Ряйчиляр: амеа-нын мцхбир цзвц

“Firmanın iqtisadiyyatı”na dair məfhum və anlayışların izahlı lüğəti 

verməklə fəaliyyətini həyata keçirməkdə ona yardımçı olan iri fir-

madır.  

 FRANÇAYZİNQ – iri və kiçik sahibkarlığın qarşılıqlı fayda-

lanmalarına əsaslanan əməkdaşlıq münasibətləridir.  

 – idxal edilməzdən  əvvəl emal olunmamış 

əmt

əhsulun maya dəyərinə növbəti aylarda və ya 

ildə

əssisə-

nin

pul vəsaiti realizə olunmasına çəkdiyi xərc-

ləri

 

G 

GERİYƏ  İXRAC

əələrin geriyə, xaricə çxarılması. 

GƏLƏCƏK DÖVRÜN XƏRCLƏRİ – müəssisə tərəfindən cari 

ildə  çəkilən lakin, m

 əlavə ediləcək xərclərdir.  

GƏLİR – təsərrüfat fəaliyyətinin nəticəsi kimi, ayrı-ayrı  şəxs-

lərin, müəssisələrin və dövlətin əldə etdikləri pul vəsatidir; mü

 gəliri onun məhsul istehsalı və satışından, iş görməkdən, xidmət 

göstərməkdən əldə etdiyi 

n fərqidir.  

GÖMRÜK RÜSUMU – dövlətin milli sərhəddindən keçirilən 

əmtələrə gömrük tarifi ödənişlərinə müvafiq olaraq gömrük orqanları 

tərəfindən alınan vergidir. 

GÖMRÜK TARİFİ – dövlət sərhədlərindən idxal və ixrac olu-

nan məhsullara görə sistemləşdirilmiş  əmtəə qrupları üzrə kömrük 

ödənişlərinin siyahısıdır.. 

 

H 

HESABLAŞMA HESABI (BANK HESABI) – müəssisənin və 

təşkilatların bankda özlərinin sərbəst pul vəsaitlərini saxlamaq və ca-

ri xərcləri nağd və qeyri-nağd formada həyata keçirmək üçün açılan 

hesabıdır. 

HÜQUQİ ŞƏXS – qanunvericiliyə müvafiq olaraq, sərbəst səla-

hiyyət və öhdəlik daşıyıcısı qismində çıxış edən, bankda hesablaşma 

hesabı və gerbli möhrü olan təşkilat, müəssisə və firmalardır.  

 

X 

XALİS MƏHSUL – müəssisə, firma və ya sahənin iqtisadi fəaliy-

yətinin nəticələrini xarakterizə edən göstəricidir; o, illik ümumi 

məhsuldan maddi məsrəfləri çıxmaqla hesablanılır; özünün iqtisadi 

 563

---

Telman Huseynov 

məzmununa görə xalis məhsul ölkənin milli gəliri ilə anoloq təşkil 

edir; maddi istehsal sahəsində müəssisə və firmalarda istehsal olunan 

xal

 qorunmasına və 

ya xarici ticarətin inkişafının stimulla ırılmasına, onun strukturunun və 

əmtəə axınının istiqamətinin dəy

rilməsinə istiqamətləndirilmiş-

yön

– mövcuddurlar. 

ərclərin sabit, dəyişən, tam (ümumi), 

iste

dara təsərrüfat və ya digər fəaliyyət üçün əvəzi-haqqı 

ödə

yan avadanlıq və nəqliyyat vasitə-

ləri

flər arasında razılaşdırılmış müqavilə əsasın-

da icarəyə verilən əmlakdan istifadə müqabilində, nəzərdə tutulan məb-

ləğin icarəçi tərəfindən icarədara öd

n illik və ya aylıq məbləğdir. 

uqi şəxsləridir. 

XRAC – əmtəələrin satış məqsədilə əcnəbi ölkəyə (ölkələrə) çı-

xarılmasıdır. 

is məhsulun məcmuu ölkənin milli gəlirini formalaşdırır. 

XARİCİ TİCARƏT SİYASƏTİ – daxili bazarın

şd

işdi

əldilmiş tədbirlər sistemi; beynəlxalq ticarətin tənzimlənməsinin iki 

sistemi – proteksionizm və azad ticarət 

XƏRCLƏR – məhsulun istehsalı və tədavülü prosesində müxtəlif 

növ iqtisadi resursların istifadəsi ilə şərtlənən pul formasındakı məsrəf-

lərdir; müəssisə  və firmalarda x

hsal, tədavül və son hədd xərc növlərini bir-birindən fərqləndirirlər. 

