Şahlar Əsgərov k a m I l L ə Ş Ə N
Yüklə 3,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
101 hamının bildiyi güc ola bilməz. Elmi bilik fərqi güc ola bilər).Elmi inkişaf etdirən subyekt fərddir, alimlərdir. Yəni a limlər inkişafın nüvəsində duran subyektlərdir. Alimlər öz fəaliyyətlərində bəşəriyyətə məlum olmayan yeni elmi nəticələri alırlar. Bu nəticələr, bir tərəfdən, toplanaraq biliklər bazasını zənginləşdirir, digər tərəfdən, elmi nəticələrin praktiki əhəmiyyət daşıyan hissəsi tətbiq olunaraq iqtisadiyyatı inkişaf etdirir. Cədvəl 1 Zəif inkişaf etmiş ölkələr İnkişaf etməkdə olan ölkələr İnkişaf etmiş ölkələr Qrup III II I Ölkələrin sayı 83 58 28 Top universi- tetlər nisbi sayı 0/200 14/200 186/200 İPİİ 0,14- 0,67 0,67-0,83 0,84-0,95 K faktoru 0,16-2 2-5 5-15 Düşüncə tərzi Totalitar düşüncə, Şah qanundur Qarışıq düşüncə kamil düşüncə, qanun Şahdır Cədvəl 1 də hər üç qrup dövlətlərinin bəzi iqtisadi- sosial göstəriciləri göstərilmişdir. Göründüyü kimi, dünyanın 200 top universitetinin 93%-i birinci qrup ölkələrdə, cəmi 7%-i isə ikinci qrup ölkələrdədir. Zəif inkişaf etmiş ölkələrdə top universitet yoxdur. Deyilənlər əsas verir ki, təhsil, elm, iqtisadiyyat və texnologiya arasındakı üzvi əlaqəni belə təsvir edək: ideya elmi, elm texnologiyanı, texnologiya yeni texnikanı (tərəqqini) , 102 tərəqqi isə innovasiyalı iqtisadiyyatı inkişaf etdirir. Bütün bu qarşılıqlı təsirlər keyfiyyətli təhsil mühitində baş verir. İnkişafın yüksək pilləsinə çatmaq üçün iqtisadiyyatin zamana görə inkişafının qeyri- xətti qanunla dəyişilməsi təmin edilməlidir. Belə olan halda elm yeni texnologiya, texnologiya isə tərəqqi yaradacaqdır və nəticədə ölkə iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələr sırasına daxi olacaqdır. Bütün bu dinamikanın mərkəzində alim durur. Bizim universitetlər XXI əsrin dəyişən mühitiniə və ya çağırışına cavab verməyə hazırdrlarmı? Bu suala cavab vermək üçün gələcək universitetlərin müasir univer- sitetlərdən fərqi aydın dərk edilməlidir. Dünya un- versitetlərinin inkişaf meyilləri və gələcək dövrün çağırışları bu fərqi Cədvəl 2-də göstərildiyi kimi təsəvvür etməyə imkan verir. Cədvəl 2 XX əsr universitetləri XXI əsr universitetləri Elm ⇔ mühəndislik ⇔ ictimai elmlər Elmi-texniki, sosial innovasiyalar Hiperixtisaslaşma üzrə təhsil və elm Elmi sahələr və ya fənlərarası təhsil və tədqiqatlar Elmi istiqamətlər üzrə maliyyələşmə Fənlərarası tədqiqatların maliyyələşməsi Ad almaq üçün elmi məqalə çapı fənn, PhD İnnovasiyayönümlü məqalə çapı Müh. PhD ⇒ Akademik karyera ⇒ Texniki rəhbərlik, sahibkarlıq düşüncəsi 103 Son 2000 illik bəşər tarixinə fikir versək, görərik ki, həmişə varlı insanlar ya padşahlar, ya da sərkərdələr olublar. XXI əsrin ən varlı adamı isə alimdir – Bill Geytsdir. Bu səbəbdən də 1000 il öncə böyük Nizami “qüvvət elmdədir, başqa cür heç kəs, heç kəsə üstünlk eyləyə bilməz” fikrini söyləmişdir. XVIII əsr fransız filosofu Lametri hesab edirdi ki, bəşəriyyət dahi insan- ların hesabına inkişaf edir. Bu fikir də yadda saxlamağa dəyər. 104 ÖMÜR UZUNLUĞUNUN KEYFİYYƏT FAKTORUNDAN ASILILIĞI İnsanları yaşat ki, dövlət yaşasın. Şeyx Ədabali. Uzunömürlülük insanların həyat şəraitindən, sosial vəziyyətindən və idarəetmə sistemindən xəbər verən in- deksdir. Bu səbəbdən də bu göstərici BMT-nin illik məruzələrində yer alır. BMT İnkişaf Proqramının 2010-cu il Məruzəsində də bu parametrlər 143-cü səhifədə müxtəlif dövlətlər üçün cədvəl formasında verilmişdir. Bu rəqəmlərin K faktorundan asılılığı şəkil 10-da göstərilmişdir. Qrafikdən görünür ki, insanların ən uzun ömür yaşadığı ölkə Yaponiyadır. Orada orta ömür uzunluğu 83 ildir. Qərbin inkişaf etmiş ölkələrində orta ömür uzunluğu 80 –83 il arasında dəyişir və 3-cü dünya ölkələrinkindən 50 % çoxdur. Avstraliyada, İsveçrədə, İs- landiyada bu göstərici 82 il, ABŞ-da, Böyük Britaniyada 80 ildir. Azərbaycanda orta insan ömrü 71 ildir. Ən qısa ömür uzunluğu Əf-qanstandadır –45 il. Orta insan ömrü Leso- toda 46, Zambiya və Zimbabvedə 47 ildir. Bu qrafikdə ölkəmizin koordinatları belədir: K=2,48 və L L = 71 il. Bu nöqtədən absis oxuna perpendikulyar bir xətt çəkilmişdir. Qrafikdən aydın görünür ki, K-nın sabit qiymətində L L Yüklə 3,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|