309
Cavanlıq vaxtlarında mənim bir pivə dostum var idi, bir-iki parç pivədən sonra
romantik (və onun üçün əlçatmaz!) bir xəyala dalırdı və o gözəl xəyalı qısa melodik
cümlələrlə ifadə edirdi:
– Gecə... Torşer... Canan...
Hərdən də əlavə edirdi:
– Bir də qəhvə...
Sonralar, o pivə dostumun o romantik (və onun üçün əlçatmaz) xəyalları mənim
praktik həyatımın sadə (amma, hər halda, sevimli və xatirələrdə yaşayan...) bir
hissəsinə çevriləndə, mən hərdən o badə dostumu və onun o sözlərini yadıma
salırdım, içimə bir şuxluq yayılırdı, gülürdüm, bunu bir az da bəzəyib, özümdən
cürbəcür əlavələr edib tərəf-müqabilimə danışırdım, birlikdə gülürdük və mən «Pera
Palas»ın o nömrəsində, o torşer işığında sənə baxa-baxa o sözləri xatırladım, amma
qəribədi, bütün həyatımda ilk dəfə o xatırlamadan sonra məni bir qüssə bürüdü...
Niyə? Nə üçün? Bunun səbəbini indiyə qədər başa düşə bilmirəm. O ani qüssə tez-
tez yadıma düşür, amma səbəbini heç cürə tapa bilmirəm. Sövq-təbii hiss edirəm ki,
nəsə o qırmızı qırənfil gülləri ilə bağlıdı, amma uclarını bir-biri ilə tutuşdura
bilmirəm... o qırmızı qərənfil güllərinin ətri bütün otağa yayılmışdı, amma nə
olsun?.. bu nə üçün o şux (və sınanmış!) xatirəcikdən sonra qüssə gətirməli idi?.. bu
mənim üçün bir Ferma teoreminə dönüb, cavabını tapmıram... bu da cavabsız
teoremlər silsiləsinə mənim bir töhfəm... bəlkə sövq-təbiim məni aldadır və o
qüssənin qırmızı qərənfil güllərinə heç dəxli yoxdu?.. bəlkə yaş gətirir o qüssəni?...
bəlkə həyatımın torşerlərinin sonu yaxınlaşır, yekunu hiss edirəm, ona görə?... yox...
bütün bunlar o qüssənin səbəbinə bəsit bir cavabdı... daha dərindən qazmaq lazımdı,
amma mən həmişə o dərinləri eşələməkdən qaçmışam... indi, bu sətirləri yazarkən
bir hiss gəldi (həmin dərinlərdən?): bəlkə sən mənim üçün o anlarda (yox, indi yox,
indi belə fikirləşmirəm, o zaman, o anlarda...) mənim fikirləşdiyimdən və hiss
etdiyimdən daha artıq olduğuna görə, o qırmızı qərənfillərin gecikmişliyindən
yaranmışdı o qüssə?.. bilmirəm...
Gecə... Torşer... Canan...
Bir də ki, mənim düzəltdiyim kokteyl...
Mənim düzəltdiyim və özümdən başqa bu gözəllər gözəli dünyamızda heç kimin
içə bilmədiyi və sənin də içmədiyin, dadını bilmədiyin, amma sevdiyin kokteyl.
Mənim içimdə sən o kokteyli sevirsən.
Hər halda, sevməlisən.
Və sənin içmədiyin, dadını bilmədiyin o kokteyli o cürə ürəkdən sevməyin (!)
mənim üçün dünyanın gözəl bir hadisəsidi...
* * *
Haçansa oxuduğum bir kitabın qəhrəmanı deyirdi: Mən insan deyiləm,
oyunçuyam...
Mən də insan deyiləm, yazıçıyam?..
* * *
310
Tez-tez xatirələr məni on il bundan əvvələ, iyirmi il, otuz il bundan əvvələ
aparırdı və mən də hər dəfə bu sicilləmə xatirələri səninçün maraqlı oldu-olmadı
(hər halda, ümid edirəm ki, maraqlısı da var idi), danış ki, danışırdım, amma indi
xəyal məni otuz il yox – bu əbləh dünyadan doymaq olmur – düz qırx səkkiz il
(ağlıma gəldisə, qoy belə olsun!) bundan sonraya aparır...
Bakı 2049-cu ilin mart ayının 3-ü (bizim 48-ci ildönümümüz, amma o gələcək
dünyada bu ildönümündən heç kimin xəbəri yoxdu, bunu heç kim bilmir və bunu
daha sən də bilmirsən və mən də bilmirəm...).
Mənsiz və sənsiz (?!) dünyanın istisinin, küləyinin, yağışının, qarının soldurub
bozartdığı bir qəbir – o, mənim qəbrimdi.
Bir azdan – düz yetmiş beş gündən sonra, iyunun 25-də mənim 100 illiyim
olacaq və yəqin o qəbrin üstünə əklil qoyacaqlar (yəqin bu qədər makina və
kampüter arxasında oturub barmaqlarımı döyənək eləyəndən sonra, yazı-pozu
dediyimiz bu səfeh işlə məşğul olan hansı bir institutunsa, fakültəninsə yadına
düşəcəyəm, bir də ki... bunun indiki mən üçün nə dəxli və nə mənası?..), amma indi
mart ayının 3-dür, o qəbir də başqa qəbirlərin arasında tək-tənhadır, çünki qəbir nə
qədər qəbirlərin arasında olsa da, tənhadır və yəqin elə ona görə də qəbirdi...
