Bel
əliklə xronik ürək çatışmazlığının diaqnostikası üçün, müvafiq
simptom v
ə əlamətlərə malik olan xəstəni obyektiv,
rentgenoloji,
elektrokardioqrafik, ExoKQ, doppler-ExoKQ, radioizoton angioqrafiya,
MRT, qanda natriumuretik peptidl
ərin müəyyən olunması kimi
t
ədqiqatlardan
keçirmək, etiologiyasını, triqqer amillərini, ağırlıq
d
ərəcəsini, ürək disfunksiyasının tipini dəqiqləşdirmək lazımdır. Daha
sonra xronik ür
ək çatışmazlığının müalicə taktikasını seçmək üçün, onun
ağırlıq dərəcəsini müəyyənləşdirmək, yəni ağırlığını qiymətləndirmək
lazımdır. Xronik ürək çatışmazlığının klassik təsnifatında onun başlanğıc
(I), klinik t
əzahürlü (IIA), ağır dərəcəli (IIB) və terminal (III) mərhələləri
ayırd olunur; xəstəliyin başlanğıc mərhələsində ürək çatışmazlığı latent,
hemodinamika pozulmadan, simptomsuz miokardial disfunksiya il
ə
mövcud olur; klinik
olaraq t
əzahürlü IIA mərhələsində, hemodinamika
kiçik v
ə ya böyük qan dövranında təzahürlü şəkildə pozulur, ürək adaptiv
olaraq remodelyasiyaya uğrayır; IIB ağır dərəcli mərhələdə həm kiçik və
böyü
k qan dövranlarında hemodinamika ağır dərəcədə pozulur, ürək
dezadaptiv remodulyasiyaya uğrayır; sonuncu və ya terminal
olan III
m
ərhələdə ürək, ağciyər, beyin, böyrək kimi orqanlarda geriyədönməz
struktur d
əyişikliklər, distrofik ağırlaşmalar, ağır hemodinamik
pozğunluqlar, orqanların final remodulyasiyası qeyd edilir. Klassik
t
ənsifata görə, xronik ürək çatışmazlığı inkişaf edib getdikcə
proqressivl
əşəndir və onun mərhələləri müalicə fonunda dəyişilmir. Yeri
g
əlmişkən qeyd edək ki, xronik ürək çatışmazlığının funksional sinifləri
(I,II,III, IV) müalic
ə fonunda dəyişilə bilər. Beləliklə, hazırda xəstəliyin
h
əm mərhələsini və həm də funskional sinifini müəyyən edirlər. Belə
olan halda x
əstəliyin ağırlığı və xəstənin
özünü hissetmə dərəcəsi
aydınlaşır. Başqa sözlə, xronik ürək çatışmazlığının funksional sinifləri
dinamikdir; müalic
ə fonunda funksional sinifin azalması, müalicənin
effektivliyind
ən xəbər verir; müalicə fonunda funskional sinifin
d
əyişilməməsi müalicənin effektsizliyini göstərir, funksional sinifin
artması isə, müalicənin dəyişdirilməsinə ehtiyac doğurur. Belə təsnifat
xronik ür
ək çatışmazlığının, miokardın dinsfunksiyasını və onunla
əlaqədar olan kompensator-neyrohumoral sistemlərin hiperfəallığını,
disbalansını nəzərə almaqla, kompleks və rasional terapiyasını nəzərdə
tutur.
Exokardioqrafiya vasit
əsilə
ür
əyin
struktur-funksional
d
əyişikliklərinin kəmiyyətcə qiymətləndirilməsi yolu ilə, xronik ürək
çatışmazlığının mərhələsini obyektiv olaraq müəyyən etmək mümkün
olur:
- I m
ərhələdə sistolik
disfunksiya üçün, sol mədəciyinin atım
fraksiyasının 45%-dən az olması, sol mədəciyin son
diastolik ölçünün 5,5 sm-d
ən çox olması və ya son diastolik
305
ölçü indeksinin 3,3 sm/m
2
–
dan çox olması xarakterikdir; I
m
ərhələdə diastolik disfunksiya üçün, mədəciklərarası
ç
əpərin qalınlığı cəminin ikiyə bölünməsindən alınan
n
əticənin 1,3 sm-dən çox olması, sol mədəciyin arxa divarı
qalınlığının 1,2 sm-dən çox olması, transmitral diastolik
axını spektrinin hipertrofik tipi (E/A<1); sol mədəciyi
divarlarının nisbi qalınlığının, sol mədəciyin sistolik
sferikliyi indeksinin müvafiq olaraq ≥0,45 və ≥0,69 olub,
normadan f
ərqlənməməsi səciyyəvidir;
- IIA m
ərhələdə sistolik disfunksiya üçün, sol mədəciyin atım
fraksiyasının 45%-dən az olması, sol mədəciyinin son
diastolik ölçüsünün 5,5 sm-d
ən və ya son diastolik ölçüsü
indeksinin 3,3 sm/m
2
-
dan çox olması, sol mədəciyin
sistolik sferikliyi indeksinin 0,70-
0,79 arasında, sol
m
ədəciyi divarlarının nisbi qalınlığının 0,30-0,44 arasında
t
ərəddüd etməsi xarakterikdir; IIA mərhələdə diastolik
disfunksiya üçün m
ədəciklərarası çəpərin qalınlığı ilə sol
m
ədəciyin arxa divarının qalınlığı cəminin ikiyə
bölünm
əsindən alınan nəticənin 1,3 sm-dən çox olması,
transmitral diastolik axını spektrinin psevdonormal tipi
(E/A=1-2) s
əciyyəvidir;
- IIB m
ərhələdə sistolik disfunksiya üçün, sol mədəciyin atım
fraksiyasının 45%-dən az olması, sol mədəciyin son
diastolik ölçüsünün 5,5 sm-d
ən çox olması və ya sol
m
ədəciyin son diastolik ölçü indeksinin 3,3 sm/m
2
- dan çox
olması, sol mədəciyin sistolik sferiklik indeksinin 0,80-dan
çox, sol m
ədəciyi divarlarının nisbi qalınlığının 0,29-dan az
olması xarakterikdir; IIB mərhələdə diastolik
disfunksiya
üçün, m
ədəciklərarası çəpər qalınlığı ilə, sol mədəciyin arxa
divarının qalınlığı cəminin ikiyə bölünməsindən alınan
n
əticənin 1,3 sm-dən çox, sol mədəciyin arxa divarı
qalınlığının 1,2 sm-dən çox olması, transmitral diastolik
axını spektrinin restriktiv tipi (E/A>2,1) səciyyəvidir.
Xronik ür
ək çatışmazlığının funksional siniflərinin müəyyən
olunması üçün xəstənin klinik vəziyyətinin qiymətləndirilməsi
c
ədvəlindən (6 dəqiqəlik yeriş, oksigenə olan
təlabat göstəriciləri və
klinik simptomlar) istifad
ə edilir.
Xronik ür
ək çatışmazlığının müalicəsi aşağıdakı 6 məqsədi güdür:
- xronik ür
ək çatışmazlığı inkişafının qarşısını almaq, yəni
x
əstəliyin profilaktikası və birinci mərhələnin müalicəsi;
306