SaqarTvelos teqnikuri universiteti biznes-inJineringis fakulteti ekonikuri kvlevis meTodebi

11. disciplinaTaSorisi eqsperientebi da maTi gamoyeneba ekonomikur kvlevebSi

disciplinaTaSorisi ekonomikuri eqsperimenti aris iseTi eqsperimenti, romelic tardeba ekonomikisa da kidev romelime sxva socialuri disciplinis „SeerTebis“ adgilze. misi amocanaa iseTi eqsperimentuli Sedegebis miReba, romlebsac ekonomikisTvisac da sxva socialuri mecnierebisTvisac eqneba mniSvneloba.

zemoT Cven aRvniSneT, rom arsebobs sami socialuri mecniereba, sadac farTod gamoiyeneba socialuri eqsperimenti da sakmaod Rrmad aris damuSavebuli socialuri eqsperimentebis Catarebis meTodologia, esenia sociologia, fsiqologia da pedagogika. ramdenadac saqme exeba disciplinaTaSoris eqsperimentis perspeqtivebs, cxadia, rom ekonomikuri mecnierebisaTvis yvelaze ufro perspeqtiuli iqneba swored am sam disciplinasTan kavSiri.

disciplinaTaSoris eqsperimentebs sociologiisa da ekonomikis sazRvrebze atarebs ekonomikuri fsiqologia, fsiqologiisa da ekonomikis sazRvrebze - ekonomikuri fsiqologia, xolo ekonomikisa da pedagogikis sazRvrebze - ekonomikuri pedagogika.

ekonomikur-sociologiuri eqsperimenti iseTi eqsperimentia, romelic tardeba ekonomikisa da sociologiis sazRvrebze; misi mizania sociologiuri da ekonomikuri xasiaTis axali eqsperimentuli monacemebis miReba.

ekonomikur-fsiqologiuri eqsperimenti aris iseTi eqsperimenti, romelic tardeba ekonomikisa da fsiqologiis sazRvrebze; is gulisxmobs orive mecnierebis - fsiqologiisa da ekonomikis eqsperimentuli meTodebis gamoyenebas; rogorc wesi, amocana mdgomareobs imaSi, rom rogorc ekonomikis, ise fsiqologiis sferoSi miRebul iqnes sruliad axali codna.

aseve SesaZloa arsebobdes ekonomikur-fsiqologiur-sociologiuri eqsperimenti. amis klasikuri magaliTia gamoCenili amerikeli sociologisa da fsiqologis eltom meios mier Catarebuli eqsperimentebi 1924-1925 wlebSi CikagoSi mdebare qarxanaSi „vestern eleqtriki“. man Seiswavla sociologiuri da fsiqologiuri xasiaTis mqone mravali faqtoris gavlena muSakebis Sromis mwarmoeblurobaze. ase, rom SesaZloa iTqvas, rom mocemuli eqsperimentebi tardeboda, erTis mxriv, rogorc ekonomikur-fsiqologiuri, meore mxriv ki- rogorc ekonomikur-sociologiuri.

rogorc wina ganyofilebaSi iyo aRniSnuli, eqsperimentuli ekonomikis rangSi Catarebuli eqsperimentebis udidesi umravlesoba, ufro ekonomikur-fsiqologiur eqsperimentebs miekuTvneba. SesaZloa, swored amiTac aris gamowveuli is faqti, rom eqsperimentulma ekonomikam ase gvian miiqcia profesionali ekonomistebis yuradReba.

ekonomikur-pedagogiuri eqsperimenti aris iseTi eqsperimenti, romelic tardeba ekonomikisa da pedagogikis sazRvarze: is orive mecnierebis - ekonomikisa da pedagogikis eqsperimentul meTodebs gamoiyenebs. rogorc wesi, amocana imaSi mdgomareobs, rom xelovnuri laboratoriuli modelirebis gziT msmenelTa cnobierebaSi Cainergos garkveuli ekonomikuri situacia: msmenelebma Tavi unda igrZnon mocemuli ekonomikuri eqsperimentis monawileebad.

saqmiani TamaSi, romelic tardeba momavali ekonomistebis swavlebisaTvis aris klasikuri magaliTi ekonomikur-pedagogiuri eqsperimentisa. eqsperimentis es saxe ufro dawvrilebiT me-12 TavSi iqneba ganxiluli.

bunebrivia, rom disciplinaTaSorisi eqsperimentis zemoaRniSnuli sami tipiT ar Semoifargleba disciplinaTaSorisi ekonomikuri eqsperimentebis mTeli mravalferovneba. magaliTad, SesaZloa gamovyoT Semdegi tipebi: ekonomikur-ekologiuri, ekonomikur-demografiuli, ekonomikur-samarTlebrivi da sxv tipebi disciplinaTaSorisi eqsperimentebisa, romlebSic erT-erTia ekonomikuri mecniereba.

ase, rom disciplinaTaSorisi eqsperimentireba mTeli eqsperimentuli ekonomikisTvis erT-erTi mniSvnelovani mimarTulebaa.

12. ekonomikuri eqsperimentirebis ganviTarebis perspeqtivebi

ekonomikaSi eqsperimentuli kvlevebis warmatebebi, gasuli saukunis 70-80-ani wlebidan dawyebuli, gamonaklisi ki ara, ufro kanonzomierebaa. ekonomikuri eqsperimenti, romelsac aqamde Zalian iSviaTad gamoiyenebdnen, am droidan ukve ekonomikuri kvlevebis srulfasovani meTodi gaxda. Tumca, isic unda aRiniSnos, rom es meTodi ekonomikur mecnierebaSi jerac ar gamoiyeneba saTanado doziT.

miuxedavad amisa, eqsperimentuli ekonomika kvlav aqtiurad viTardeba. ekonomikur mecnierebaSi eqsperimentuli meTodis gamoyenebis perspeqtiul gzebs miekuTvneba:

mikroekonomikur situaciebSi individis ekonomikuri qcevis iracionaluri standartebis SemuSaveba; saTamaSo eqsperimentireba misi yvela formiTa da saxiT; disciplinaTaSorisi ekonomikuri eqsperimentebis (ekonomikur-sociologiuri, ekonomikur-fsiqologiuri, ekonomikur-pedagogiuri da sxv.) ganviTareba; eqsperimentuli kvlevebis principebis gadatana laboratoriidan savele pirobebSi; sameurneo situaciebis raodenobis zrda, romlebic eqvemdebareba ekonomikuri eqsperimentis gziT modelirebas; ase, rom ekonomikuri eqsperimentebis meTods didi momavali aqvs. misadmi damokidebuleba aucileblad unda Seicvalos da swored amaSia mTlianad ekonomikuri mecnierebis progresis garantia.

amrigad, ekonomikuri dakvirveba aris socialuri dakvirveba, rodesac damkvirvebeli (ekonomist-mkvlevari an ekonomist-praqtikosi) mizanmimarTulad, organizebulad da gacnobierebulad aRiqvams pirvelad ekonomikur informacias ekonomikuri faqtebis saxiT. garkveuli TanamimdevrobiT Camoyalibebuli es faqtebi qmnian gansazRvrul dasrulebul, mTlian sistemas, romelSic SemdgomSi SesaZloa gamoyenebul iqnas Teoriuli analizi.

ekonomikuri dakvirveba mWidrodaa dakavSirebuli ekonomikur gazomvebTan da ekonomikur monitoringTan. ekonomikuri gazomva empiriuli proceduraa (operacia), romlis drosac xdeba raime sameurneo obieqtis an misi parametrebis Sedareba gansazRvrul etalonTan da saboloo Sedegs aqvs gamosaxuleba gansazRvruli Skalis mixedviT. ekonomikuri monitoringi ekonomikuri dakvirvebis gansakuTrebuli tipia, romelic moicavs raime sameurneo procesis, movlenis an sxva ekonomikuri tendenciis Tvalyuris devnebas.

ekonomikuri eqsperimenti aris raime sameurneo procesis samecniero an sawarmoo kvleva masze aqtiuri zemoqmedebis gziT, amasTan iqmneba raime axali pirobebi eqsperimentis winaswar gansazRvruli miznis Sesabamisad da icvleba sameurneo procesis mimdinareoba saWiro mimarTulebiT an TviT sameurneo procesi iqmneba xelovnurad misi modelirebis gziT; ekonomikuri eqsperimentis mTavari mizania xelovnur sameurneo pirobebSi ama Tu im hipoTezis Semowmeba - uaryofa an dadastureba; aRniSnul SemTxvevaSi eqsperimenti gamodis rogorc hipoTezis Semowmebis mxolod samecniero meTodi.

eqsperimentaluri ekonomika aris Tanamedrove ekonomikuri mecnierebis mimarTuleba, rodesac laboratoriul pirobebSi tardeba kvlevebi ama Tu im sameurneo situaciebSi individebis qcevis ekonomikuri da fsiqologiuri maxasiaTeblebis Sesaxeb. es mimarTuleba dasavleTis ekonomikur mecnierebaSi gasuli saukunis 60-70-an wlebSi ganviTarda. misi ZiriTadi warmomadgenlebi arian: v. smiTi, d. kanemani, m. ale, a. tverski.