Qisqa nafas zanjiri.
Bu jarayonda proton va elektronlar
fiavoproteinlardan to‘g ‘ri
kislorodga uzatiladi, natijada vodorod
peroksidi hosil b o iad i. Vodorod peroksidi toksik birikma bo‘lib,
katalaza fermenti ta’sirida kislorod va suvgacha parchalanadi. Bunda
ATF sintezlanmaydi:
Mitoxondrial oksidlanish tizimi hujayraga kiradigan
kislorodning
90 %ini iste’mol qiladi. Bu jarayonda kuniga 62 kg ATF hosil
b o ia d i. Ammo organizm hujayralarida faqat 20— 30 g ATF mavjud.
Shuning uchun ATF molekulasi kuniga 2500 marta gidrolizlanadi va
yana sintezlanadi (ATF molekulalarining o ‘rtacha
yashash muddati
yarim daqiqa).
Nafas olish zanjiridagi komplekslar vodorodni nikotinamid
degidrogenazalaridan havo kislorodiga yetkazadi,
natijada proton
konsentratsiyasining elektrokimyoviy gradiyenti (ApH+) paydo
bo‘ladi. Ushbu gradiyent matriks va membranalararo bo‘shliq
orasida paydo bo‘ladi.
Uning tarkibiga ikki asosiy omil kiradi:
1)
membrananing elektrik potensiali (Av|/);
2)
pH gradiyenti (osmotik yoki kimyoviy gradiyent) (ApH):
ApH+ = Av|/ - KApH
ApH+- musbat birlik bo‘lib, uni volt (V) yoki
energiya birliklarida
(kJ/mol) oTchash mumkin. pHning qiymatining bir birlikka
o ‘zgarishi 0,06 V yoki 5,7 kJ/molga to ‘g ‘ri keladi.
ApH+ energiyasi quyidagi jarayonlarda qoTlaniladi:
1)
ATF sintezi;
2)
issiqlik ishlab chiqarish (ayniqsa, qo‘ng‘ir yog‘ to ‘qimasi va
qushlaming mushak to‘qimalari uchun muhim);
3)
osmotik ishni bajarish (mitoxondriya matriksiga fosfat
tashish);
4)
muskul ishi (ba‘zi hollarda).
Bulaming ichida inson uchun ATFning sintezi eng muhim.
ATF energiyasidan foydalanadigan asosiy jarayonlar:
1)
turli
moddalarni sintez qilish;
2)
faol transport (membrana ichidagi moddalarni konsentratsiya
gradiyentiga qarshi tashish). Sarflanadigan energiyaning 30 % Na ,K
- ATFazaga to ‘g ‘ri keladi;
3)
mexanik harakat (mushaklar ishi).
Dostları ilə paylaş: