SəADƏt davud qizi məMMƏdova
Yüklə 1,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
234 1)Layihəçinin dünyagörüşünün, onun hazırladığı konsepsiyaların, layihələrin, proqram və təşəbbüslərin üslub və mənəvi əsaslarını müəyyənləşdirir, yəni layihələşdirmənin dəyər yönümü səviyyəsini təmin edir. İfadə tərzinə görə proqramın məhdudluğu, yaradıcı, yaxud dağıdıcı meyarlarını fərqləndirmək olar. 2)Bu prinsiplər sosial mədəni layihələşdirmə texnologiyalarının nəzəri əsaslarını təşkil edir. Sosial mədəni layihələşdirmənin texnoloji əsasları və sosial mədəni layihələrin və proqramların hazırlanmasının ilk mərhələsi sosial mədəni layihə vəziyyətinin xüsusiyyətlərilə sıx bağlıdır. Layihə vəziyyəti şəxsiyyətin, sosial qrupun, sosial birliyin fəaliyyət göstərdiyi səciyyəvi şərait və vəziyyətlər məcmusu kimi insanın həyat fəaliyyəti formalarını, dəyər yönümü sistemlərini, onun mühitinin xüsusiyyətlərini, digər insanlarla münasibətlərini və s. müəyyənləşdirir. Vəziyyətlər obyektiv və subyektiv, perspektiv və destruktiv, idarəedilən və idarəedilməz ola bilər. Sosial mədəni subyektə münasibətdə obyektiv olan vəziyyət subyektin fəaliyyətini əsaslandırır, onların dəyişdirilməsi və qarşısının alınmasına imkan yaradır. Layihə vəziyyəti kateqoriyası sosial mədəni layihələşdirmənin əsas texnologiyalarından biridir. Bu sistemli kateqoriya əsasında xüsusi struktura, yəni sabit komponentlər toplusuna malik olan dinamik sosial mədəni tamlıq fərqləndirilir. Müəyyən vaxt müddətində müəyyən sosial mədəni prosesin hüdudları, keyfiyyət və istiqamətləri təyin edilərkən, layihələşdirilən vəziyyət analiz modeli və layihələşdirmə metodu qismində çıxış edir və insanların həyat fəaliyyəti şəraitini və problemlərini təsvir etməyə və mövcud problemlərin həlli yollarını tapmağa imkan yaradır. Layihə vəziyyətin xüsusiyyətləri sosial mədəni prosesin modeli kimi aşağıdakı komponentlərin aşkar və təhlil edilməsilə bağlıdır: 1) vəziyyətin hüdudlarını təşkil edən həyat tərzinin kütləvi miqyaslı nisbi sabit və zəruri amilləri; 2) dəyişdirilə, yaxud təkmilləşdirilə bilən amillər. Sosial mədəni problem layihələşdirmə vəziyyətinin təhlil vahidi kimi çıxış edir. Sosial mədəni problem dedikdə, obyektiv çətinliklər, məhdudiyyətlər, həmçinin arzu edilənə uyğun olmayan vəzziyət nəzərdə tutulur. Problem vəziyyət birmənalı həlli olmayan, subyekt və onu əhatə edən mühit arasındakı mövcud qarşılıqlı münasibətləri əks etdirən vəziyyətdir. Vəziyyətin analizi siyasi, iqtisadi, demoqrafik, ekoloji və digər sahələrdə səciyyəvi problemlərin aşkar edilməsinə yönəlir. Sosial mədəni vəziyyət, həyati vəziyyət, şəxsi problemlər problem vəziyyətin xüsusi aspekləri kimi müəyyənləşdirir. 235 Sosial mədəni vəziyyət çoxölçülü sosial mədəni məkan kimi sosial mədəni mühit və uyğun fəaliyyət sahələrindən ibarətdir. Sosial mədəni mühit sabit amillər sistemi kimi insanla onun sosial mədəni ətrafı arasındakı əlaqələri əks etdirir. Fəaliyyət sahələri keyfiyyət xüsusiyyətli olub, insanın əşyavi mədəniyyət və digər insanlarla nisbi qarşılıqlı təsir forması kimi sosial institutlar və müəssisələrdə təcəssüm edir. Sosial mədəni materialdan asılı olaraq, insan mədəni tarixi irs mühiti, bədii mühit, sosial psixoloji mühit, mənəvi mühit, siyasi mühit, ekoloji mühit kimi bir sıra sosial fəaliyyət sahələrinə daxil olur. Sosial mədəni mühitin hər bir sahəsi üç səviyyəyə malikdir: 1.İnsanın əşyavi məkan mühiti – tarixi və mədəni abidələr, ərazilərin memarlıq abidələri, istehsal, məişət və ictimai interyerlər, istehsal və məişət avadanlıqları və s. ibarətdir. 2.İnformasiya mühiti – bədii, hüquqi, siyasi, estetik, etik məlumatlardan ibarətdir. 3.Dəyər yönümlü tərkib – mühiti elementlərin məna və dəyər mahiyyəti kəsb etməsilə bağlıdır. Bu səviyyələrin qarşılıqlı münasibətləri əsasında mühitin elementləri özünəməxsus xüsusiyyətlər qazanır. İnsanın enerji və vaxt kimi fundamental ehtiyatlarını sərf etdiyi əsas fəaliyyət sahələri təhsil, istehsalat, asudə vaxt, bədən tərbiyəsi, məlumat sahələridir. Həyat fəaliyyətinin sosial mədəni mühiti sosial mədəni layihələşdirmə texnologiyasının əsası kimi çıxış edir. Şəxsiyyətin inkişafı və formalaşmasına təsir edən ətraf mühit özü də şəxsiyyətin yaradıcı təsiri nəticəsində dəyişir, mühitin mövcud ehtiyatları reallaşır və insanın özünüreallaşdırması və özünüinkişafı amillərinə çevrilir. Sosial mədəni proqram çərçivəsində problem vəziyyəti dəyişməklə həyat tərzinin formalaşma şərtlərini və reallaşma imkanlarını aşağıdakı yollarla dəyişdirmək olar: 1.Mühitin bütün sahələrində mövcud ehtiyatların (əşyavi, məlumat, dəyər və s.) reallaşdırılması; 2.İnsanın mühitlə münasibətlərinin dəyişdirilməsi (insanın tarixi mədəni irslə qarşılıqlı təsirini genişləndirmək, təbiət, sosial mühit, incəsənət və s. ilə daha sıx və məhsuldar əlaqələr yaratmaq); 3.Uyğun müəssisələrin fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi (yaxud problemin, mövcud ehtiyatların və layihənin məqsədinin xüsusiyyətlərindən asılı olaraq, yeni müəssisələrin yaradılması). Həyat tərzi sosial mədəni layihələşdirmənin obyektlərindən biri kimi çıxış edir. Həyat tərzi – fərd, yaxud sosial qrupun həyat fəaliyyəti formaları və vasitələrinin məcmusu olub, insanın sosial və mədəni həyatının bu və ya digər Yüklə 1,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|