S. K. Ganiyev, A. A. Ganiyev, D. Y. Irgasheva ma’lumotlar bazasi xavfsizligi
Yüklə 13,28 Kb. Pdf görüntüsü
|
| ikkita prinsipdan
birining amalga oshirilishiga asoslanadi: - yangilashni uzluksiz ko‘paytirish prinsipi (har qanday repli- kadagi har qanday yangilanish darhol ko‘paytirilishi shart); - kechiktirilgan yangilash prinsipi (replikalami yangilash max- sus komandagacha yoki vaziyatgacha kechiktirilishi mumkin). Yangilashni uzluksiz ko 'paytirish prinsipi “real vaqt tizimla- ri”n i qurishda asos hisoblanadi. “Real vaqt tizimlari”ga misol tariqa- sida havodagi harakatni boshqarish tizimini, yoMovchi transport chiptalarini band etish tizimini va h. ko‘rsatish mumkin. Ularda taqsimlangan tizimlaming barcha uzellari va komponentalarida replikalaming yoki tirajlangan boshqa ma’lumotlaming uzluksiz va aniq mosligi talab etiladi. Ushbu prinsipga binoan har qanday tranzaksiya muvaffaqiyatli tugallangan hisoblanadi, qachonki u tizimning barcha replikalarida muvaffaqiyatli tugallansa. Amalda ushbu prinsipning amalga oshirilishi “tupik”lar bilan bog‘liq jiddiy qiyinchiliklarga duch keladi. Faraz qilaylik, bitta hisoblash qurilma- sida foydalanuvchi o‘zinig replikasida ma’lumotlami yangilaydi. Tranzaksiya (tranzaksiyalar) amalga oshirilishi vaqtida ushbu repli- kaning ma’lumotlar bazasidan mos yozuvlaming boshqa foydaia- nuvchilar tomonidan o‘zgartirilishi lokal MBBT yadrosi yordamida blokirovka qilinadi. Shuning bilan birga tranzaksiya qaydlanishi mumkin va ushbu tranzaksiya jo‘natilgan hamda tizimning boshqa replikalarida tugallangandan so‘ngina mos ma’lumotlar razblokirov- ka qilinadi. Yana faraz qilamiz, tarmoqning boshqa kompyuteridagi tizimning boshqa replikasidagi foydalanuvchi, tabiiyki, ushbu onda boshqa foydalanuvchilar tomonidan o‘zgartirilishi blokirovka qilin- gan yozuvlar bilan o‘zining yängilashini (tranzaksiyani) o'tkazadi. Shu tariqa tupik hosil boMadi. Bir tranzaksiya o‘zining replikasida qaydlanishi mumkin emas, chunki mos yozuvlar boshqa replikada blokirovka qilingan. Ushbu yozuvlaming boshqa replikada razblo- kirovkasi birinchi replikadagi mos yozuvlar razblokirovka qilinma- guncha, ya’ni birinchi replikada tranzaksiya tugallamnaguncha mumkin emas. Tupik vaziyat sodir boMadi. 102 Replikatsiyalangan tizimlarda tupiklami aniqlashda markaz- lashtirilgan “Mijoz-server” tizim tranzaksiyalarini monitorida ishlab chiqilgan algoritmlardan foydalaniladi. Umuman, taqsimlangan axborot tizimlarining qator predmet sohalarida ma’lumotlami muvofiqlashtirishning uzluksizligi nuqtayi nazaridan real vaqt rejimi talab qilinmaydi. Bunday tizimlar axborot jarayonlari unchalik dinamik xarakteriga ega bo‘lmagan tashkiliy - texnologik strukturalami avtomatlashtiradi. Agar misol tariqasida avtomatlashtirilgan hujjat aylanish tizimini ko‘rsak, xizmatga oid hujjatlar harakatining an’anaviy “tezligi” ish kuniga yoki ish soatlariga mos keladi. Bu holda taqsimlangan axborot tizimi replikalarini faqat bir marta har bir ish soatida yoki har bir ish kunida yangilash talab etiladi. Bunday xil axborot tizimini kechiktirilgan yangilash prinsipi asosida qurish mumkin. Qandaydir replikada to‘plangan ma’lumot- lar o‘zgarishi foydalanuvchining maxsus komandasi bo‘yicha tizim- ning barcha qolgan replikalarini yangilash uchun yuboriladi. Bun day amal replikalami sinxronlash deb yuritiladi. Replikalami sin- xronlashda ixtiloflar va tupiklaming pay do bo‘lishi imkoniyati jiddiy kamayadi, uncha ko‘p bo‘Imagan ixtilofli vaziyatlar tashkiliy choralar yordamida osongina bartaraf