S e t a 1 y ı l l ı ğ ı

589

o r t a d o ğ u ’ d a   y e n i   d ü z e n   a r a y ı ş l a r ı

The wave of revolt and change that has deeply 

influenced the Middle East and North Africa is

spawning conspiracy theories. From a global 

perspective, we witnessed the most recent ex-

amples of conspiracy theories after the Sept. 11 

attacks. 

The Sept. 11 attacks provided conspiracy theory 

literature with mystery, surrealism, global rela-

tions, manipulation and cinematographical re-

ality. Moreover, neoconservative reactions and

projects in the wake of Sept. 11 paved the way 

for the most refined conspiracy theories analy-

ses. “The probability of what exactly happened

may really happen” became such a small detail 

that no one took it seriously.

Conspiracy theories are instruments of creative

thinking. Yet, there is a huge difference between 

creative thinking and insisting on selective facts 

that only align with a theory. Similarly, Arab 

uprisings are at the center of dozens of con-

spiracy analyses. Currently fashionable theory

claims that the Arab uprisings are the work of 

the United States and the West. The great pow-

ers  are  reshaping  the  Middle  East  and  North

Africa. If you have a good, or maybe perfect,

understanding of all of the dynamics of what 

has happened, a posteriori analysis is a difficult 

but applicable method.

This analysis concludes that most or all of the 

results of the uprisings have aligned with Amer-

ican and Western interests. However, the theory 

ignores the fact that the unexpected revolutions

ruined global expectations regarding our region

in both the near and long term. Proponents of

this view also ignore the fact that Western coun-

tries are enduring an economic crisis, which has 

been exacerbated by this unexpected mobiliza-

tion. We witnessed the last planned Western in-

terventions and their results. 

Neocons – who occupied Iraq and Afghanistan

based on a conspiracy theory before the eyes of 

the world that even astounded conspirators – 

were devastated and lost their power to Demo-

crats in the U.S.

SETA YORUM

Arab Uprisings and 

Conspiracy Theories

Conspiracy  theories  are  instruments  of  creative  thinking.  Yet,  there  is  a  huge 

difference between creative thinking and insisting on selective facts that only align 

with a theory.

TAHA ÖZHAN

---

590

a r a l ı k   1 1

ligence services, or their intelligence services 

lost their meaning as each of these events was 

only an organic civil rebellion. 

The two conspiracy theories discussed here 

shape perceptions of the Arab uprisings. These 

two headings also shape analyses and pos-

sible roles for Turkey. If conspiracy theories are

mere pastimes or creative contributions to push 

deeper analyses, this causes no problem. 

However, if these theories become central to 

the analysis, then they support the percep-

tion that change is impossible. Particularly in

our region, it is impossible that a demand for 

change or local political decisions be realized 

on its own. People who courageously supported

the uprisings at the expense of their lives are the

best answer to this domestic Orientalism. 

Hurriyet Daily News, 08.12.2011

The second conspiracy theory is that global and 

regional powers knew or foresaw the uprisings. 

This means that the dictatorships, the dynas-

ties,  Israel,  the  U.S.,  Saudi  leadership,  Hosni

Mubarak, Moammar Gadhafi, Bashar al-Assad,

and Zine El Abidine Ben Ali administrations 

that suffered the most from the uprisings have 

hundreds of thousands of people working in in-

telligence agencies. 

In other words, considering they were poorly

prepared for the uprisings kills the possibility 

of following: perhaps they failed to foresee what 

happened! Either these actors that suffered se-

riously from the uprisings don’t have any intel-

“

We  witnessed  the  last 

planned Western interventions and 

their results. 

---

591

d e r s i m   i ç i n   d e v l e t   ö z r ü

SETA YORUM

Dersim Tartışmasının Siyasi 

Yansımaları

Başbakan’ın devlet adına Dersim mağdurlarından özür dilemesiyle mesele CHP pa-

rantezinden  çıkıp  bütün  bir  Kemalist  modernleşme  sürecinin  sorgulanmasına  yol 

açtı. 

HATEM ETE

dersim için devlet özrü

ARALIK 2011 - 

CHP Tunceli Milletvekili Hüseyin Aygün’ün 10 Kasım 2011 tarihli Zaman ga-

zetesinde yayımlanan röportajında Dersim İsyanı’nın bastırılmasında uygulanan şiddetin CHP 

gözetiminde ve Atatürk’ün bilgisi dahilinde yapıldığını iddia etmesi, ana muhalefet partisinin 

içindeki mücadeleyi açığa çıkardı ve tek parti döneminin de tartışılmasına vesile oldu. Kemal 

Kılıçdaroğlu yönetiminin Aygün’ün ifadeleri karşısında sessiz kalmasını eleştiren muhalif vekil-

ler, bir basın açıklamasıyla durumu protesto etti. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın Dersim’de 

yaşananlar için devlet adına özür dilemesi üzerine CHP liderinin benzer bir tavır sergileyeme-

mesi, partiyi destekleyen kitlede hayalkırıklığı yarattı. Ancak tek parti döneminin açıkça eleşti-

rilebilmesinin yolunu açan Aygün’ün açıklamaları önemli rol oynadı.

Türkiye, birkaç yıldır farklı başlıklar üzerinden 

aynı şeyi tartışmak durumunda kalıyor. Özel-

likle 2007’den beri siyasal gündemi meşgul eden 

her konu başlığı, kısa sürede bağlamını aşan 

bir anlam yükünü sırtlanarak, değişim-statü-

ko, demokrasi-vesayet, militarizm-sivilleşme 

geriliminin  merkezine  yerleşiyor.  CHP  Tun-

celi  Milletvekili  Hüseyin  Aygün’ün  1937-1938

Dersim harekâtlarında CHP’nin ve Atatürk’ün

rolü olduğuna yönelik ifadeleri de aynı bağlama 

oturdu. Tartışma kısa sürede Dersim bağlamı-

nı aşarak, tarihle yüzleşme, ulus-inşa sürecinin 

maliyetleri, tek parti dönemi, Atatürk’ün lider-

liği gibi birçok konunun ele alınmasına yol açtı. 

Üç haftaya yakın bir süredir, birçok farklı bağ-

lam üzerinden yürüyen tartışmaları, kabaca iki 

eksene indirgemek mümkün. Tartışmanın kısa 

vadeli ve küçük çaplı ilk ekseni, CHP içi iktidar

mücadelesi bağlamında yol alıyor. Bu da gayet 

normal; çünkü harekât, CHP’nin tek parti ikti-

darında oldu, siyasi gündeme CHP’li bir mil-

letvekili  tarafından  taşındı,  CHP’nin  başında

gençliğinden beri meseleye duyarlı ve ailesi de 

bu olaylardan mağdur olmuş bir Dersimli var 

ve son olarak da Dersim olaylarının birinci de-

receden muhatabı olan kitleler neredeyse blok 

halinde CHP’ye oy veriyor.

Bütün bu dinamikler dolayısıyla, Dersim tar-

tışması  ilk  olarak  CHP’nin  içinde  yankılandı.

Bir  grup  CHP  milletvekili,  Aygün’ün  açıkla-

malarından rahatsızlıklarını dile getirerek parti 

yönetimini göreve çağıran bir bildiri yayımladı. 

Tek parti dönemindeki olaylara sahip çıkma 

refleksini parti içi iktidar mücadelesine bağla-

yan bu hamle, Kılıçdaroğlu’nun arada kalan/ 

kararsız tutumu dolayısıyla karşılıksız bırakıldı. 

Parti sözcülerinin Dersim tartışmasıyla başla-

yan sorgulamayı bastırmak üzere başvurdukla-

---