Qəbirstanlığın tamam başqa bir yerində (bəlkə başqa bir qəbiristanlıqda, başqa
bir şəhərdə?.. bəlkə Istanbulda? Yusif Borşla bir qəbiristanlıqda? Bəlkə Tamara da –
əgər o vaxtacan ölübsə – oradadı?) başqa bir qəbir – sənin qəbrin... və o da yetim bir
qəbirdi, uşaqlar çoxdan o qəbirə baş çəkməyə macal tapmırlar, hərə bir yerə
səpələnib, hərənin bir dərdi-səri, bir qayğısı... ancaq bu yaxın adamlardan bəlkə
kiminsə yadına düşəcək, ağlına gələcək və bir dəstə təzətər qırmızı qərənfil gülü
alacaq (fərqi yoxdu hardan alacaq, Bakı passajından, yoxsa Qapalı Çarşıdan...),
gətirib o qəbrin üstünə qoyacaq və o qəbir bir müddət gülümsəyəcək, sonra o təzətər
qırmızı qərənfil gülləri saralıb-solacaq, quruyub yox olacaq... və bir də kimin, nə
vaxt yadına düşəcək, qırmızı qərənfil gülləri alıb bura gətirəcək?..
Haçansa – yox olub dağılanacan bir-birindən uzaq o iki qəbir eləcə lal sükut
içində qalacaq, hətta o qəbir daşlarına toxunub əsən küləklər də onları
birləşdirməyəcək, çünki o küləklər də müxtəlif səmtə əsəcək...
Dekabr, 2000.
311
QIZIL DIŞ
(Göy üzünün ulduzlu vaxtları)
Əliqulu filosof idi, yəni bu mənada yox ki, özü özünü filosof hesab edirdi, yox
və əslində Əliqulunun filosof olmasından heç özünün xəbəri yox idi, çünki
filosofluq yemək kimi, evdən çıxıb pul dalınca getmək kimi, kiməsə bir söz demək,
kiminləsə görüşmək kimi, onun gündəlik həyatının, güzəranının bir hissəsi idi və
Əliqulu üçün qətiyyən əhəmiyyəti yox idi ki, onun kəşflərini kimsə ondan əvvəl kəşf
etmişdi, ya yox, onun fikirlərini kimsə ondan əvvəl düşünmüşdü, ya yox; əhəmiyyəti
yox idi bir də ona görə ki, Əliqulunun o keçmiş kəşflərdən, o keçmiş yazı-
pozulardan heç xəbəri də yox idi.
Bu isti iyul gecəsi də ayaqlarını çəkə-çəkə tərin-qanın içində, yorğun-arğın,
Bakının dağlıq məhəlləsindəki evinə gedə-gedə fikirləşirdi ki, bu dünyada nə birinci
adamdı ki, əzab-əziyyətlə çörək pulu qazanır, nə də axırıncı adamdı, dünyanın öz
qanunları var və bu qanunlar nə kommunizmə – Əliqulunun əvvəllər, yəni, ömrünün
böyük hissəsini yaşadığı dövrə – baxır, nə də kapitalizmə – indi, ömründən nə
qalmışdısa, onu yaşadığı dövrə və nə qədər dünyanın qarasına deyin, bunun mənası
yoxdu. Kim görüb, dünyanın hansı böyük alimi bunun şahidi olub ki, misal üçün,
ərik ağacı əkmisən, əvəzində armud bitib, ya elə ərik ağacı əkmisən, üstündə
əriklərlə bərabər, bircə dənə də armud, ya alma, ya nəsə naməlum bir meyvə bitib?
Əlbəttə, bunu heç kim görməmişdi və yəqin, bundan sonra da heç kim də
görməyəcəkdi ki, Əliqulunun bu sualının cavabında: «– Hə!– desin.– Mən
görmüşəm!» və əslində bu cavaba bir ehtiyac da yox idi və ümumiyyətlə, Əliqulu bu
sualı başqalarına yox, özü özünə verirdi və gecənin qaranlığında da onun üçün gün
işığı kimi aydın olan həmin cavabı da özü verirdi.
Və o bürkülü iyul gecəsi Əliqulu gəlib evlərinə girəndə, təzə çörəyi, az qala, bir
kilo pendiri mizin üstünə qoyanda, hələ cibindəki dörd mini də yadına salanda
ürəyində Allaha şükür elədi, çünki sabah sübh tezdən Əliqulu evdən çıxanda arvad
da bazara gedib o pula çiy tum alacaqdı, gətirib evdə qovuracaqdı və həyətin küçəyə
açılan qapısı ağzında həmişəki kətilində oturub o qovrulmuş tumu köhnə yüzqramlıq
stəkanla müştərilərə – məhəllə uşaqlarına, yoldan ötən qız-gəlinə satacaqdı və bütün
bu gözəl işlərdən sonra arvadı deyəndə ki, bu gecədən daha yerlərini damda salacaq,
Əliqulunun kefi əməlli-başlı duruldu, elə bil, yorğunluğu da azaldı, ayaqlarının
ağrısı-sızıltısı da; elə bil, bir az toxdadı və arvadı bir kasa isti soğanbozbaşını gətirib
onun qabağına qoyanda və o da o təzə çörəkdən bir yekə loxma kəsib kasanın içinə
doğrayanda, fikirləşdi ki, hələ bilmək olmaz ki, dünyada kimin dərdi-səri çoxdu:
hansısa böyük bir padşahın, yoxsa onun, yəni, Əliqulunun?
* * *
Dostları ilə paylaş: |