3-bob. MA’LUMOTLAR BAZASINING TAQSIMLANGAN
TIZIMIDA AXBOROT XAVFSIZLIGI
3.1. Ma’lumotlar bazasining taqsimlangan tizimida axborot
xavfsizligi konsepsiyasi
Maiumki, korporativ tarmoqlar asosida qurilgan yirik avto-
matlashtirilgan axborot tizimlarida har doim ham tarmoqning bitta
uzelida barcha ma’lumotlar bazasini va MBBTni markazlashgan
joylashtirishni tashkil etib boimaydi.
Bu esa taqsimlangan
ma’lumotlar bazasini bashqarish tizimi bilan uzviy bogiangan
taqsimlangan hisoblash tizimlarining paydo bo‘lishiga sabab boidi.
Taqsimlangan ma’lumotlar bazasi - kompyuter tarmog‘ida
taqsimlangan, o‘zaro mantiqiy bogiangan maiumotlar bazalari
majmui.
Taqsimlangan maiumotlar bazasini boshqarish tizimi - taq
simlangan maiumotlar bazasini boshqarishni va foydalanuvchilar
uchun uning taqsimlanganligining shaffofligini ta’minlovchi das-
turiy tizim.
Taqsimlangan maiumotlar bazasi yagona global sxema doira-
sida har qanday modelni (ierarxik, tarmoq,
relyatsion va obyektga
moijallangan ma’lumotlar bazasini) madadlovchi maiumotlar
bazalarini birlashtirishi mumkin. Bunday konfigurasiya, barcha
ilovalar uchun joylashgan yeri va formatidan qat’iy nazar, har
qanday maiumotlardan shaffof foydalanishni ta’minlashi lozim.
Taqsimlangan maiumotlar bazasini yaratish va ishlashining
asosiy prinsiplari quyidagilar:
- maiumotlar joylashishining foydalanuvchilar uchun shaffof-
ligi (boshqacha aytganda. taqsimlangan mal’umotlar
bazasi foyda-
lanuvchi uchun taqsimlanmagandek ko‘rinishi lozim);
- foydalanuvchilaming bir-biridan izolyatsiyalanganligi (foy-
dalanuvchi maiumotlami o'zgartirishi, yangilashi, yo‘q qilishi oni-
da boshqa foydalanuvchilar ishini “sezmasligi”, “ko‘rmasligi” lo
zim);
63
- vaqtning har qanday onida ma’lumotlar holatining
sinxronlanganligi va uyg‘unligi (zid emasligi).
Asosiy prinsiplardan quyidagi qo‘shimcha prinsiplar kelib
chiqadi:
- lokal avtonomiya (har bir hisoblash qurilmasi muvaffaqiyatli
ishlashi uchun, har qanday boshqa qurilmaga bogiiq boimasligi
kerak );
- markaziy qurilmaning mavjud emasligi (oldingi bandning
natijasi);
- joylashgan yeriga bogiiq emasligi (maiumotlar
xuddi
foydalanuvchining lokal qurilmasida joylashganidek);
- ishlashining uzluksizligi (tizimning rejali uzilishining
mavjud emasligi);
- maiumotlaming fragmentlanishiga bogiiq emasligi (gori-
zontal fragmentlash - bitta jadval yozuvlarining turli guruhlari turli
qurilmalarda yoki turli lokal bazalarda joylashtiriladi; vertikal frag
mentlash — bitta jadvalning turli hoshiyalari - ustunlari turli qu
rilmalarda joylashtiriladi);
- maiumotlaming replikatsiyalanishiga (takrorlanishiga) bog‘-
liq emasligi (maiumotlar bazasining qandaydir jadvali turli quril
malarda joylashgan bir necha nusxalari orqali ifodalanishi mumkin);
- so‘rovlaming taqsimlangan ishlanishi (so‘rovlaming optimi-
zatsiyalash taqsimlangan xarakterga ega boiishi lozim - awal glo
bal optimizatsiya, so‘ngra ishga tushirilgan
qurilmalaming har
birida lokal optimizatsiya);
- tranzaksiyalami taqsimlangan boshqarish (taqsimlangan
tizimda alohida tranzaksiya turli qurilmalarda harakatlaming
bajarilishini talab etishi mumkin, tranzaksiya barcha qatnashgan
qurilmalarda tugallangan boisa u tugallangan hisoblanadi);
- apparaturaga bogiiq emasligi (turli xil kompyuterlari
boigan qurilmalarda tizimning
ishlashi mumkinligi maqbul
hisoblanadi);
- operatsion tizim xiliga bogiiq emasligi (tizim turli hisoblash
qurilmalardagi operatsion tizimlaming farqlanishiga bogiiq boi-
magan holda ishlashi lozim);
- konununikatsiya tarmog‘iga bogiiq emasligi (turli kom-
munikatsiya muhitida ishlash imkoniyati);
64
- MBBTga bog‘liq emasligi (turli qurilmalarda turli MBBT
ishlashi mumkin, amalda SQLni madadlovchi MBBTIar ishlatiladi).
Odatda, MBBT asosida yaratiluvchi taqsimlangan axborot ti-
zimlari ham “taqsimlangan MBBTlari” atamasi orqali xarakterla-
nadi va mos holda “taqsimlangan ma’lumotlar bazasi”
atamasi
ishlatiladi.
Taqsimlangan hisoblashlami amalga oshirish yuqorida ko‘r-
satilgan taqsimlangan tizimlami yaratish va ishlashi prinsiplarining
ba’zilaridan chekinish orqali amalga oshiriladi. Qanday prinsip
“qurbon” qilinishiga bogiiq holda taqsimlangan tizim texno-
logiyalarida bir necha mustaqil yo‘nalishlar ajralib chiqdi - “mijoz -
server” texnologiyalari, takrorlash texnologiyalari, obyektli bogMash
texnologiyalari.
Real taqsimlangan axborot tizimlari, odatda,
uchchala texno-
logiyalarni biriktirish asosida qurilgan. Metodik nuqtayi nazaridan
uiami alohida muhokama qilish maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Dostları ilə paylaş: