S e t a 1 y ı l l ı ğ ı

587

o r t a d o ğ u ’ d a   y e n i   d ü z e n   a r a y ı ş l a r ı

protestoculardan ibaret değil. İktidarı boyunca 

Salih’le işbirliği yapmış bazı aşiretler, sokaktaki 

protestoların şiddetlendiği Mart ayından itiba-

ren hükümete verdikleri desteği çekerek muha-

lefetin yanında yer almaya başlamış durumda. 

Bu rakip aşiretlerin lideri konumunda olan 

Ahmar Ailesi, Salih’le işbirliğini bozmasının 

ardından kendisine bağlı güçleri devreye soka-

rak Salih’in silahlı güçleri ile çatışmaya başladı. 

Bunun yanı sıra, Salih’in yakın kurmaylarından 

General Ali Muhsin, orduda kendine bağlı bir-

likleri yanına çekerek muhalif kampına katıldı. 

Böylelikle Yemen’de rejim ile aynı anda çatış-

makta olan çok parçalı yeni bir muhalif yapı 

ortaya çıktı. 

Bu yeni muhaliflere, halihazırda rejimle çatış-

ma halinde olan ayrılıkçı yapıların eklenmesi 

ile Yemen’deki çatışma daha da içinden çıkıl-

maz bir hal aldı. Kuzeyde Sa’ada eyaleti merkez 

olmak üzere, fiili bir yönetim kuran Şii Huti-

ler, sınır komşuları Suudi Arabistan’ın kendi-

lerine  Vahhabiliği  dayatmasına  ve  Salih’in  bu

konuda Suudi Arabistan’a destek vermesine 

karşı çıkmaktaydılar. İsyan rüzgarından aldık-

ları ivmeyle hükümetle ve bölgedeki Selefilerle 

çatışmalarını şiddetlendiren Hutiler, ülkenin 

bugünkü kaos ortamını kontrolleri altındaki 

bölgeleri genişletmek için bir fırsat olarak gö-

rüyorlar. Şii Hutilerin hükümetle girdiği bu 

çatışma, bölgesel güçler açısından da önem 

taşımakta.  Nitekim  Suudi  Arabistan,  İran’ın

güdümünde olduğunu ileri sürerek tehdit algı-

ladığı Hutilere karşı Yemen hükümetini destek-

lerken, İran Hizbullah kadar etkin olmasa da, 

bölgedeki Şii yükselişine ivme kazandırmak 

için Hutilere destek vermekte. 

Yemen’de kökleri isyan öncesine dayanan ayrı-

lıkçı hareketler Hutiler ile sınırlı değil. Bu an-

lamda güneyli ayrılıkçılar diğer önemli grubu 

oluşturuyor. Kuzey ve güneyin 1990’da birleş-

mesinin ardından, kuzeyin üstünlüğüne dayalı 

rejimi kabul etmek istemeyen güneyli ayrılıkçı 

hareket, 1994 iç savaşıyla bastırılmasına rağ-

men 2009’dan itibaren tekrar aktive olmaya 

başladı. İsyan dalgası ile birlikte Salih rejiminin 

ülke genelinde kontrolü kaybetmesini takiben 

manevra kabiliyeti kazanan güneyli hareket, 

Hirak grubu liderliğinde federasyon taleplerini 

gerçekleştirmek için hükümetle çatışma içerisi-

ne girdi. 

