Ряйчиляр: амеа-нын мцхбир цзвц

Telman Huseynov 

sənəddir; müqavilənin məhsulgöndərmə, alqı-satqı, sığorta və s. kimi 

növləri vardır. 

 MÜQAVİLƏ QİYMƏTİ – əmtəənin istehsalçısı və istehlakçısı 

arasında müqavilə şərtləri əsasında müəyyən olunur. 

 

N 

 

NİZAMNAMƏ KAPİTALI (FONDU) – müəssisə, firma və ya 

cəmiyyətin nizamnaməsində qeyd olunmuş ilkin kapitalın məbləği-

dir; o, təsisçilərin öz səhmlərin satışından əldə olunan pul vəsaitləri 

hesabına formalaşır. 

 «NOU-HAU» – bu və ya digər istehsalın təşkili üçün zəruri olan, 

lakin patentləşdirilməmiş elmi-texniki, istehsal-texnoloji, maliyyə-

iqti

-

dən

 əsas təsərrüfatçılıq 

prin

irən göstəricisidir. 

 orqanı  tərəfindən onun 

mü

sadi, idarəetmə  və kommersiya əhəmiyyətli biliklərin, vərdiş  və 

təcrübələrin məcmusudur. 

 

O 

OLİQOPOLİYA – az sayda iri firmaların məhsul istehsalında və 

bazarda hökmran mövqeyə malik olmasıdır. 

 

Ö 

ÖZƏLLƏŞDİRMƏ – əmlakın, yaşayış evlərinin, mənzillərin, 

torpağın, təbii resursların, istehsal vasitələrinin dövlətin mülkiyyətin

 ayrı-ayrı şəxslərin, firma və müəssisələrin səhmdar cəmiyyətlə-

rin mülkiyyətinə – qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada – ve-

rilməsi prosesidir.  

 ÖZ XƏRCİNİ ÖDƏMƏ – bütün xərclərin xüsusi gəlirlər he-

sabına ödənilməsi mümkünlüyüdür; müəssisələrin

sipindən biridir. 

ÖZÜÖDƏMƏ QABİLİYYƏTİ – müəssisə  və firmanın təsərrü-

fatçılıq prinsiplərindən biri olub, müəssisənin öz xərclərini öz gəlirləri 

ilə örtə (ödəyə) bilmək qabiliyyətini səciyyələnd

 

P 

 PATENT – ixtiraçıya dövlətin müvafiq

əllifliyini təsdiq edən və öz ixtirasından yalnız özünün istifadəsinə 

hüquq verən rəsmi sənəddir, şəadətnamədir. 

 572

---

“Firmanın iqtisadiyyatı”na dair məfhum və anlayışların izahlı lüğəti 

 

PENYA – öz öhdəliklərini yerinə yetirməyən tərəfi, borclu tərəfi 

borcunu ödəməsi üçün tətbiq olunan sanksiyadır, cərimədir. 

ir; o, əmtəənin 

topdan satış qiymətinə ticarət təşkila arının mənfəətini (onlara edilən 

güzəşti) əlavə etmək yolu ilə müəy

 olunur. 

rına, prioritet sahələrin inkişaf istiqamətlərinə, 

stra

ət, firma, müəssisə, təşkilat tərəfindən 

müəyyən dövr ərzində icrası nəzərd

əsərrüfat tədbirləri üzrə 

məqsəd və vəzifələrin məcmusudur

EEKSPORT – bir ölkənin kömrük ərazisinə daxil olan xarici mə-

mulatların yenidən emal etmədən dig

arici ölkəyə təkrar ixracıdır.  

mətləri haqqında – onlara olan təlabatı çoxaltmaq 

və 

ımınca yerinə yetirməməsi səbəbindən digər tə-

rəfi

nın 

pozulması, onların çatdırılması müd ətinə riayət olunmaması səbəb-

lərindən irəli gəlir. 

PƏRAKƏNDƏ SATIŞ  QİYMƏTİ – ticarət  şəbəkələri, sahib-

karlar tərəfindən  əmtəələrin  əhaliyə satıldığı qiymətd

tl

yən

PLAN – proqramda göstərilmiş vəzifələrin rəvan, bir qaydada ye-

rinə yetirilməsi üçün işlənib hazırlanmış konkret tədbirlər sistemidir. 

PROQNOZ – perspektiv dövr üçün iqtisadi inkişafın əsas prob-

lemlərinin həlli yolla

teji məqsədlərə nail olmaq üçün zəruri olan vəzifələrin yerinə 

yetirilməsinə  dair  elmi  cəhətdən  əsaslandırılmış  təsəvvür, mülahizə 

və tövsiyyələrdir. 