 

İ 

İCARƏ – əmlakın müqavilə əsasında, başqasına istifadəyə verən 

tərəfindən icarə

nilməklə, razılaşdırılmış müddətə başqasına istifadə üçün veilməsi-

dir; torpaq, yaşayış və qeyri-yaşayış binaları, istehsal və ticarət müəs-

sisələri, müvəqqəti istifadə olunma

nin icarəyə verilməsi daha geniş yayılmışdır; icarəyə verən öz 

əmlakı üzərində mülkiyyət hüququnu itirmir. 

İCARƏ HAQQI – tərə

ənə

İCARƏDAR – öz əmlakını yerli və xarici ölkələrin fiziki və 

hüquqi şəxslərinə istifadəyə verən mülkiyyətçilərdir.  

İCARƏÇİ – əmlakı icarəyə götürən yerli və əcnəbi ölkələrin fi-

ziki və hüq

İDXAL  – hər hansı bir ölkənin daxili bazarında  əmtəələrə, xid-

mətlərə, qiymətli kağızlara, texnologiyaya, investisiya və s. Tələbatı 

ödəmək üçün digər ölkələrdən həmin növ resursların gətirilməsidir. 

İ

İXTİSASLAŞMA  – konstruktiv qurluşuna və hazırlanma texno-

logiyasına görə oxşar, tətbiq sahəsi məhdud və istehsalı uzun dövr 

təkrarlanan məhsul istehsalının bir müəssisədə təmərküzləşməsidir. 

 564

---

“Firmanın iqtisadiyyatı”na dair məfhum və anlayışların izahlı lüğəti 

İQTİSADİYYAT – insanların çox geniş miqyaslı fəaliyyət gös-

tərə bildiyi və onların maddi və sosial ehtiyaclarını təmin edən yega-

nə təsərrüfat sferasıdır.  

İQTİSADİ  SƏMƏRƏLİLİK  – nisbi kəmiyyət olub, istehsal 

fəaliyyətinin iqtisadi nəticəsi ilə, səmərəsi ilə həmin fəaliyyətlə əla-

qədar olan xərclərin müqaisəsi yolu ilə müəyyən olunur; iqtisadiy-

yatın bütün «mərtəbə»lərində hesablanması çox vacibdir. 

İNDİKATİV PLANLAŞDIRMA – sosial-iqtisadi inkişafın proq-

noz

çirən tövsiyyə xarakterli planların tərtibidir. 

İNFLYASİYA – təklif edilən ə əə kütləsilə müqaisədə tədavül 

sfe

ın müxtəlif sahələrinin 

ma

ə 

uzu

ə müxtəlif ləvazimatlardır; bunların möv-

cud

-

rük

RUKTURA – istehsal və qeyri-istehsal (ticarət,sosial 

və 

laşdırılması, seçilmiş prioritetlər üçün zəruri olan iqtisadi şəraitin 

yaradılmasının elmi cəhətdən əsaslandırılması, iqtisadi təhlil etmək və 

qiymətləndirmək üçün meyar və göstəricilər sisteminin işlənib hazır-

lanması və məlumatlar bankının yaradılması funksiyalarını həyata ke-

mt

rasında pul kütləsinin həddən artıq çoxalması  nəticəsində  əmtəə 

və xidmətlərin qiymətlərinin yüksəlməsilə  əlaqədar olaraq milli 

valyutanın məzənnəsinin aşağı düşməsidir. 

İNVESTİSİYA – gəlir (mənfəət) və ya sosial səmərə əldə etmək 

məqsədi ilə sahibkarlıq və digər fəaliyyət növləri üzrə uzun müddətli 

əsaslı vəsait qoyuluşudur.  

 İNVESTİSİYA BANKI – iqtisadiyyat

liyyələşdirilməsi və uzunmüddətli kreditləşdirmə ilə  məşğul olan 

bank müəssisəsi. 

 İNVESTOR – mənfəət almaq məqsədilə investisiya layihələrin

n müddətli əsaslı vəsait qoyuluşunu həyata keçirən dövlət, təşki-

lat və sahibkardır – fiziki və ya hüquqi şəxsdir. 

 İNVENTAR – müəssisə və təşkilatlarda istifadə olunan istehsal 

alətləri, təsərrüfat əşyaları v

luğunu və yaralılıq vəziyyətini yoxlamaq üçün vaxtaşırı ünventar-

laşdırma adlanan tədbir həyata keçirilir. 

İNVOYS – idxal olunan məhsulun dəyərini təsdiqləyən və göm

 orqanlarına təqdim edilən sənəddir. 

İNFRAST

s.) təyinatlı firmalara, onların normal fəaliyyətini təmin etmək 

məqsədilə, xidmət göstərən müəssisə  və  təşkilatların məcmusudur; 

praktikada istehsal və sosial infrastrukturları fərqləndirirlər. 

 565

---