Güneyde, güneyli ayrılıkçı hareketin dışında 

fakat çatışmaların içinde yer alan bir grup daha 

mevcut. Bu da, ABD’nin Afganistan’ı işgalinin 

ardından Yemen’e yerleşen el-Kaide’nin böl-

gede oluşturduğu Arap Yarımadası el Kaidesi 

(AQAP). ABD başta olmak üzere Batı dünya-

sı tarafından tehdit unsuru olarak görülen el-

Kaide’ye karşı hükümet güçleri ABD ile birlikte 

uzun bir süredir operasyonlar düzenliyor. Buna 

karşın Salih için el- Kaide’nin varlığı iktidarı-

na destek bulmak ve devamını sağlamak için 

ABD’ye karşı önemli bir koz olma niteliği de 

taşıyor. El-Kaide’nin Kuzey Afrika ve Afrika 

Boynuzu’na yayılmasından endişe eden ABD, 

terörizme karşı işbirliği amacıyla Salih rejimi-

ne destek vermeye devam ediyor. Bu nedenle 

protestolar ve şiddet olayları artınca ilk başta 

ABD tarafından köklü bir değişiklik istenmedi, 

bunun yerine Salih yerine oğlu Ahmet’in dev-

let başkanlığına getirilmesi formülü geliştirildi. 

Ancak bu ismin de muhalifler tarafından yo-

ğun tepkiyle karşılanması sebebiyle yeni çözüm 

önerileri gündeme geldi. 

Yetki devri anlaşması: hayal kırıklığı

Yemen’de artan şiddetin komşu Körfez ülkele-

rini  tedirgin  etmesiyle  Nisan  ayında  ABD  hi-

mayesinde Körfez İşbirliği Konseyi’nin uzlaşı 

girişimleri başladı. Ancak aylarca süren görüş-

melere ve tüm iç ve dış baskılara rağmen Salih 

bir türlü koltuğunu terk etmeye ikna olmadı. 

Defalarca istifa sözü vermesine karşın her sefe-

rinde son dakikada vazgeçen Salih, BM arabu-

lucusunun iki hafta süren çalışmaları ve Batılı 

güçlerin Salih’in yurt dışındaki mal varlığını 

dondurma tehditleri sonucunda anlaşmayı im-

zalamayı kabul etti. Salih’in 23 Kasım’da Suudi 

Kralı Abdullah’ın sarayında muhalefetle yaptı-

ğı yetki devri anlaşması, Yemen’deki isyanları 

el-Kaide odaklı güvenlik sorununa indirgeyen 

Batılı ülkelerce de desteklendi. Ancak anlaşma-

nın imzalanmasının hemen ardından sokakları 

dolduran on binlerce Yemenli, aylardır verdik-

leri mücadelenin bir kalemde silinmesinin ha-

yal kırıklığını yaşamakta. Halkın öfkesi, yetki 

devri anlaşmasının köklü bir değişimden ziya-

de rejimin ömrünün bir süre daha uzatılması 

için başvurulan bir taktik olduğu kanaatini 

doğrular nitelikte.

Anlaşma uyarınca Salih, yetkilerini devlet baş-

kan  yardımcısı  Abdurrabu  Mansur  Hadi’ye

devredecek. Salih ailesine yakınlığı ile bilinen 

Hadi, Salih’in tedavi için Suudi Arabistan’da 

bulunduğu dönemde başkanlığa vekalet etmiş, 

---

588

a r a l ı k   1 1

bu süreçte Salih’in oğlu Ahmet başta olmak 

üzere kilit kurumların başındaki aile üyelerinin 

sözünden çıkmayarak “güvenilirliğini” kanıtla-

mıştır. Hadi, anlaşmaya göre 21 Şubat’ta yapıla-

cak devlet başkanlığı seçimleri için de tek aday 

olarak görülüyor. Bununla birlikte, Salih’in 

seçimlere kadar onursal başkan sıfatıyla sa-

rayda oturmaya ve lideri olduğu Cumhuriyet-

çi  Kongre  Partisi’nin  başında  kalmaya  devam

edeceği de hatırlatılmalı. Salih’in akrabalarının 

kontrolünde bulunan istihbaratta, ordunun ki-

lit birimlerinde ve diğer stratejik kurumlarda 

önemli bir yapısal değişime gidilmemesi de 

anlaşmanın, rejimin bekasının garantisi ola-

rak görülmesine neden oluyor. Tüm bunların 

ötesinde, aylarca sivillerin üstüne ateş açarak 

insanlığa karşı suç işleyen Salih’in anlaşmayla 

yargı dokunulmazlığı kazanacak olması protes-

toların şiddetini artıran en büyük etken.

Yeni hükümet yeni umut mu?

Anlaşmaya karşı ülke genelinde protestolar 

devam  ederken  Mansur  Hadi,  Muhammed

Basindva’yı başbakan olarak atadı. Bir dönem 

Salih’in Dışişleri Bakanlığını yapan ancak ça-

tışmaların şiddetlenmesinin ardından muha-

lif safa geçen Basindva, yetki devri anlaşması 

doğrultusunda, muhalefet koalisyonu ve ikti-

dardan eşit sayıda bakanın yer aldığı bir Ulu-

sal Birlik Hükümeti kurdu. Kabinedeki görev 

paylaşımına göre muhalefete içişleri, maliye ve 

enformasyon bakanlıkları verilirken savunma, 

dışişleri ve petrol bakanlıkları Salih’in partisi 

Cumhuriyetçi  Kongre’de  kaldı.  Muhalefet  ko-

alisyonu, Ahmar Ailesi’nin başını çektiği çok 

sayıda partiden oluşuyor. Ancak, köklü değişim 

hedefleyen protestocular için muhalefet koalis-

yonu, mevcut rejimin pasif unsuru olmaktan 

başka bir şey ifade etmiyor. Ayrıca, yetki devri 

anlaşmasına en başından beri karşı olan genç-

ler, ayrılıkçı Hutiler ve Güney hareketi yeni 

hükümette temsil edilmiyor. Bu nedenle isyan-

cılar, yeni kurulan hükümetin ülkedeki elitler 

arasında rol paylaşımı olduğunu öne sürerek 

rejimin kurumları ve aktörleriyle birlikte tüm-

den değişimini istiyor. 

Devam eden protesto gösterileri ve ayrılıkçı 

isyancıların silahlı eylemleri göz önüne alındı-

ğında, yeni kurulan hükümetin ülke genelinde 

egemenliği sağlaması güç görünüyor. Bunun 

yanı sıra, tükenen petrol ve su kaynakları ve 

çöken ekonomisiyle Arap dünyasının en yoksul 

ülkesi olan Yemen’de insani kriz yaşanıyor. 25 

milyon Yemenlinin yarısı açlık sınırının altın-

da, günlük 2 doların altında gelire sahip halkın 

%35’i ise işsiz. Yeni hükümet hem ülkede istik-

rarı sağlamak hem de ekonomiyi düzeltmek 

ve alt yapı hizmetlerini yeniden tesis etmek 

durumunda. Ancak halkın desteğini alamayan 

hükümetin tüm bu sorunlarla başa çıkmasının 

uzak bir ihtimal olduğunu iddia etmek müm-

kün. 

Arap isyan dalgasının domino taşlarından biri 

olmaktan öte görülmeyen Yemen, isyan rüz-

garından önce de rakip aşiretlerin iktidar mü-

cadeleleri, bölgesel aktörlerin güç savaşları ve 

ayrılıkçı grupların çatışmalarıyla boğuşuyor-

du. İsyan kıvılcımı ilk yandığında mezhepsel, 

kabilesel ve bölgesel tüm ayrılıklara rağmen, 

Salih rejimini devirmek amacıyla birleşen halk, 

Salih’e perde arkasından ülkeyi yönetme hakkı 

veren yetki devri anlaşması ile devrimlerinin 

ellerinden çalındığına inanıyor. İktidardan pay 

alamayan isyancılar şimdilik kaybederken, Sa-

lih giderken yeniden kazanıyor.

www.setav.org, 12.12.2011 

“

Arap  Ayaklanması  rüzgarına  ka-

pılmış küçük bir ülke olarak resmedilen 

Yemen, iç ve dış dinamikler hesaba ka-

tıldığında, önemi azımsanmayacak bir 

unsur olarak karşımıza çıkıyor.

---