PROQRAMA – dövl

ə tutulan t

. 

 

R 

R

ər x

REİNVESTİSİYALAŞDIRMA – gəlir kimi əldə olunmuş vəsaitin 

(məsələn, dividendin) investisiya qoyuluşuna yönəldilməsidir; müəs-

sisənin öz mənfəətini istehsalın genişləndirilməsinə xərcləməsidir. 

 REKLAM – müəssisə  və firmaların öz məhsullarının istehlak 

xüsusiyyətləri və qiy

onların satışını tezləşdirmək məqsədilə – məlumatlar yaymasıdır. 

REKLAMASİYA – keyfiyyətsiz məhsul və ya öz öhdəliklərini 

tərəflərdən birinin laz

n ona əsaslandırılmış etiraz və iddiası haqqında təqdim olunan 

kommersiya sənədidir; istehsalçıya ünvanlanan reklamasiya məhsu-

lun keyfiyyəti və  kəmiyyətindəki çatışmazlıq, ödəniş qaydaları

d

RENOVASİYA – müəssisədə fiziki və mənəvi cəhətdən köhnəl-

miş, istifadəsi iqtisadi cəhətdən sərfəli olmayan əsas fondların yeni-

lərilə əvəz edilməsi prosesidir. 

 573

---

Telman Huseynov 

RENTABELLİK – müəssisənin və sahibkarlıq fəaliyyətinin sə-

mərəliliyini, gəlirliliyini xarakterizə edən göstəricidir; o, mənfəətin 

əsa

mədir; yüksək mən-

fəə

ə 

ola

S 

əət əldə etmək olan təsərrüfatçı-

lıq fəaliyyətidir. 

SANASİYA – müəssisə  və fir

arın müflisləşməsinin qarşısını 

alm

ır.  

qi 

şəx

K MEYARI – təsərrüfat fəaliyyətinin verdiyi nə-

ticə

s fondların orta illik dəyərilə normalaşdırılan dövriyyə fondların 

dəyərinin cəminə bölünməsi yolu ilə hesablanılır.  

RƏQABƏT – məhsul istehsalçıları arasında daha yüksək nəticə-

lər uğrunda, bazar subyektləri arasında bəhsləş

t əldə etmək məqsədi ilə satış bazarı uğrunda mübarizədir. 

ROYYALTİ  – lisenziya razılaşması kontaktı – əsasında xaricd

n aktivləri, məsələn, kəşflər, firma nişanları, patentlər, «nou-hau», 

müəllif hüquqları və digərlərindən istifadəyə görə vaxtaşrı və ödəni-

lən lisenziya haqqıdır. 

 

SAHİBKARLIQ  – insanların təşəbbüskar, sərbəst, qanunverici-

lik əsasında cəmiyyətin maddi nemət və xidmətlərə ehtiyaclarını ödə-

mək üçün ixtisaslaşan, məqsədi mənf

mal

aq və ya onların rəqabətqabiliyyətinin yaxşılaşdırılması üçün həya-

ta keçirilən maliyyə-iqtisadi və texniki-təşkilati tədbirlər sistemidir. 

SATICI BAZARI – bazarda tələbin təklifə nisbətən üstünlük təş-

kil etdiyi situasiyadır; belə bir vəziyyət istehsalçı müəssisə və firma-

ların öz istehsallarını genişləndirmək üçün obyektiv stimul yarad

SƏHMDAR CƏMİYYƏTİ – özünün təsərrüfat fəaliyyətini hə-

yata keçirmək və mənfəət əldə etmək məqsədilə Nizamnamə fondu-

nu səhm buraxmaq yolu ilə formalaşdıran fiziki və (və ya) hüqu

slərin könüllü sazişi əsasında təsis olunan müəssisədir.  

SƏMƏRƏ  – hər hansı  təsərrüfat tədbirinin nəticələrinin həyata 

keçirilməsi ilə əlaqədar çəkilmiş xərclərin səbəb olduğu nəticədir; o, 

mütləq kəmiyyətdir və onun vasitəsilə iqtisadi səmərəliliyi – xərclə-

rin miqyası haqqında təsəvvür yarada bilmədiyindən – qiymətləndir-

mək mümkün deyil. 

SƏMƏRƏLİLİ

lərdən eləsidir ki, o, onun (fəaliyyətin) iqtisadi əhəmiyyətini di-

gərləri ilə müqaisədə daha ətraflı və dolğun qiymətləndirməyə imkan 

verir. 

 574

---