etiladi. Ma’lumotlami muvofiqlashtirishning ikkinchi muammosini hal etish, ya’ni ma’lumotlar strukturasini muvofiqlashtirish, “Mijoz-ser ver” tizimdagidek markaziy qurilmaning mavjud emasligi prinsipi- dan qisman chekinish orqali amalga oshiriladi va “asosiy” replika texnikasiga asoslanadi. Ushbu texnikaning mohiyatiga binoan, tizim ma’lumotlar ba- zasining replikalaridan biri asosiy deb e’lon qilinadi. Bunda ma’lu motlar bazasining strukturasini faqat asosiy replikada o‘zgartirish mumkin. Ma’lumotlar strukturasining ushbu o‘zgarishlari kechik tirilgan yangilash prinsipi, ya’ni replikalami maxsus sinxronlash orqali tirajlanadi. Markaziy qurilmaning mavjud emasligi prinsipi- dan qisman chekinishda, haqiqiy markazlashgan tizimlardan farqli holda bosh replikaning ishdan chiqishi, butun taqsimlangan tizim- ning birdaniga zavol topishiga olib kelmaydi, chunki qolgan replika- lar avtonom tarzda ishlayveradi. Uning ustiga, replikatsiya texnolo- giyasini madadlovchi MBBT amaliyotida ma’lum vakolatga ega ■103 foydalanuvchiga (tizim ma’muriga) har qanday replikani asosiysiga o‘zgartirish imkoniyati beriladi. Bu esa butun tizimning ishga layoqatligini to‘liq tiklash imkoniyatini beradi. Zamortaviy MBBTda replikalarni sinxrordash jarayoni. Ushbu jarayonda faqat o'zgartirilgan yoki turli replikalarga qo‘shilgan ma’lumotlar almashtiriladi. Buning uchun ma’lumotlar bazasining tizimli katalogida joriy o‘zgarishlaming maxsus jadvallari tuziladi va taqsimlangan tizimning barcha obyektlarini, xususan, turli replikalardagi bir xil nomlangan alohida-alohida obyektlami global identifikatsiyalash (nomlash) tashkil etiládi. Bunday yondashish ma’lumotlar bazasi hajmini birmuncha ko‘paytiradi, ammo replika larni sinxronlashda traneport xarajatini jiddiy cheklaydi. Qisman replikalarni va replikalarga replikalanuvchi va replika- lanmaydigan obyektlami kiritish imkoniyati replikatsiya texnolo- giyalarida qurilgan taqsimlangan axborot tizimlari ishlashining moslanuvchanligi va samaradorligi nuqtayi nazaridan muhim hisob- lanadi. Qisman replika deganda tarkibida to‘liq replikaning cheklangan qismto‘plami bo‘lgan ma’lumotlar bazasi tushuniladi. To‘liq (asosiy) replikaning muayyan jadvallari uchun o‘rnatiladigan filtrlardan foydalanish qisman replikani yaratishning keng tarqalgan usuli hisoblanadi. Qisman replikalar ma’lumotlardan foydalanishni cheklash bilan bog‘liq ba’zi muammolami yechishga imkon beradi va ma’lumotlami ishlash unumdorligini oshiradi. Masalan, ma’lu motlar bazasi replikasiga ma’lum boMinma uchun faqat ushbu bo‘- linmaga tegishli jadvallar yozuvini replikatsiyalash maqsadga mu- vofiq hisoblanadi. Bu esa boshqa yozuvlardan foydalanishni istisno etadi. Qisman replikalar texnikasi replikalarni sinxronlashga ketgan xarajatni ham kamaytiradi, chunki tarmoq bo‘yicha uzatiladigan o'zgargan ma’lumotlar sonini cheklaydi. Replikalarga replikatsiyaga loyiq bo‘lmagan ma’lumotlar bazasi obyektlarini kiritish imkoniyati ma’lumotlar bazasi sxemasini va boshqa obyektlarini (so‘rovlar, shakllar va hisobotlami) predmet sohasining o‘ziga xos xususiyatiga, ma’lumotlami kiritish xusu- siyatiga va taqsimlangan tizimning muayyan elementi bo‘yicha yechiladigan axborot masalalariga yuqori moslanuvchan va adekvat sozlashga imkon beradi. 4.3-rasmda replikatsiya texnologiyasi aso- sida qandaydir tashkiliy strukturaning ish yuritish bo‘yicha taqsim- 104 langan axborot tizimi sxemasini tashkil etishga yondashish tasvirlangan. Yüklə 13,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|