Saodat kambarova o‘zbek adabiyotini o‘qitish
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Ramziy ko‘rish” metodi
| Ilmiy faraz (gipoteza
) olamdagi aniq narsa, hodisa va jarayonlarning mohiyati, qonuniyatlarini yoritish masalasi ustuvor 25 Матчонов С. Умумтаълим тизимида адабиётдан мустақил ишларни ташкил этиш. Пед. фан. док. ...дисс. - Тошкент, 1998. – 84 б. ~ 85 ~ bo‘lgan metoddir. Har qanday fan empirik materiallar tahliliga tayanadi va ularni anglashdan boshlanadi. Bu esa, o‘z navbatida, ichki mohiyat, o‘zaro bog‘liqlik va munosabatlarning in'ikosi bo‘lmish yangi g‘oyalar ijod qilinishiga zamin yaratadi. Adabiyot darslarida ilmiy faraz (gipoteza) metodini qo‘llashning afzalliklari shundaki, bunda o‘rganilayotgan mavzu doirasida savol- topshiriqlar yoki muammoli vaziyatlarning bir qator variantlari yaratilishi ko‘zda tutilib, g‘oyalarning asoslari aniqlanadi, muhokama qilinib, mantiqan mukammal hisoblangan fikr-mulohazalar tanlab olinadi. 9-sinfda Nazar Eshonqulning “Shamolni tutib bo‘lmaydi” yoki jahon adabiyotidan P.Koeloning “Alkimyogar” asarlarini mustaqil o‘rganishda “Agar Bayna momo nafrat va qasos hislarini yengishga o‘zida kuch topa bilganida edi...”, “Agar momo hayotini yangidan boshlashga urinib ko‘rganida edi...”, “Agar momo yangi avlodning samimiy munosabatini qabul qilganida edi...” yoxud “Agar Santyago tushiga ishonmasdan qo‘ylarini boqib yuraverganida edi....”, “Agar Santyago qo‘rqoqlik qilib sahroyilarga ichki imkoniyatlarini ko‘rsata olmaganida edi...” tarzidagi voqelik zamiriga chuqur yo‘naltiruvchi savol-topshiriqlar tizimi taqdim etilishi asosida ta’lim oluvchilarning metod doirasidagi faoliyatlari belgilanadi. Natijalar esa mantiq va idrokka asoslangan javob variantlari shakllantirilishi bilan xulosalanadi. “Ramziy ko‘rish” metodi . Mazkur metod obyekt va uning ramzi o‘rtasidagi aloqadorlikni aniqlash va yaratishga yo‘naltiradi. “Ramz – bu o‘zida mohiyatni mazmun etgan voqelikning chuqur obrazidir va u shu voqelikni bilish va kuzatish vositasida namoyon bo‘lishi mumkin 26 . Har qanday nazariya unga asos bo‘ladigan ilmiy dalil va qonunlar bilan mavjuddir. “Kognitiv nazariyada “sxema” tushunchasi qabul qilingan bo‘lib, bu tushuncha inson xotirasida mavjud bo‘lgan ma’lumotlar va xotiralar yig‘indisini bildiradi. Inson miyasi yangi ma’lumotni qabul qilayotganda o‘zida mavjud sxema bilan solishtiradi va bu sxemaga mos tushadigan ma'lumot yaxshiroq va osonroq o‘zlashtiriladi” 27 . Bu borada o‘quvchilarga ramzlarni matnga bog‘liq holda talqin qilish, ular o‘rtasidagi g‘oyaviy mushtaraklikni so‘z, turli belgilar yoki grafik shakllarda tasvirlashga doir topshiriqlar berish mumkin. Masalan, “Saxiy bulutdir, xirmon-xirmon don hosili, balki xazina beradi; baxil 26 Турсунов Ж. Ўқувчиларда креатив қобилиятларни шакллантиришда эвристик таълим методларидан фойдаланиш // Maktab va hayot. – Тошкент, 2013. – № 3. – Б. 27. 27 Жалилов К. Навоий асарларини тушунишга тайёрлаш стратегиялари / Alisher Navoiy va XXI asr. Республика илмий-назарий анжумани материаллари. – Tошкент, 2017. – Б. 235. ~ 86 ~ chumolidir, don-dun, mashoq teradi. Oliyhimmat odam – balandparvoz lochindir, behimmat – sichqon ovlovchi kalxatdir” 28 kabi ta’riflar misolida muayyan obyekt xususiyatlari o‘rganilib, kuzatishlar asosida uning ramziy ma’nolarini aks ettirish taklifini kiritish mumkin. Demak, kognitiv metodlar ta’lim oluvchilarning borliqni turli ramzlar orqali fikran tasavvur qilish, obyekt timsolini xayolan yaratish, voqea-hodisalar, narsa- buyumlar o‘rtasidagi sabab-natijalar mohiyatini idrok qilish ko‘nikmasini shakllantirishga xizmat qiladi. Masalan, fikrimizga misol sifatida quyidagi qiyoslashni keltiramiz: Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|