fəaliyyəti və ya digər məq-

sədlər üçün bankdan verilən kreditə, alınmış borca görə qaytarılacaq 

məbləğin hesablanması üçün əvvəlcədən məlum olan dərəcədir.  

BARTER  – istehla

ya məhsul qrupunun dəyərlərinin bərabərliyi şərtilə onların baş-başa 

mübadiləsidir; dəyəri ödənilmədən, lakin ekvivalent məbləğdə qarşılıqlı 

məhsulların natural şəkildə qarşılıqlı dəyişdirilməsidir. 

BARTER ƏMƏLİYYATI (SÖVDƏLƏŞMƏSİ) –xarici iqtisadi 

əlaqələrinin inkişaf etməd

ran və valyuta məzənnəsinin qeyri-sabitliyi şəraitində dövlətlər, 

firma və müəssisələr arasında, öz ehtiyaclarını ödəmək üçün, birbaşa 

və həmdə natural şəkildə əmtəələrin mübadilə formasıdır. 

BAZAR – m

n bağlanması yeri; alqı-satqı prosesi, əmtəə və xidmətlərin müba-

diləsi ilə  əlaqədar iqtisadi əlaqələr, nəticə etibarilə, tələb və  təklif 

əsasında məhsulun qiymətini formalaşdığı məkandır; Satılan

 554

---

“Firmanın iqtisadiyyatı”na dair məfhum və anlayışların izahlı lüğəti 

ləri

, kapital, valyuta, qiymətli kağızlar, əmək, iş 

yeri və işçi qüvvəsi kimi növlərini, ə zi baxımından dünya, ərazi, re-

gional, ölkə və hər bir ölkəyə ayrı-ayrılıqda aid olunmaqla daxili və 

xar

ı (bağlı) bazar 

növ

ersiya təşkilatları, onun ayrı-ayrı qurum-

ları

 

təsə

KTURASI – bazarda yaranan iqtisadi situasi-

yan

ir. 

ə əsasla-

nan

n növünə görə bazarın istehsal vasitələri, daşınmaz  əmlak, qiy-

mətli  əşyalar, istehlak mallları  və xidmət, informasiya və  əqli (mə-

nəvi) məhsul, innovasiya

ra

ici növlərini və  rəqabətin səviyyəsinə görə bazarların yüksək rə-

qabətli (azad), inhisar rəqabət, oliqopolist, inhisarç

lərini fərqləndirirlər.  

BAZAR  İNFRASTRUKTURU – bazara xidmət edən, ona nor-

mal fəaliyyət göstərmək üçün köməklik göstərən əmtəə və əmək bir-

jası, banklar və digər komm

 (məsələn,  əmtəə bazarı, qiymətli kağızlar bazarı,  əmək bazarı) 

aid olunur. 

BAZAR İQTİSADİYYATI – tələb və təklif qanunlarının tələb-

lərinə söykənən bazar iqtisadi münasibətləri  əsasında azad sahib-

karlıq, istehsal vasitələri üzrə çox mülkiyyət müxtəlifliyi bazar qiy-

mət  əmələgəlmə, təsərrüfat subyektləri arasında müqavilə  əlaqələri,

rrüfat fəaliyyətinə dövlət müdaxiləsinin məhdudlaşdırılması və s. 

bu kimi prinsiplərə əsaslanan iqtisadiyyatdır. 

BAZAR KONYUN

ın və bazarın fəaliyyətinin  əsas xüsusiyyətləri; tələbin və  təklifin 

kəmiyyətini, qiymətin səviyyəsini, satışın həcmini, satıcı və alıcıların 

bazar fəallığını əks etdirən və mövcud olan durumdur, vəziyyətd

BİRBAŞA VERGİLƏR – müəssisənin, vergi ödəyicisinin bila-

vasitə gəlirindən və əmlakından ödənilən vergi növüdür; fiziki şəxs-

lərin gəlir vergisi, müəssisə  və  təşkilatların mənfəət və  əmlak ver-

giləri birbaşa vergilərdir. 

BİRBAŞA XƏRCLƏR – ayrı-ayrı növ məhsulların istehsalı, işlərin 

görülməsi və xidmətlərin göstərilməsi ilə bilavasitə  əlaqədar olan və 

onların maya dəyərinə müstəqim yolla daxil edilən məsrəflərdir. 

BİRGƏ (MÜŞTƏRƏK) MÜƏSSİSƏ – daha yüksək səmərə əl-

də etmək məqsədi ilə iştirakçıların əmlaklarının birləşməsin

 müxtəlif ölkələrin məhsul və xidmət istehsalçılarının xüsusi 

əməkdaşlıq formasıdır. 

BİRJA – müntəzəm fəaliyyət göstərən, həmcins əmtəələrin topdan 

satışının təşkili formasıdır, bazarıdır; birjada vasitəçilərin iştirakı  və 

 555

---

Telman Huseynov 

köməkliyi ilə müqavilə qiymətləri  əsasında böyük partiyalarla əmtəə-

lərin alqı-satqı aktları əsasında həyata keçirilən kütləvi istehlak olunan 

əmtəələrin topdan satış ticarətinin xüsusi formasıdır. 

BİRJA ƏMƏLİYYATI – məhsul, səhm, istiqraz və digər qiymətli 

kağızların alqı-satqısı üzrə birjada həyata keçirilən əməliyyatlardır. 

BİRJA QİYMƏTİ – fond birjasında növbəti alqı-satqı nəticəsin-

də müəssisələrin səhmlərinin, buraxdıqları istiqrazların və digər 

qiymətli kağızların, xarici valyutaların formalaşmış dəyəridir. 

ə  məşğul olanlara mənfəət və  cəmiyyətə fayda gətirən 

fəa

teji və taktiki məqsəd-

ləri

də və qiymətləndirilməsində istifadə olunur.  

ərmək məqsədi ilə bir neçə fiziki və (və ya) 

hüq

BİZNES – istehlakçıların tələbatını ödəmək və mənfəət əldə et-

mək məqsədi ilə təşəbbüskar və bacarıqlı insanların işgüzar əlaqələ-

rinin məcmusudur; o, hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən təbii ehtiyat-

lardan istifadə etməklə məhsul istehsalı və satışı, xidmətlər göstəril-

məsi bu işl

liyyət sferasıdır; onun istehsal, investisiya, innovasiya, kommer-

siya və maliyyə və s. əsas növləri vardır. 

BİZNES-İNKUBATOR  – sahibkarlığa yeni başlayanlar üçün 

hüquqi, iqtisadi və məsləhətlərlə köməklik göstərən təşkilatdır. 

 

BİZNES-PLAN  – marketinq tədqiqatları  əsasında müəssisənin 

qarşıya qoyduğu məqsədə çatmaq üçün stra

ni, istehsalın həcmini, maliyyə proqnozunu, risklərin qiymətlən-

dirilməsini və s.- ni özündə əks etdirən konkret tədbirlər planıdır; onun 

tərtibində məqsəd istehsal sahibkarlığı üçün maliyyə mənbəi tapmaqla 

investorları biznes fəaliyyətinə sövq etməkdir. 

BÜDCƏ – müəyyən dövr ərzində əldə olunacaq gəlir və çəkiləcək 

xərclər nisbətinin müqaisəli qiymətləndirilməsi; büdcə iqtisadi inkişaf 

və sosial tərəqqi üçün vacib olan xərclərin planlaşdırılan gəlirlərlə 

müqayisəsinin dərin təhlilin

BÜDCƏ KƏSRİ – dövlət büdcəsi üzrə xərclərin gəlirlərdən artıq 

olması; inflyasiya səviyyəsinin yüksəlməsinin dövlət maliyyəsinin 

böhran vəziyyətinin göstəricilərindən biri. 

 

C 

CƏMİYYƏT – aralarında bağlanmış müqaviləyə  əsasən, birgə 

təsərrüfat fəaliyyəti göst

uqi şəxslərin müəyyən müqavilə şərtləri əsasında birləşməsidir və 

yaxud onların yaratdıqları təşkilatdır. 

 556

---